|
Οι διεθνείς αγορές ανέκαμψαν μεν από τη θύελλα με την οποία
άρχισε το έτος, αλλά βλέπουν τόσο σκοτεινή την εικόνα σε
ό,τι αφορά την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και την
εξέλιξη του πληθωρισμού, ώστε στοιχηματίζουν πως τα επιτόκια
θα παραμείνουν κοντά στα μηδενικά επίπεδα για ακόμη μία
δεκαετία.
Μολονότι η αμερικανική Federal Reserve έχει ήδη κάνει την
αρχή με μια αύξηση των επιτοκίων και εκτιμά πως θα
προχωρήσει σε περαιτέρω αυξήσεις, οι αγορές φαίνεται να
έχουν πεισθεί πως θα υπάρξει η «μόνιμη χαμηλή ανάπτυξη» όπως
είχε προβλέψει ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Λάρι
Σάμερς. Πρόκειται για την άποψη ότι ο κόσμος εισέρχεται σε
μια ασυνήθιστα παρατεταμένη περίοδο, που θα χαρακτηρίζεται
από τον δομικά χαμηλό πληθωρισμό και τη χαμηλή αύξηση των
μισθών καθώς οι πληθυσμοί θα γερνούν και θα επιβραδύνεται η
αύξηση της παραγωγικότητας. Το αποτέλεσμα θα είναι πως, για
να τονώσει τη ζήτηση, τα επίπεδα των επιτοκίων με την
προσαρμογή στον πληθωρισμό θα πρέπει να βρίσκονται σε
αρνητικό έδαφος.
Δεδομένου ότι μάλλον είναι μικρότερα τα όρια για τα
ονομαστικά επιτόκια με αρνητικό πρόσημο, τότε ακόμη και τα
μηδενικά επιτόκια δεν θα μπορούν να επηρεάσουν τη ζήτηση.
Αδιακρίτως του πόσο μπορεί να αμφισβητηθεί η ακρίβεια αυτής
της θέσης, οι διεθνείς αγορές προεξοφλούν ήδη πως στον
ανεπτυγμένο κόσμο τα επιτόκια θα παραμείνουν καθηλωμένα σε
μηδενικά επίπεδα επί πολλά χρόνια.
Τα στοιχήματα στις αγορές swap επιτοκίων προεξοφλούν πως τα
επιτόκια της ΕΚΤ δεν θα υπερβούν το 0,5% για περίπου 13
χρόνια και δεν αναμένεται να φτάσουν πάνω από το 1% για
τουλάχιστον 60 χρόνια. Σε ό,τι αφορά την Ιαπωνία, οι αγορές
προεξοφλούν ότι το βασικό επιτόκιο δεν θα φτάσει ούτε στο
0,5% για τουλάχιστον 30 χρόνια, ενώ ακόμη και για τα
επιτόκια σε ΗΠΑ και Βρετανία θεωρούν βέβαιο πως θα
παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα για χρόνια. Στις ΗΠΑ θα
παρέλθουν έξι χρόνια προτού επιστρέψουν τα επιτόκια στο 1%
και μια δεκαετία για να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο τα επιτόκια
της Βρετανίας.
«Μολονότι είναι όντως χαμηλά, αυτά τα επιτόκια δεν είναι
αναπτυξιακά», σύμφωνα με τον Χάρβιντερ Σιάν, αναλυτή στο
Citi του Λονδίνου, που προβλέπει πως «η εποχή των μηδενικών
επιτοκίων θα διαρκέσει χρόνια και χρόνια και δεν θα εκπλαγώ
αν διαρκέσει πέντε έως δέκα χρόνια ακόμη». Κι ενώ ορισμένοι
θεωρούν υπερβολικές τις εκτιμήσεις των αγορών, είχαν
εκφρασθεί ανάλογες επιφυλάξεις για την πολιτική μηδενικών
επιτοκίων και ποσοτικής χαλάρωσης όταν εκδηλώθηκε η κρίση
την περίοδο 2007-2008. Ωστόσο, αυτήν τη στιγμή χρησιμοποιούν
οι κεντρικές τράπεζες και τα δύο αυτά εργαλεία νομισματικής
πολιτικής. Συγκεκριμένα, 46 κεντρικές τράπεζες έχουν
χαλαρώσει την πολιτική τους από την αρχή του περασμένου
έτους και εννέα από αυτές έχουν επιτόκια κάτω του 1%.
Η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχουν ήδη υιοθετήσει
αρνητικά επιτόκια και αναμένεται να χαλαρώσουν περαιτέρω την
πολιτική τους με ένα μείγμα νέας μείωσης των επιτοκίων
βαθύτερα σε αρνητικό έδαφος και αύξησης των αγορών τίτλων. Η
παρατεταμένη προσπάθεια της Ιαπωνίας να αποδράσει από τον
αποπληθωρισμό είναι διδακτική. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας
υιοθέτησε μηδενικά επιτόκια το 1995, όταν τα μείωσε στο
ιστορικά χαμηλό 0,5%. Εχει παρέλθει πλέον των δύο δεκαετιών
έκτοτε και δεν έχει αυξήσει τα επιτόκια.
Για πολλούς αυτό ερμηνεύεται ως απόδειξη ότι οι επιθετικά
αναπτυξιακές πολιτικές από τις κεντρικές τράπεζες δεν
οδηγούν πάντα σε άνοδο του πληθωρισμού, της καταναλωτικής
ζήτησης ή της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και τελικά του
ρυθμού ανάπτυξης. Σύμφωνα με τον Τζόζεφ Γκάγκνον, συνεργάτη
του Ινστιτούτου Peterson στην Ουάσιγκτον, που διετέλεσε
στέλεχος της Fed, είναι λάθος κάθε παραλληλισμός με την
Ιαπωνία. Επισημαίνει πως στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός και η
απασχόληση πλησιάζουν τους στόχους της Fed, ενώ ακόμη και
στην Ιαπωνία ο τελευταίος γύρος ποσοτικής χαλάρωσης αρχίζει
να αποδίδει πιέζοντας ανοδικά τις τιμές καταναλωτή.
Παραδέχεται, όμως, πως «μέχρις ότου χαλαρώσουν πιο επιθετικά
την πολιτική τους, η Ιαπωνία και η Ευρωζώνη θα παραμένουν
καθηλωμένες στα μηδενικά ή τα αρνητικά επιτόκια για χρόνια».
JAMIE McGEEVER / REUTERS |
