|
Η σχεδίαση του ευρώ είναι λανθασμένη και για αυτό ευθύνεται
η Γερμανία. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα του νέου βιβλίου
του κ. Τζόζεφ Στίγκλιτ. Ακόμη και ένας υπέρμαχος του ευρώ θα
παραδεχόταν ότι έχει κάποιο δίκιο ο Στίγκλιτς όταν
υποστηρίζει στο νέο του βιβλίο με τίτλο «The Euro: How a
Common Currency Threatens the Future of Europe» ότι
επιδείχθηκε υπερβολικά λίγη η αλληλεγγύη και ότι εφαρμόστηκε
υπερβολικά πολύ η λιτότητα. Ενώ είναι εύκολο να διαπιστώσει
κανείς ότι ο γάμος πηγαίνει άσχημα, το να σκεφθεί πώς θα
μπορούσε να τον φτιάξει ή να τον διαλύσει είναι κάτι που
κανείς δεν έχει ακόμη καταφέρει, ούτε ο Στίγκλιτ. Πολλοί
Ευρωπαίοι θεωρούν το ευρώ το επιστέγασμα της πολιτικής
ενοποίησης, ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας
Τράπεζας το θεωρεί χαζή ιδέα. Το κοινό νόμισμα δεν ενίσχυσε
την ειρήνη στην Ευρώπη, ούτε επέκτεινε την επιρροή της, ούτε
συνέβαλε στην επίλυση οποιουδήποτε σοβαρού προβλήματος.
Αντιθέτως, ένωσε χώρες με πολύ διαφορετικό οικονομικό και
κοινωνικό υπόβαθρο και τους αφαίρεσε το κρίσιμο εργαλείο της
ευελιξίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αν υπάρχει κάτι
χειρότερο από μια κακή ιδέα, αυτό είναι μια άσχημα
εφαρμοσμένη ιδέα. Με σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία και
χωρίς τη δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματος οι χώρες του
ευρώ έπρεπε να έχουν επιπλέον βοήθεια ώστε να αντιμετωπίσουν
τους δύσκολους καιρούς, υποστηρίζει ο Στίγκλιτ, προσθέτοντας
ότι παρ’ όλα αυτά οι χώρες αφέθηκαν μόνες τους να
αντιμετωπίσουν τη δυσκολία της οικονομικής προσαρμογής.
Οι συμφωνίες οικονομικής διάσωσης της Ελλάδας περιγράφονται
εκτενώς από τον Στίγκλιτ, ο οποίος θεωρεί «λανθασμένη,
καταστροφική και σχεδόν ασύλληπτα κοντόφθαλμη» την απόφαση
να εφαρμοστούν νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και ταυτόχρονα
να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα μέσω της αύξησης της
φορολογίας και της μείωσης των κρατικών δαπανών. Το άνοιγμα
των αγορών ευνόησε τις ξένες εταιρείες, όχι τους Ελληνες
πολίτες, και οι ιδιωτικοποιήσεις τούς στέρησαν κέρδη,
υποστηρίζει ο Στίγκλιτ. Ακόμη όμως και αν παραβλέψει κανείς
την Ελλάδα, η δημιουργία της Ευρωζώνης είχε το ακριβώς
αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, υποστηρίζει ο
Στίγκλιτ: χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη, χαμηλότερες
επενδύσεις και πολιτικό κατακερματισμό. Το ΑΕΠ ανά
εργαζόμενο έχει αυξηθεί μόλις κατά 0,6% από το 2007, σε
σύγκριση με 3,9% για τις υπόλοιπες χώρες της Ενωσης. Στην
πραγματικότητα, ούτε οι ευρωπαϊκοί θεσμικοί οργανισμοί ούτε
η Γερμανία είναι τόσο άκαμπτοι όσο τους παρουσιάζει ο
Στίγκλιτ. Οσο βάρβαρη και να ήταν η διάσωση της Ελλάδας, η
Κομισιόν επέτρεψε στις κυβερνήσεις να αυξήσουν τα
δημοσιονομικά τους ελλείμματα, ή τουλάχιστον να τα μειώσουν
με βραδύτερο ρυθμό, και επιτράπηκε στην ΕΚΤ να τυπώσει χρήμα.
Οσον αφορά στο φλέγον ερώτημα του πώς να επιδιορθώσει κανείς
την Ευρωζώνη, ο Στίγκλιτ υποστηρίζει ότι η καλύτερη επιλογή
θα ήταν η ολοκλήρωσή της. Οι σημαντικότερες από τις
προτάσεις του είναι εύστοχες: κοινά συνταξιοδοτικά Ταμεία,
μια κανονική τραπεζική ένωση που να περιλαμβάνει ασφάλεια
των καταθέσεων, δημοσιονομικοί κανόνες που να ευνοούν τις
επενδύσεις, αναδιάρθρωση χρέους. Ωστόσο, ο Στίγκλιτ
αμφιβάλλει κατά πόσον όλα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν
εγκαίρως. Οπότε, απομένει το διαζύγιο. Η πρωτότυπη ιδέα του
να επιστρέψουμε στην ελεύθερη συναλλαγματική διακύμανση των
νομισμάτων αλλά με περιορισμούς σε εισαγωγές και εξαγωγές,
ώστε να ελέγχονται τα ελλείμματα και οι συναλλαγματικές
ισοτιμίες, είναι θελκτική αλλά δεν παρουσιάζεται με επαρκείς
λεπτομέρειες.
Συνεπώς, το υπαρξιακό δίλημμα του ευρώ παραμένει άλυτο,
πράγμα απογοητευτικό. Η δημιουργία μιας πραγματικής
πολιτικής ένωσης περιλαμβάνει βήματα, όπως μεταφορά
δημοσιονομικών εξουσιών, που λίγες κυβερνήσεις θα μπορούσαν
να πάρουν. Η διάλυση της Ευρωζώνης φαντάζει ακόμη πιο
δύσκολη, με τη Γερμανία να είναι απίθανο να την εγκαταλείψει
και τις κυβερνήσεις των πιο αδύναμων χωρών να γνωρίζουν ότι
το πλήγμα που θα δεχτεί η χώρα θα τις οδηγήσει εκτός
εξουσίας. Το διαζύγιο και η αναζήτηση συμβουλών για τον γάμο
σίγουρα υπάρχουν ως επιλογές. Αλλά σε κάθε κακό γάμο πάντοτε
υπάρχει και μια τρίτη επιλογή: απλώς τηρούνται τα προσχήματα
για λίγο ακόμη.
NEIL UNMACK / REUTERS BREAKINGVIEWS |
