|
Ενα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του 20ού αιώνα είχε
θεωρηθεί η άμβλυνση της φτώχειας για την τρίτη ηλικία, αλλά
σήμερα πλέον, δυστυχώς, τα πράγματα αλλάζουν.
Όπως προσφάτως έγραψε ο
Eduardo Porter
στους
New York Times,
ένας μέσος Αμερικανός εργάτης με εισοδήματα στο μέσον της
κλίμακας, δηλαδή περίπου 46.000 δολάρια ετησίως, θα μπορούσε
να συνταξιοδοτηθεί φέτος στα 65 του χρόνια με σύνταξη η
οποία θα ισούται με το 39% του προαναφερθέντος ποσού. Ωστόσο,
εάν δεν συμβεί κάτι ώστε να αποκατασταθούν τα σταθερώς
μειούμενα κεφάλαια του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στις
ΗΠΑ (Social Security), τότε μέχρι το 2035 η πρώτη σύνταξη
για τον Αμερικανό εργάτη/την Αμερικανίδα εργάτρια θα φθάνει
μόλις στο 27,5% του μισθού του/της. Τα στοιχεία προκύπτουν
από υπολογισμούς της διοίκησης του συστήματος Social
Security.
Δεν πρόκειται, πάντως, για μια τάση η οποία παρατηρείται
μόνον στην Αμερική. Μια προκαταρκτική ανάλυση οικονομολόγων
του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ)
καταδεικνύει πως το μεικτό ποσοστό αναπλήρωσης στο δημόσιο
συνταξιοδοτικό σύστημα σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη ενδεχομένως
να υποχωρήσει τα επόμενα 50 χρόνια. Αν και διαπιστώνονται
μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών, σύμφωνα με τον Στέφανο
Σκαρπέτα, διευθυντή του τμήματος εργασιακών και κοινωνικών
υποθέσεων του ΟΟΣΑ, «στην πλειονότητα των χωρών το ποσοστό
αναπλήρωσης πιθανώς να αποδειχθεί χαμηλότερο από ό,τι ίσχυε
μέχρι σήμερα». Φυσικά, πρόκειται για συνέπεια μιας ευρείας
τάσης, η οποία δεν υποχωρεί, και έχει να κάνει με τη γήρανση
του πληθυσμού. Το 1950, λόγου χάριν, ανά 100 άτομα σε
παραγωγική ηλικία αντιστοιχούσαν 14 άτομα άνω των 65 ετών
στις χώρες του ΟΟΣΑ, ενώ σήμερα αντιστοιχούν είκοσι οκτώ. Η
τάση αυτή υπολογίζεται, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, πως θα
διαρκέσει για τουλάχιστον 50 χρόνια ακόμα.
Δεδομένου ότι το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά
τουλάχιστον επτά χρόνια περισσότερα από τη δεκαετία του
1970, οι γυναίκες και οι άνδρες είναι συνταξιούχοι για
μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οσο αυτό καθεαυτό το φαινόμενο
αποτελεί ακόμα ένα μεγάλο κοινωνικό επίτευγμα, παράλληλα
έχει δημιουργήσει ισχυρές πιέσεις στα δημόσια συνταξιοδοτικά
ταμεία. Τα τελευταία, ως επί το πλείστον, βασίζονται στα
φορολογικά έσοδα ώστε να χορηγούν συντάξεις στους
δικαιούχους. Την περίοδο από το 1990 έως το 2011, οι
δημόσιες δαπάνες για συντάξεις των ηλικιωμένων και των
συγγενών τους στις χώρες του ΟΟΣΑ αυξήθηκαν από 6,2% στο
7,9% του ΑΕΠ. Υπάρχει αυξανόμενος κίνδυνος, όπως το έθεσε ο
γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, Ανχελ Γκουρία, «οι μελλοντικές
συντάξεις να μην αρκούν». Το ερώτημα που ανακύπτει κατόπιν
τούτων, και που αποφεύγουν να θίξουν οι ιθύνοντες σε μια
πολιτισμένη πολιτική συζήτηση, είναι το εξής: Μήπως θα
υπάρξει έξαρση και πάλι της φτώχειας στην τρίτη ηλικία;
Η απάντηση μπορεί να είναι προφανής –δηλαδή πολιτικές που
καθυστερούν τη συνταξιοδότηση και παρότρυνση των ηλικιωμένων
να εργάζονται πιο πολλά χρόνια– αλλά όχι και αλάνθαστη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, φαίνεται πόσο αβέβαιη
μπορεί να γίνει η ζωή για τους ηλικιωμένους. Ενας
χαμηλόμισθος εργάτης στα 20 του σήμερα, με αποδοχές στο
ήμισυ του μέσου όρου, μπορεί να περιμένει σύνταξη στο 53%
των αποδοχών αυτών. Αυτό, βέβαια, θα συμβεί εάν –και αυτό
είναι μεγάλο «αν»– παραμείνει χωρίς διακοπή στην αγορά
εργασίας μέχρι την ηλικία συνταξιοδότησης. Η σύνταξη εκείνη
δεν θα αποφέρει πολλά χρήματα, καθώς θα φθάνει το 25% του
μέσου μισθού.
Επιπλέον, δεν φαίνεται ρεαλιστική, δεδομένων των δυσκολιών
της δημιουργίας οικογένειας, της ανεργίας και πολλών άλλων
παραγόντων, που μπορούν οποιονδήποτε να τον θέσουν εκτός
αγοράς εργασίας. Μια στρατηγική η οποία θα μπορούσε να
αποδώσει είναι η αύξηση των εισφορών επί των αποδοχών των
υψηλόμισθων εργαζομένων, ενώ μια άλλη θα ήταν η αύξηση των
ετών εργασίας. Ωστόσο, οι φτωχότεροι εργάτες σε πιο βαριές
δουλειές συνήθως πεθαίνουν νεότεροι και δεν δύνανται να
προσθέσουν επιπλέον χρόνια ούτε είναι δίκαιο να επωμιστούν
το βάρος του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής των εργαζομένων
συνολικά. Επιπλέον, ένα δυνητικά πιο περίπλοκο πρόβλημα έχει
να κάνει με το ότι η αγορά εργασίας δεν έχει ακόμα
προσαρμοστεί καλά σε αυτή την πρόκληση της παράτασης της
παραγωγικής ηλικίας των εργαζομένων. |
