Κατά κάποιον τρόπο ο «αιώνας» Trump είναι πολύ σύγχρονος. Έλαβε σάρκα και οστά χάρη στις τεχνολογικές αλλαγές και τον κατακερματισμό των μέσων ενημέρωσης, σε μια εποχή που είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς το δίκαιο από την πολιτική και την πολιτική από τη σόουμπιζ. Όμως, σηματοδοτεί επίσης την επιστροφή σε μια παλιά ιδέα για την Αμερική. Πριν ο αγώνας κατά του φασισμού πείσει τον Roosevelt ότι ήταν προς το συμφέρον της χώρας του να συμβάλει στην αποκατάσταση της τάξης και της ευημερίας στον κόσμο, η χώρα ήταν εχθρική προς τη μετανάστευση, περιφρονητική προς το εμπόριο και επιφυλακτική προς τις ξένες συρράξεις. Στη δεκαετία του 1920 και του 1930 η στάση αυτή οδήγησε σε σκοτεινές εποχές και θα μπορούσε να το ξανακάνει.

Μετά τη νίκη της Τρίτης, ο κόσμος βρίσκεται στα πόδια του κ. Trump. Κέρδισε μια εντολή και, πιθανότατα, τον έλεγχο της Ουάσινγκτον που χρειάζεται για να την ασκήσει. Σε μια εκλογική αναμέτρηση που υποτίθεται ότι θα κρινόταν στο νήμα, ο κ. Trump κέρδισε τις περισσότερες από τις αμφίρροπες πολιτείες. Χάρη σε μεγάλες μετακινήσεις σε πολιτείες που δεν αμφισβητούνταν ποτέ, όπως η Φλόριντα, το Νιου Τζέρσεϊ και η Νέα Υόρκη, κέρδισε και τη λαϊκή ψήφο. Όπως προέβλεψαν οι δημοσκοπήσεις, στηρίχθηκε μαζικά από τους Ισπανόφωνους άνδρες, αλλά και οι γυναίκες, τις οποίες η κ. Harris περίμενε να μετακινηθούν προς το μέρος της, μετακινήθηκαν επίσης προς τον κ. Trump. Η νίκη του θα ολοκληρωθεί με την επανάκτηση της Γερουσίας από τους Ρεπουμπλικανούς και, όπως φαίνεται πιθανό, με τη διατήρηση της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των Δημοκρατικών σχετικά με το τι πήγε στραβά έχουν ήδη ξεκινήσει και θα συνεχιστούν για μεγάλο διάστημα, αλλά μια πρώτη απάντηση είναι: σχεδόν τα πάντα. Οι δημοσκοπήσεις, η μία μετά την άλλη έλεγαν ότι υπό τον πρόεδρο Joe Biden η χώρα πήγαινε προς τη λάθος κατεύθυνση. Οι ψηφοφόροι δεν του συγχώρεσαν ποτέ την έκρηξη του πληθωρισμού που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2021. Η κυβέρνηση Biden προώθησε μια άποψη για την κουλτούρα που δεν συμβαδίζει με τους περισσότερους Αμερικανούς, ιδίως όσον αφορά το βιολογικό και το φύλο επιλογής, κάτι που εμφανιζόταν σε πολλές διαφημίσεις της προεκλογικής εκστρατείας του Trump. Το πιο επιζήμιο απ’ όλα είναι ότι οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη τη χώρα εξοργίστηκαν από την αποτυχία των Δημοκρατικών να σταματήσουν τους ανθρώπους που περνούσαν τα νότια σύνορα παράνομα. Το κόμμα επιδείνωσε τα λάθη του, καλύπτοντας την ασθενικότητα του κ. Biden, μέχρι που κανείς δεν μπορούσε να την αμφισβητήσει. Όμως τότε δεν είχαν χρόνο να βρουν ένα πολιτικό ταλέντο ικανό να νικήσει τον κ. Trump.

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα βαθύτερο. Το 2016 κάποιοι παρηγορήθηκαν με τη σκέψη ότι η προεδρία του κ. Trump ήταν μια παρέκκλιση. Επιλέγοντας να παραβλέψουν τις προσπάθειές του να σταματήσει τη μεταβίβαση της εξουσίας στον κ. Biden το 2020, οι ψηφοφόροι έδειξαν πόσο λάθος ήταν αυτό το συμπέρασμα. Με τη στάση τους ήταν σαν να προσυπογράφουν την απεριόριστη εκμετάλλευση του κομματισμού από τον κ. Trump ως βάση της πολιτικής του, συμπεριλαμβανομένης της συκοφάντησης των αντιπάλων του ως διεφθαρμένων και προδοτών. Έτσι εξαπλώθηκε ένας κυνισμός και μια δυσθυμία για την αξία της κυβέρνησης, που μπορεί να εξυπηρετεί τον ίδιο, αλλά δεν θα εξυπηρετήσει τη δημοκρατία της Αμερικής. Το MAGA είναι ένα κίνημα εικονομαχίας ενάντια στους καλοκάγαθους διεθνιστές που κατέλαβαν τον Λευκό Οίκο για 70 χρόνια. Αυτήν την εβδομάδα η πλειοψηφία των ψηφοφόρων το αγκάλιασε συνειδητά.

Αν ο κ. Trump καταστρέψει την παλιά τάξη πραγμάτων, τι θα την αντικαταστήσει; Ενώ η παλιά Αμερική υπερασπιζόταν το ελεύθερο εμπόριο, ο κ. Trump θα επιταχύνει την επιστροφή στον προπολεμικό μερκαντιλισμό. Είναι οπαδός των δασμών. Τα εμπορικά ελλείμματα, ισχυρίζεται, αποτελούν απόδειξη ότι οι ξένοι κοροϊδεύουν τη χώρα του. Επί των ημερών του η Αμερική είναι πιθανό να γίνει σπάταλη, καθώς ο ίδιος και το κόμμα του προωθούν φορολογικές περικοπές, οι οποίες θα διευρύνουν περαιτέρω το δημοσιονομικό έλλειμμα. Ο κ. Trump έχει υποσχεθεί πλήρη απελευθέρωση, που μπορεί κάλλιστα να αποφέρει οφέλη, αλλά ως πρόεδρος αγαπά την εξουσία και λατρεύει την κολακεία. Υπάρχει ο κίνδυνος να χαράξει ειδικές συμφωνίες για τους υποστηρικτές του, όπως ο Elon Musk, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο.

Η ελπίδα μας είναι ότι ο κ. Trump θα αποφύγει αυτές τις παγίδες, και αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι στην πρώτη του θητεία τις περισσότερες φορές τα κατάφερε. Ο φόβος μας είναι ότι κατά τη διάρκεια αυτής της προεδρίας θα είναι πιο ριζοσπαστικός και ασυγκράτητος, ειδικά αν, ως ο γηραιότερος πρόεδρος της Αμερικής, οι δυνάμεις του αρχίσουν να τον εγκαταλείπουν. Έχοντας μάθει από τον Trump 1, η ομάδα του θα φροντίσει να διασφαλίσει ότι δεν θα διοριστεί στη διοίκηση κανένας που είναι πιθανό να τον συγκρατήσει. Επομένως, ο κ. Trump θα μπορέσει να αξιοποιήσει τον έλεγχο του Κογκρέσου και τη λαϊκή εντολή στο έπακρο.

Στις δεκαετίες μετά τον Roosevelt, η αμερικανική εξωτερική πολιτική λειτουργούσε μέσω συμμαχιών. Αντιθέτως, το ένστικτο του κ. Trump είναι να αντιμετωπίζει τους συμμάχους σαν κορόιδα που πρέπει να ταρακουνηθούν. Του αρέσει να λέει ότι είναι τόσο απρόβλεπτος, που οι αντίπαλοί του στην Αμερική θα δειλιάσουν να δοκιμάσουν οτιδήποτε. Μπορεί πράγματι να καταφέρει να συνάψει συμφωνία με τον Vladimir Putin για την Ουκρανία, που δεν θα οδηγήσει τα ρωσικά τανκς στο Κίεβο. Ενδέχεται επίσης να μπορέσει να ασκήσει πίεση στο Ιράν και να αποτρέψει την Κίνα να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να κυριαρχήσει στην Ασία. Ωστόσο, αν οι απειλές του κ. Trump μοιάζουν με τυμπανοκρουσίες, ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του είναι εξίσου πιθανό να ενθαρρύνει την κινεζική και τη ρωσική επιθετικότητα.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η αβεβαιότητα θα έχει κόστος για τους συμμάχους της Αμερικής, ιδίως στην Ευρώπη. Εάν φοβούνται ότι δεν μπορούν να βασίζονται στον κ. Trump να τους υποστηρίξει όταν απειλούνται, θα λάβουν μέτρα για να προστατευθούν. Οι σύμμαχοι της Αμερικής θα χρειαστεί να δαπανήσουν περισσότερα για την άμυνά τους. Αν δεν μπορούν να συγκεντρώσουν αρκετά συμβατικά όπλα για να αποτρέψουν τον τοπικό εισβολέα, κάποιοι από αυτούς μπορεί να ακολουθήσουν τη Βρετανία και τη Γαλλία και να επιδιώξουν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα.

Μέρος της παγκόσμιας επιρροής της Αμερικής προήλθε από τη δύναμη του παραδείγματος. Στην πολιτική και τη διεθνή συμπεριφορά τους, οι ηγέτες της είχαν υπόψη τους τούς δρόμους που είχαν χαραχθεί παλιότερα. Το αξιοπρόσεκτο δεν ήταν ότι μερικές φορές παραβίαζαν τους κανόνες, αλλά το πόσο πολύ τους τηρούσαν. Υπό τον κ. Trump θα ισχύει το αντίστροφο. Η νίκη του θα εμπνεύσει μιμητές και αλλού. Στη Βραζιλία ο Jair Bolsonaro εξελέγη δύο χρόνια μετά τη νίκη του κ. Trump το 2016. Στη Γαλλία η Marine le Pen φαίνεται τώρα πιο πιθανή πρόεδρος το 2027. Το διεθνές κίνημα των εθνικιστών λαϊκιστών, που φαινόταν να φθίνει μετά το 2020, θα αναζωπυρωθεί. Αν ο κ. Trump χρησιμοποιήσει τη δικαιοσύνη εναντίον των αντιπάλων του, όπως έχει ορκιστεί, θα αποτελέσει επικίνδυνο παράδειγμα.

Θα χρειαστεί χρόνος για να κατανοήσουμε την πλήρη σημασία της νίκης του κ. Trump. Η Αμερική παραμένει η κυρίαρχη δύναμη. Παρά την απαξίωση της πολιτικής της, η οικονομία της παραμένει κορυφαία παγκοσμίως -τουλάχιστον προς το παρόν. Κυριαρχεί στην τεχνητή νοημοσύνη. Είναι πλούσια και οι ένοπλες δυνάμεις της είναι απαράμιλλες, ακόμα και τη στιγμή που ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός την πλησιάζει.

Ωστόσο, χωρίς το πεφωτισμένο προσωπικό συμφέρον της Αμερικής να λειτουργεί αποτρεπτικά, ο κόσμος θα είναι πιο ευάλωτος απέναντι στους κάθε είδους εισβολείς. Χώρες θα μπορούν να εκφοβίζουν τους γείτονές τους, οικονομικά και στρατιωτικά, χωρίς να φοβούνται τις συνέπειες. Τα θύματά τους, μη μπορώντας να στραφούν στην Αμερική για βοήθεια, θα είναι πιο πιθανό να συμβιβαστούν ή να συνθηκολογήσουν. Οι παγκόσμιες πρωτοβουλίες, από την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έως τον έλεγχο των εξοπλισμών, μόλις έγιναν πιο δύσκολες.

Ο κ. Trump αναμφίβολα θα απαντούσε ότι αυτό είναι πρόβλημα του κόσμου, όχι της Αμερικής. Υπό την ηγεσία του οι Αμερικανοί μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους απαλλαγμένοι από το βάρος των ξένων ευθυνών. Και όμως, δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και η καταστροφική κατάρρευση του εμπορίου στη δεκαετία του 1930 μας λένε ότι η Αμερική δεν έχει αυτήν την πολυτέλεια. Για ένα διάστημα -πιθανώς για χρόνια- η Αμερική μπορεί να τα καταφέρει μια χαρά. Όμως τελικά ο κόσμος θα την προλάβει.

Πηγή: The Economist