Όλα αυτά θα έδιναν το έναυσμα για μια ακόμα μέρα καυστικών αστείων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αν δεν υπήρχε το γεγονός ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου είναι τώρα το δεξί χέρι του Donald Trump στην τεχνολογία, καθώς ο κ. Trump προετοιμάζεται για μια δεύτερη θητεία ως πρόεδρος. Αυτός ο διορισμός αποτελεί μια μοναδική πρόκληση για την Ευρώπη. Όσο κι αν ο νοτιοαφρικανικής καταγωγής επιχειρηματίας εξοργίζει τα ανώτατα κλιμάκια της ηπείρου, όλοι βασίζονται στα επιτυχημένα εγχειρήματά του για τα πάντα, από τις προσπάθειές του για την απαλλαγή από τον άνθρακα (ηλεκτρικά αυτοκίνητα Tesla) μέχρι τη διεξαγωγή του πολέμου στην Ουκρανία (όπου τα στρατεύματα εξαρτώνται από το Starlink) και την εκτόξευση ζωτικών δορυφόρων (επειδή η Ευρώπη συχνά δεν έχει τους πυραύλους για να το κάνει). Εάν η επιρροή του κ. Musk στην Ουάσινγκτον έρχεται με ένα μεγάλο «εάν», δεδομένου του ιστορικού του κ. Trump στην απόρριψη αυλοκολάκων, το να τον περιορίσει ρυθμιστικά μπορεί να αποβεί πολιτικά δυσάρεστο για την Ευρώπη. Και τότε τι θα γίνει; Για δεκαετίες η ΕΕ είχε το ελεύθερο να ρυθμίζει τις επιχειρήσεις εντός των συνόρων της με τρόπους που συχνά υιοθετούνταν σε ολόκληρο τον κόσμο, ένα φαινόμενο γνωστό ως το «φαινόμενο των Βρυξελλών» (Brussels effect). Ο κ. Musk έχει συμφέρον να υποστηρίξει ότι αυτή η αστυνομική υπερδύναμη που λατρεύεται στους ευρωπαϊκούς κύκλους στέκεται εμπόδιο στο να γίνει η Αμερική ξανά μεγάλη.

Απ’ όλους τους τιτάνες της τεχνολογίας που μπορεί να γίνουν πολύ μεγάλοι για να ρυθμιστούν, ο κ. Musk ανησυχεί την ΕΕ περισσότερο. Έχει μια ζοφερή άποψη για την ήπειρο, λέγοντας στους 205 εκατ. οπαδούς του στο X ότι η Ευρώπη «πεθαίνει», «φαίνεται να οδεύει προς εμφύλιο πόλεμο», λόγω των μεταναστών και του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων, και ότι σύντομα θα αρχίσει να εκτελεί πολίτες που έχουν αντίθετες πεποιθήσεις, που μάλλον πρόκειται για υπερβολή. Ωστόσο, η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοήσει τον κ. Musk. Πρόσφατα συμμετείχε σε τηλεφώνημα μεταξύ του κ. Trump και του Volodymyr Zelensky, του Ουκρανού προέδρου, ενώ μιλάει συχνά με τον Vladimir Putin της Ρωσίας. Πέρα από την επισήμανση της οικονομικής αδυναμίας της Ευρώπης, η μεγαλύτερη γκρίνια του φαίνεται να είναι για τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ ρυθμίζει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι νεόκοποι κανόνες, που είναι γνωστοί ως Digital Services Act (DSA), αναγκάζουν τους γίγαντες του Διαδικτύου να περιορίζουν το περιεχόμενο και να αφαιρούν τα χειρότερα. Στα μάτια του κ. Musk αυτό ισοδυναμεί με μια μορφή λογοκρισίας που η Αμερική δεν ανέχεται.

Για να είμαστε δίκαιοι, η Ευρώπη κατά καιρούς έπαιξε άθελά της το παιχνίδι του. Τον Αύγουστο ο Thierry Breton, τότε επίτροπος της ΕΕ που επέβλεπε την DSA, υπενθύμισε δημοσίως στον κ. Musk τους κανόνες της για τη διάδοση της παραπληροφόρησης -ακριβώς τη στιγμή που ο κ. Musk ετοιμαζόταν να πάρει συνέντευξη από τον κ. Trump ζωντανά στο X. Το υπονοούμενο ήταν ότι ένας Αμερικανός υποψήφιος πρόεδρος που μιλάει στην πατρίδα του θα έπρεπε να συμμορφώνεται με τους ευρωπαϊκούς κανόνες για την ελευθερία του λόγου, μια παράξενη υπέρβαση, που προκάλεσε την οργισμένη απάντηση του κ. Musk. Θα ακολουθούσαν όμως και χειρότερα. Ο J.D. Vance, ο οποίος διεξάγει προεκλογική εκστρατεία ως αντιπρόεδρος του κ. Trump, δήλωσε ότι το επεισόδιο με τον Breton κατέδειξε ότι η Ευρώπη δεν συμπεριφερόταν πλέον με τρόπο που η Αμερική θα έπρεπε να θεωρεί ότι αξίζει μια στρατιωτική συμμαχία. «Αν το ΝΑΤΟ θέλει να συνεχίσουμε να το υποστηρίζουμε… γιατί δεν σέβεστε τις αμερικανικές αξίες και δεν σέβεστε την ελευθερία του λόγου;», δήλωσε σε μια συνέντευξη. Με άλλα λόγια: ενδώστε στην άποψη του κ. Musk για το πώς πρέπει να λειτουργεί το Διαδίκτυο, αλλιώς η Ουκρανία ας τα βγάλει πέρα μόνη της.

Η ΕΕ υποχώρησε, αποπέμποντας τον κ. Breton, ο οποίος δεν είναι πλέον μέλος της Επιτροπής. Όμως, περαιτέρω μάχες είναι αναπόφευκτες. Το μπλοκ κίνησε επίσημη διαδικασία DSA κατά του Χ πριν από έναν χρόνο και έχει ήδη καταλήξει προκαταρκτικά στο συμπέρασμα ότι παραβιάζει ορισμένους κανόνες της ΕΕ. Ο κ. Musk κατηγόρησε τους ευρωκράτες ότι προσπαθούν να τον εκβιάσουν προσφέροντας μια «μυστική συμφωνία» (για την οποία δεν υπάρχουν αποδείξεις). Η έρευνα θα ολοκληρωθεί σύντομα και θεωρητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόστιμα που θα πλησιάζουν το 1 δισ. ευρώ (1,1 δισ. δολάρια). Εν τω μεταξύ, το μπλοκ επέβαλε εππρόσθετους δασμούς στα αυτοκίνητα που κατασκευάζει η Tesla στην Κίνα για εισαγωγή στην Ευρώπη -αλλά της χορήγησε τον χαμηλότερο συντελεστή εισαγωγικών δασμών απ’ οποιαδήποτε εταιρεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Ακόμα και χωρίς τον κ. Musk, η αμφισβήτηση του ρόλου της Ευρώπης ως παγκόσμιας ρυθμιστικής αρχής βρισκόταν σε εξέλιξη. Το φαινόμενο των Βρυξελλών προέκυψε τυχαία. Οι κανόνες της ΕΕ είναι το τελικό σημείο συμβιβασμών μεταξύ των διάφορων κυβερνήσεών της, και έτσι συχνά είναι κατάλληλοι και για χώρες εκτός του μπλοκ, οι οποίες μερικές φορές αντιγράφουν και επικολλούν ό,τι έχει κάνει η Ευρώπη. Ήδη το σύστημα φυλλορροεί. Οι νέοι κανόνες, είτε για την τεχνητή νοημοσύνη, είτε για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, επιβαρύνουν περισσότερο τους ομίλους της Μεγάλης Τεχνολογίας, από τους οποίους η Ευρώπη δεν διαθέτει κανέναν. Θα μπορούσε πραγματικά η ΕΕ, για παράδειγμα, να απαιτήσει τη διάλυση ενός τεχνολογικού γίγαντα για αντιμονοπωλιακούς λόγους; Πώς θα αντιδρούσε ο κ. Musk και ο φίλος του στον Λευκό Οίκο;

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί της Silicon Valley καθυστερούν την κυκλοφορία ορισμένων προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά, όπως οι βοηθοί τεχνητής νοημοσύνης, δήθεν για να έχουν χρόνο να υπακούσουν στους δυσκίνητους κανονισμούς του μπλοκ. Η υπόδειξη είναι σαφής: η Ευρώπη συρρικνώνεται ως μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ και μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτήν, αν οι κανόνες της είναι ενοχλητικοί. Το μήνυμα μπορεί ήδη να έχει περάσει. Στις 12 Νοεμβρίου η προτεινόμενη νέα επίτροπος της ΕΕ για την εποπτεία της τεχνολογίας, Henna Virkkunen, δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι οι νέοι νόμοι «δεν είναι η απάντηση σε όλα» και ότι αντιθέτως μπορεί να απαιτούνται πολιτικές για την ενίσχυση της καινοτομίας. Αυτό ακούγεται σαν κάτι που θα μπορούσε να έχει πει ο κ. Musk.

Πηγή: The Economist