|
Όπως προσφάτως σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του στο
Project Syndicate
έγραψε ο Steven S. Roach, πρώην πρόεδρος της Morgan Stanley
στην Ασία (ο οποίος τώρα διδάσκει οικονομικά στο
πανεπιστήμιο Yale), όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα
εξαρτώνται ολοένα περισσότερο η μία από την άλλη για μία
βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, πέφτουν στην κλασσική παγίδα
της αλληλεξάρτησης, αντιδρώντας στις αλλαγές στο όνομα των
δεσμεύσεων.
Σε κάθε περίπτωση, τα συμπτώματα αυτής της ύπουλης
παθολογίας έγιναν ξεκάθαρα στη διάρκεια της πρόσφατης
επίσκεψης του κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στην Αμερική.
Λίγα επιτεύχθηκαν και ο δρόμος μπροστά παραμένει
επικίνδυνος. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ της Αμερικής και της
Κίνας ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν οι ΗΠΑ
βρίσκονταν εν μέσω στασιμοπληθωρισμού και η κινεζική
οικονομία κατέρρεε μετά την Πολιτιστική Επανάσταση. Και οι
δύο χώρες χρειάζονταν νέες συνταγές για επανεκκίνηση και
ανάπτυξη και στράφηκαν η μία στην άλλη για έναν γάμο
συμφέροντος.
Η Κίνα προσέφερε φθηνά αγαθά που επέτρεψαν στους
περιορισμένου εισοδήματος Αμερικανούς να τα βγάλουν πέρα.
Οι ΗΠΑ προσέφεραν την εξωτερική ζήτηση που χαρακτήρισε τη
στρατηγική ανάπτυξης του Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Με τα χρόνια,
αυτή η ρύθμιση εξελίχθηκε σε πιο βαθιά σχέση. Η Αμερική
προσέφερε στην Κίνα τόσο σταθερότητα όσο και βάσεις
ανάπτυξης. Η Κίνα επέτρεψε στις ΗΠΑ να αφήσει στην άκρη τους
κινδύνους της κάτω του
φυσιολογικού αποταμίευσης, της αλόγιστης δημοσιονομικής
πολιτικής και της αναιμικής αύξησης του εισοδήματος των
νοικοκυριών. Αλλά η οικονομική αλληλεξάρτηση είναι το ίδιο
ασταθής με την ανθρώπινη αλληλεξάρτηση. Ο ένας εταίρος στο
τέλος αλλάζει, ενώ ο άλλος παραμένει στάσιμος και αισθάνεται
περιφρονημένος. Η Κίνα τώρα αλλάζει και αυτό δεν αρέσει στην
Αμερική.
Όχι μόνο η Κίνα βρίσκει καινούριες ισορροπίες για το
οικονομικό της μοντέλο, από τις εξαγωγές στην κατανάλωση,
αλλά επαναπροσδιορίζει και τον εθνικό της χαρακτήρα.
Προσαρμόστηκε σε μία πιο ισχυρή εξωτερική πολιτική στη Νότια
Κινεζική Θάλασσα, ενστερνίστηκε την εθνικιστική επιθυμία της
ανανέωσης, πλαισιωμένη από αυτό που ο Σι αποκαλεί «Κινεζικό
Όνειρο». Και άρχισε να επαναδιαμορφώνει τη διεθνή
χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική με νέους θεσμούς όπως η
Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών, η Νέα Αναπτυξιακή
Τράπεζα και το Ταμείο του Δρόμου του Μεταξιού. Η αντίδραση
των ΗΠΑ, ειδικά η στροφή της Αμερικής προς την Ασία,
εκνεύρισε την Κίνα. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την ανάγκη να
ενισχυθεί ο ρόλος της Κίνας στους υπάρχοντες Μπρέτον Γουντς
θεσμούς (το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια
Τράπεζα) αλλά όταν δεν το καταφέρνει κατηγορεί την Κίνα για
τη δημιουργία των δικών της θεσμών.
Και ενώ οι ΗΠΑ προτρέπουν την Κίνα να στραφεί προς ένα
μοντέλο ιδιωτικής κατανάλωσης, δεν αισθάνονται άνετα με
πολλές από τις επιπτώσεις αυτής της αλλαγής. Σε μεγάλο βαθμό,
η αντίδραση της Αμερικής αντανακλά την αποτυχία διευθέτησης
των δικών της οικονομικών προβλημάτων και κυρίως την έλλειψη
εσωτερικής αποταμίευσης. Το ποσοστό καθαρών αποταμιεύσεων σε
εθνικό επίπεδο για τις επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και την
κυβέρνηση ήταν μόλις 2,9% στα μέσα του 2015, με τον μέσο όρο
τις τελευταίες τρεις δεκαετίες να είναι 6,3%. Η νομισματική
πολιτική της Αμερικής αποκαλύπτει ακόμη μία διάσταση της
αλληλεξάρτησης. Παραθέτοντας τα διεθνή προβλήματα - κυρίως
την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης της Κίνας - ως βασικό
λόγο της αναβολής της πολυαναμενόμενης αύξησης των επιτοκίων
τον Σεπτέμβριο, η Fed δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας
σχετικά με τον βασικό ρόλο που κατέχει η Κίνα στη διατήρηση
της ακόμη εύθραυστης ανάκαμψης των ΗΠΑ.
Μιλώντας στο Σιάτλ στις 22 Σεπτεμβρίου, ο Σι υπογράμμισε την
ανάγκη τόσο για τις ΗΠΑ όσο και την Κίνα να εμβαθύνουν την
αμοιβαία κατανόηση στις στρατηγικές τους προθέσεις ως βασικό
στόχο των διμερών τους σχέσεων. Παρόλα αυτά οι διαβουλεύσεις
του με τον αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα δεν εμπεριείχαν
αυτή τη διάσταση. Η ατζέντα διαμορφώθηκε από μη συνδεδεμένα
μεταξύ τους ζητήματα - κυβερνοασφάλεια, κλιματική αλλαγή
και πρόσβαση στις αγορές - και λιγότερο από την εκτίμηση
των στρατηγικών προκλήσεων που οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν
μόνες αλλά και μαζί. Παγιδευμένη σε ένα δίκτυο
αλληλεξάρτησης, η σχέση ΗΠΑ - Κίνας είναι γεμάτη τριβές και
αλληλοκατηγορίες. Στην ανθρώπινη συμπεριφορά, η κατάληξη
αυτής της παθολογίας είναι ένας επίπονος χωρισμός. Η
πρόσφατη συνάντηση του Ομπάμα και του Σι δεν έκανε και πολλά
για να αποτρέψει αυτή την πιθανότητα. |
