|
Στο νέο βιβλίο του Μέρβιν Κινγκ με τίτλο «Το τέλος της
αλχημείας», ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης της Βρετανίας
υποστηρίζει πως οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις συμβαίνουν
επειδή οι άνθρωποι σχηματίζουν λανθασμένες εντυπώσεις για
ένα αβέβαιο μέλλον. «Οι κρίσεις δεν ξεσπούν από το τίποτα,
αλλά είναι το αποτέλεσμα αναπόφευκτων λαθών που γίνονται από
την προσπάθεια ανθρώπων να αντιμετωπίσουν ένα αβέβαιο μέλλον»,
γράφει στο βιβλίο του. Η αβεβαιότητα είναι πάντα παρούσα. Το
χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν εκρήγνυται απλώς. Κάτι οδηγεί
σε αυτήν την έκρηξη.
Όπως έγραφε προσφάτως το
Reuters,
ο κ. Κινγκ αναζητεί τους λόγους που οι οικονομολόγοι,
συμπεριλαμβανομένου του ιδίου, απέτυχαν να προβλέψουν την
τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση, που αποτέλεσε τη
μεγαλύτερη από το Κραχ του ‘29. Επιδιώκει να «εξερευνήσει τα
ελαττώματα στη θεωρία και στην πρακτική του χρήματος». Οπως
πολλοί άλλοι, ο κ. Κινγκ αναφέρεται στην ανεπάρκεια των
οικονομικών μοντέλων που χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες,
οι οποίες δεν εστιάζουν τόσο στον ρόλο του χρήματος και των
τραπεζών σε ό,τι αφορά το τερέν της πραγματικής οικονομίας.
Αυτά τα μοντέλα λειτουργούν υπό την προϋπόθεση ότι οι
παίκτες της οικονομίας είναι αρκούντως πληροφορημένοι και
λειτουργούν ορθολογικά. Οπότε οι οικονομίες βρίσκονται σε
ισορροπία.
Η κρίση παρότρυνε τον κ. Κινγκ να ανατρέξει στο έργο του
Φρανκ Κάιτ, του Αμερικανού οικονομολόγου που διέπρεψε τον
20ό αιώνα, ο οποίος ήταν ενάντια στην αξιολόγηση της
οικονομικής δραστηριότητας βάσει αποκλειστικά των
μαθηματικών πιθανοτήτων. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Αυτό
σημαίνει πως τα ποσοτικά μέτρα αξιολόγησης του κινδύνου, τα
οποία προτιμούσαν οι οικονομολόγοι και οι τραπεζικοί προ
χρηματοπιστωτικής κρίσης, είναι θεμελιωδώς επισφαλή. Ο κ.
Κινγκ πιστεύει πως οι άνθρωποι, κάτω από συνθήκες μεγάλης
αβεβαιότητας, κάνουν λάθη για το μέλλον σε μια οικονομία που
χάνει τις ισορροπίες της. Κατά την άποψή του, η κρίση ήταν
μια «συλλογική αποτυχία» της φαντασίας των ανθρώπων. Δεν
ευθύνεται κανείς σε ατομική βάση.
Η αποσταθεροποιητική «αλχημεία» του καπιταλισμού πηγάζει από
τη μετατροπή των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων, δηλαδή των
καταθέσεων, σε μακροπρόθεσμα δάνεια από τις τράπεζες. Μια
κρίση ξεσπά όταν υπάρχει ξαφνικά μεγάλη ανάγκη για
ρευστότητα. Ο κ. Κινγκ προτείνει την εξής λύση: στις καλές
στιγμές οι τράπεζες θα πρέπει να υποβάλλουν ενέχυρα στην
κεντρική τράπεζα, ούτως ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες
ρευστότητας σε μια κρίση.
Ούτε η αρχή της αβεβαιότητας του κ. Κινγκ ούτε τα ελαττώματα
του σύγχρονου τραπεζικού κλάδου παρέχουν μια καλή εξήγηση
για τα τελευταία «επεισόδια» που έχουν διαδραματισθεί στον
χρηματοπιστωτικό κλάδο. Γιατί τόσοι άνθρωποι σε όλον τον
κόσμο έκαναν τα ίδια λάθη που οδήγησαν στην κατάρρευση της
Lehman Brothers; Μια εξήγηση είναι τα εξαιρετικά χαμηλά
επιτόκια που επικρατούσαν τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα, τα
οποία ενθάρρυναν τον δανεισμό και την ανάληψη υψηλού ρίσκου.
Σύμφωνα με την Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισμών (BIS), τα
χαμηλά επιτόκια στις ΗΠΑ στις αρχές του αιώνα τροφοδότησαν
τις ροές κεφαλαίων στις αναδυόμενες αγορές.
Ο κ. Κινγκ ακολουθεί την επιχειρηματολογία του ομολόγου του
στις ΗΠΑ, Μπεν Μπερνάνκι, που λέει πως τα χαμηλά επιτόκια
προέρχονταν από το πλεόνασμα αποταμιεύσεων στην Ασία.
Βέβαια, αυτή η εξήγηση απαλλάσσει τη Fed από κάθε ευθύνη για
την πτώση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων και τις συνακόλουθες
επιπτώσεις. Ομως, η υπερπληθώρα αποταμιεύσεων είναι ένα
επιχείρημα που έχει αμφισβητηθεί από τους ερευνητές της BIS.
Υποστηρίζουν ότι οι κεντρικές τράπεζες των ασιατικών χωρών
μετέτρεψαν τις εισροές δολαρίων σε συναλλαγματικά αποθέματα,
τυπώνοντας τα δικά τους νομίσματα. Το αποτέλεσμα ήταν μια
έκρηξη ρευστότητας πριν και μετά την κατάρρευση της Lehman
Brothers.
EDWARD CHANCELLOR BREAKINGVIEWS / REUTERS
|
