Στο δημοφιλές παιχνίδι Jenga, οι παίκτες αφαιρούν μικρά ξύλινα κομμάτια από τη βάση ενός πύργου και τα τοποθετούν στην κορυφή. Με κάθε κίνηση, ο πύργος ψηλώνει, αλλά ταυτόχρονα γίνεται ολοένα και πιο εύθραυστος – μέχρι τη στιγμή που καταρρέει.

Κάπως έτσι μοιάζει η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών το 2025.

Παρά την ισχυρή ανάπτυξη και τα χρηματιστήρια που κινούνται σε ιστορικά υψηλά, η θετική εικόνα στηρίζεται σε μια βάση που διαμορφώθηκε από χαλαρή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Φαινομενικά ο «πύργος» δείχνει στιβαρός, αλλά αν κοιτάξει κανείς πιο προσεκτικά, αρκετά από τα στηρίγματα — επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, νοικοκυριά και αγορές— παρουσιάζουν εντεινόμενη αστάθεια. Μια ξαφνική ύφεση αντίστοιχη με κατάρρευση Jenga δεν θεωρείται το βασικό σενάριο, όμως η πιθανότητά της αυξάνεται.

Ένα από τα κρίσιμα κομμάτια που αφαιρέθηκαν φέτος αφορά τις μικρές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα όσες δραστηριοποιούνται στο εμπόριο. Οι μικρές εταιρείες — με λιγότερους από 500 εργαζομένους — αποτελούν θεμελιώδη μοχλό της αμερικανικής οικονομίας και απασχολούν σχεδόν το μισό εργατικό δυναμικό. Στον χώρο του εμπορίου η σημασία τους είναι ακόμη μεγαλύτερη: σύμφωνα με μελέτη του Υπουργείου Εμπορίου, αποτελούν το ένα τρίτο της αξίας των εισαγόμενων προϊόντων και σχεδόν όλες τις εισαγωγικές επιχειρήσεις.

Σε αντίθεση με τις μεγάλες εταιρείες, οι μικρές επιχειρήσεις έχουν περιορισμένα περιθώρια να απορροφήσουν το κόστος των νέων δασμών της κυβέρνησης Τραμπ. Δεν προκαλεί εντύπωση ότι έρευνα της Fed της Ατλάντα έδειξε πως αναμένουν μείωση εσόδων κατά 9%, δηλαδή τριπλάσια από αυτή που προβλέπουν οι μεγαλύτερες εταιρείες.

Αντιμέτωπες με αυξημένα κόστη, πολλές μικρές επιχειρήσεις προχωρούν σε περικοπές προσωπικού. Τα στοιχεία απασχόλησης δείχνουν ότι από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο οι μικρές εταιρείες έχασαν περίπου 107.000 θέσεις εργασίας, ενώ οι μεγάλες συνέχισαν να ενισχύουν το δυναμικό τους.

Η εικόνα επιβαρύνεται και από τα προβλήματα σε άλλα τμήματα της αγοράς εργασίας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προβλέπεται να μειώσει φέτος περίπου 300.000 θέσεις. Παράλληλα, επιχειρήσεις κάθε μεγέθους προσπαθούν να περιορίσουν δαπάνες και να χρηματοδοτήσουν τις επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη, παγώνοντας προσλήψεις ή προχωρώντας σε απολύσεις.

Σύμφωνα με αυτούς τους υπολογισμούς της Challenger, Gray and Christmas, οι ανακοινωμένες απολύσεις τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα τον Οκτώβριο ήταν οι περισσότερες που έχουν καταγραφεί μηνιαία εδώ και 22 χρόνια.

Με την απασχόληση υπό πίεση, τα νοικοκυριά περιορίζουν αναπόφευκτα την κατανάλωση. Αυτό πλήττει τα εταιρικά έσοδα και καθιστά ακόμη πιο ασταθή τον «πύργο» της οικονομίας.

Παρά τα ανησυχητικά σημάδια, η καταναλωτική δαπάνη έχει ως τώρα αντέξει και αποτελεί βασικό στήριγμα της οικονομίας. Ωστόσο, η βάση των νοικοκυριών που έχουν την επιθυμία και τη δυνατότητα να δαπανούν συρρικνώνεται. Η κατανάλωση στηρίζεται όλο και περισσότερο στα πλουσιότερα στρώματα. Σύμφωνα με τη Fed, το 10% των πιο εύπορων νοικοκυριών κατείχε πάνω από το 87% των μετοχών και των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων στα μέσα του 2025 — και αυτά τα νοικοκυριά έχουν ωφεληθεί από ένα ράλι 74% του S&P 500 από την εμφάνιση του ChatGPT.

Σε αυτό το σημείο, το μεγαλύτερο βάρος στήριξης της οικονομίας πέφτει πάνω στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην τεχνητή νοημοσύνη έχουν τροφοδοτήσει το ισχυρό momentum των αγορών και έχουν ενισχύσει τον πλούτο και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί πραγματοποιούν τεράστιες επενδύσεις, ιδιαίτερα σε data centers. Οι συνολικές κεφαλαιουχικές δαπάνες των Alphabet, Meta, Microsoft και Amazon εκτιμάται ότι φέτος θα ξεπεράσουν τα 380 δισ. δολάρια. Κατά το πρώτο μισό του 2025, οι AI επενδύσεις συνέβαλαν περισσότερο στην ανάπτυξη του ΑΕΠ από ό,τι η ιδιωτική κατανάλωση.

Οι δαπάνες αυτών των λίγων εταιρειών λειτουργούν ως κινητήρια δύναμη της οικονομίας, δίνουν ώθηση στις μετοχές και στηρίζουν την κατανάλωση των υψηλότερων εισοδημάτων. Το μεγάλο ερώτημα για επενδυτές και αναλυτές είναι πόσο μπορεί να διατηρηθεί αυτή η κατάσταση.

Οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης είναι οι κρίσιμοι «ακρογωνιαίοι λίθοι» του σημερινού πύργου. Αν αντέξουν και συνεχίσουν να επενδύουν, θα στηρίξουν ολόκληρη την αλυσίδα της τεχνολογικής οικονομίας και θα μειώσουν τον κίνδυνο απωλειών θέσεων εργασίας.

Οι πιο αισιόδοξοι αναλυτές θεωρούν ότι ο «πύργος Jenga» μπορεί να «ψηλώσει» κι άλλο, έστω και σε στενότερη βάση. Υποστηρίζουν ότι οι επιστροφές φόρων την άνοιξη θα προσφέρουν ανάσα στα νοικοκυριά και ότι, εφόσον ο πληθωρισμός αποκλιμακωθεί, η Fed θα μπορέσει να συνεχίσει τις μειώσεις επιτοκίων. Παράλληλα, εκτιμούν ότι οι εταιρείες AI έχουν ακόμη περιθώριο για περαιτέρω κερδοφορία και επενδύσεις. Η ανακοίνωση της Meta στις 7 Νοεμβρίου για επένδυση 600 δισ. δολαρίων σε υποδομές και θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ την επόμενη τριετία είναι ενδεικτική.

Στη Wall Street επικρατεί κλίμα εμπιστοσύνης. Οι εκτιμήσεις για το ΑΕΠ του 2026 προβλέπουν ρυθμούς ανάλογους του 2025 και τα κέρδη των εταιρειών του S&P 500 αναμένεται να αυξηθούν πάνω από 12,5% το 2026, μετά από μια ήδη ισχυρή άνοδο 11,5% φέτος.

Τι θα μπορούσε να προκαλέσει την κατάρρευση; Οι εταιρείες AI μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες με εμπόδια, όπως περιορισμούς στην ενεργειακή τροφοδοσία των data centers ή απογοητευτικά αποτελέσματα. Ένας επίμονα υψηλός πληθωρισμός ή μια σημαντική τεχνολογική πρόοδος στην Κίνα θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν κραδασμούς στις αγορές.

Το τι θα ακολουθήσει παραμένει αβέβαιο. Ένα πράγμα είναι σίουρο: όπως και στο Jenga, κάποια στιγμή ο πύργος καταρρέει.