|
Οσα χρόνια τα πλοία διασχίζουν τις θάλασσες, εργάτες σαν τον
Πάτρικ Ντάουζερς έχουν συνδέσει την τύχη τους με το εμπόριο.
Είναι λιμενεργάτης στο μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, το
Ρότερνταμ. Με βάση το εισόδημά του ανήκει σίγουρα στην
ολλανδική μεσαία τάξη. Τελευταία, όμως, ο κ. Ντάουζερς έχει
αρχίσει να θεωρεί το παγκόσμιο εμπόριο εχθρό. Ο εργοδότης
του, η δανική Maersk Group, έχει εμπλακεί σε άγρια μάχη
ανταγωνισμού ανά τον κόσμο. Ο κ. Ντάουζερς βλέπει τις
εταιρείες μεταφορών να αντικαθιστούν τους Ολλανδούς
φορτηγατζήδες με Ανατολικοευρωπαίους, αποχαιρετάει παλιούς
συναδέλφους που βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη, καθώς ρομπότ
παίρνουν τις θέσεις τους. Στη διάρκεια των τελευταίων 30
χρόνων ο αριθμός των μελών στο σωματείο του έχει μειωθεί από
τις 25.000 στις 7.000. «Περισσότερο παγκόσμιο εμπόριο είναι
καλό πράγμα εάν πάρουμε ένα κομμάτι από την πίτα. Αυτό είναι
το πρόβλημα. Δεν παίρνουμε το κομμάτι μας από την πίτα»,
λέει ο κ. Ντάουζερς.
Πολύ πέρα από τα λιμάνια της Βόρειας Θάλασσας τέτοια
παράπονα αποτελούν πλέον το υπόβαθρο για την όλο και πιο
έντονη απόρριψη του ελεύθερου εμπορίου. Για γενιές, οι
βιβλιοθήκες είναι γεμάτες με βιβλία οικονομικών που ορθώς
υπόσχονταν ότι το παγκόσμιο εμπόριο αυξάνει τον πλούτο των
χωρών μέσω των πτώσης των τιμών, της αύξησης των μισθών και
της ανάπτυξης. Στην Ασία, στην Ευρώπη και στην Αμερική
κυβερνήσεις κάθε ιδεολογικής απόχρωσης έχουν επικεντρωθεί
στο εμπόριο ως κινητήριο οικονομική δύναμη. Ομως το εμπόριο
δεν διασφαλίζει ότι τα οφέλη θα μοιραστούν δίκαια. Ανά τον
βιομηχανικό κόσμο το μεγάλο κομμάτι από τα κέρδη του
εμπορίου έχει καταλήξει στους πλούσιους. Οι συνηθισμένοι
εργάτες έχουν υποστεί τα κόστη και έχουν πληγεί από την
ανεργία και την οικονομική αβεβαιότητα. Οι πολιτικοί και οι
κεντρικοί τραπεζίτες, πιστοί στη νεοφιλελεύθερη οικονομική
φιλοσοφία, είχαν πιστέψει τη θεωρία ότι οι αγορές θα
ενίσχυαν το κοινωνικό κράτος. Ετσι απέτυχαν να σχεδιάσουν
μέτρα για τα προβλήματα που συνόδευαν τα κέρδη του εμπορίου.
Οταν εκατομμύρια εργάτες έχασαν τη δουλειά τους εξαιτίας του
ανταγωνισμού από το εξωτερικό, οι κυβερνήσεις δεν έλαβαν
μέτρα που θα μπορούσαν να αμβλύνουν το χτύπημα. Το
αποτέλεσμα είναι η κοχλάζουσα οργή να ανατρέπει την πολιτική
κατάσταση στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Στην Αμερική ο υποψήφιος
των Ρεπουμπλικανών για το αξίωμα του προέδρου εκμεταλλεύτηκε
την οργή κοινοτήτων που έχουν πληγεί από το κλείσιμο
εργοστασίων και απορρίπτει το εμπόριο με την Κίνα και με το
Μεξικό ως θανάσιμη απειλή για την ευημερία των Αμερικανών.
Στη Βρετανία η απόφαση για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση
ήταν εν μέρει απόρριψη της καθεστηκυίας τάξης από εργάτες οι
οποίοι κατηγορούν το εμπόριο για τη μείωση του εισοδήματός
τους. Ανά την Ε.Ε. λαϊκίστικα κινήματα κερδίζουν απήχηση και
αποτελούν την οργισμένη απάντηση στην παγκοσμιοποίηση,
θέτοντας εν αμφιβόλω το μέλλον σημαντικών εμπορικών
συμφωνιών, όπως αυτών με τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η αντίδραση
κατά του ελεύθερου εμπορίου εκκολάπτεται επί χρόνια και έχει
πλέον λάβει εκρηκτικές διαστάσεις εξαιτίας των προβλημάτων
που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία. Επειτα από χρόνια
επενδυτικής μανίας και χρηματοπιστωτικών μηχανορραφιών που
ενίσχυαν την απασχόληση, οι παλιές τακτικές πλέον δεν
αποδίδουν αποκαλύπτοντας τα ήδη υπάρχοντα επί χρόνια
προβλήματα που προκαλεί το ελεύθερο εμπόριο.
Δεν ήταν το εμπόριο αυτό που προκάλεσε την επιβράδυνση της
παγκόσμιας ανάπτυξης. Αντιθέτως αυτό έχει δημιουργήσει την
ανάπτυξη που εξακολουθεί να υπάρχει. Ωστόσο η διαβρωτική
οικονομική στασιμότητα δεν έχει αφήσει ανέπαφο σχεδόν κανένα
καταφύγιο για όσους έχουν πληγεί από την παγκοσμιοποίηση. Το
μέγεθος του πλήγματος που έχουν υποστεί οι «χαμένοι» από το
ελεύθερο εμπόριο έχει ενισχύσει τη διάβρωση της πίστης πως
το εμπόριο αυξάνει την ευημερία. Ισχυρός σκεπτικισμός έχει
καταλάβει ορισμένες από τις πλέον ισχυρές εμπορικές δυνάμεις
όπως τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ιαπωνία. Ομως τα
οικονομικά στοιχεία λένε μια διαφορετική ιστορία. Οσοι
εργάζονται σε εξαγωγικούς τομείς της οικονομίας έχουν
υψηλότερους μισθούς απ’ όσους εργάζονται σε τομείς που
απευθύνονται στην εσωτερική αγορά. Τα πιο φτωχά νοικοκυριά
έχουν κερδίσει από την πτώση των τιμών σε βασικά αγαθά. Ομως
ο φόβος και η οργή για το ελεύθερο εμπόριο είναι καλά
δικαιολογημένοι. Πάρα πολλοί εργάτες έχουν μείνει άνεργοι
εξαιτίας των εισαγωγών από χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό.
Ταυτόχρονα ο αυτοματισμός έχει εξελιχθεί σημαντικά οδηγώντας
σε νέες απώλειες σε θέσεις εργασίας.
The New York Times |
