Ελλάδα – Ευρώπη & Ικανοποίηση από τη ζωή

Πόσο ικανοποιημένοι είμαστε από τη ζωή μας; Βλέπουμε το μέλλον με αισιοδοξία; Και πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες; Το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο δίνει απαντήσεις σχετικά με τις προσωπικές αντιλήψεις των Ευρωπαίων και τις κοινωνικές πιέσεις που διαμορφώνουν το πολιτικό σκηνικό.

Η έρευνα περιλαμβάνει δύο βασικές ερωτήσεις:

«Είστε γενικά ευχαριστημένοι ή δυσαρεστημένοι από τη ζωή σας;»

«Πιστεύετε ότι η ζωή σας θα βελτιωθεί, θα παραμείνει ίδια ή θα χειροτερεύσει τα επόμενα πέντε χρόνια;»

Οι απαντήσεις οδηγούν στη διαμόρφωση δύο δεικτών από –1 έως +1: το +1 υποδηλώνει πλήρη ικανοποίηση ή αισιοδοξία, ενώ το –1 πλήρη δυσαρέσκεια ή απαισιοδοξία. Αυτοί οι δείκτες είναι κρίσιμοι, καθώς η αντίληψη των πολιτών για το παρόν και το μέλλον επηρεάζει την πολιτική, την κοινωνία και τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Ικανοποίηση από τη ζωή σήμερα

Η Ελλάδα συγκεντρώνει δείκτη 0,20, πολύ χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (0,47), καταλαμβάνοντας την προτελευταία θέση.

Δείκτης ικανοποίησης από τη ζωή (–1 έως +1) ανά χώρα:

Δανία: 0,83

Ολλανδία: 0,72

Ιρλανδία: 0,70

Σουηδία: 0,68

Λουξεμβούργο: 0,67

Σλοβενία: 0,63

Μάλτα: 0,61

Φινλανδία: 0,60

Ισπανία: 0,55

Αυστρία: 0,54

Γερμανία (Δυτ.): 0,53

Βέλγιο: 0,52

Πολωνία: 0,52

Γερμανία: 0,50

Τσεχία: 0,48

Γαλλία: 0,46

Πορτογαλία: 0,45

Σλοβακία: 0,45

Κύπρος: 0,44

Λιθουανία: 0,44

Λετονία: 0,41

Εσθονία: 0,40

Κροατία: 0,39

Γερμανία (Ανατ.): 0,39

Ουγγαρία: 0,37

Ιταλία: 0,36

Βουλγαρία: 0,23

Ελλάδα: 0,20

Ρουμανία: 0,15

Σημεία – κλειδιά:

Οι Σκανδιναβικές χώρες και η Ολλανδία παραμένουν στις κορυφές της ικανοποίησης.

Στον αντίποδα, Ελλάδα, Ρουμανία και Βουλγαρία καταγράφουν τις χαμηλότερες τιμές.

Η διαφορά μεταξύ Δυτικής (0,53) και Ανατολικής Γερμανίας (0,39) παραμένει σημαντική, υπενθυμίζοντας ιστορικές ανισότητες.

Στην Ελλάδα, οι πιο δυσαρεστημένοι είναι:

Ηλικίες 65–74

Άτομα χωρίς ολοκληρωμένη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Άνεργοι

Οι πιο ικανοποιημένοι είναι:

Άτομα με ανώτατη εκπαίδευση

Άτομα που αυτοτοποθετούνται πολιτικά στη δεξιά

Προσδοκίες για τα επόμενα πέντε χρόνια

Η Ελλάδα εμφανίζει δείκτη –0,19, υποδηλώνοντας ότι περισσότεροι πολίτες αναμένουν επιδείνωση παρά βελτίωση.

Δείκτης προσδοκιών πενταετίας (–1 έως +1) ανά χώρα:

Λετονία: 0,11

Δανία: 0,08

Φινλανδία: 0,07

Λιθουανία: 0,06

Κροατία: 0,06

Πολωνία: 0,06

Ρουμανία: 0,05

Σουηδία: 0,05

Ιταλία: 0,01

Ουγγαρία: –0,03

Ολλανδία: –0,04

Κύπρος: –0,05

Ισπανία: –0,06

Πορτογαλία: –0,06

Ιρλανδία: –0,06

Βουλγαρία: –0,07

Μάλτα: –0,07

Σλοβενία: –0,10

Εσθονία: –0,16

Λουξεμβούργο: –0,17

Σλοβακία: –0,17

Τσεχία: –0,19

Ελλάδα: –0,19

Γερμανία (Δυτ.): –0,20

Γερμανία: –0,23

Βέλγιο: –0,26

Αυστρία: –0,27

Γερμανία (Ανατ.): –0,28

Γαλλία: –0,34

Σημεία – κλειδιά:

Βόρειες και ανατολικές χώρες εμφανίζουν ουδέτερες ή θετικές προσδοκίες.

Ο «σκληρός πυρήνας» της Ευρωζώνης (Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Αυστρία) εμφανίζει έντονη απαισιοδοξία.

Η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά, σε επίπεδα παρόμοια με την Τσεχία και κάτω από πολλές ανατολικές χώρες.

Η Ιταλία αποτελεί εξαίρεση: αν και χαμηλή στην ικανοποίηση από τη ζωή, εμφανίζει θετικές προσδοκίες.

Τι σημαίνουν τα στοιχεία

Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν τρεις ψυχολογικούς ρυθμούς στην Ευρώπη:

Βόρεια Ευρώπη: Υψηλή ικανοποίηση και αισιοδοξία (Δανία, Σουηδία, Φινλανδία).

Ανατολική Ευρώπη: Μέτρια ικανοποίηση, αλλά θετικές προσδοκίες.

Κεντρική Ευρώπη: Αυξανόμενη απαισιοδοξία (Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο), γεγονός που ενισχύει τάσεις υπέρ αντισυστημικών κομμάτων.

Η Ελλάδα βελτιώνει σταδιακά τη θέση της στον δείκτη ικανοποίησης, αλλά παραμένει χαμηλά σε παρόν και μέλλον. Οι αρνητικές προσδοκίες για τα επόμενα πέντε χρόνια δείχνουν έντονη κοινωνική ανασφάλεια.

Οι διαχρονικές μετρήσεις του Ευρωβαρόμετρου δείχνουν ότι οι πολίτες συχνά φοβούνται για το μέλλον, αν και οι φόβοι αυτοί σπάνια επαληθεύονται, με τις συνθήκες ζωής να βελτιώνονται στην πραγματικότητα.

Αυτή η διαρκής ανησυχία περιορίζει την προσωπική ευημερία και την οικονομική ανάπτυξη, δυσκολεύοντας τον προγραμματισμό, τις επενδύσεις, την κατανάλωση και την εμπιστοσύνη στο μέλλον. Η Ευρώπη μοιάζει να παραφράζει το λατινικό «Dum spiro, spero» («Όσο ζω, ελπίζω») σε μια πιο απαισιόδοξη εκδοχή: «Dum vivo, de futuro timeo» — «Όσο ζω, φοβάμαι για το μέλλον».

Ο ΟΟΣΑ για τους μισθούς

Για το 2027 ο οργανισμός προβλέπει επιβράδυνση στο 1,8%, καθώς θα μετριαστεί η ανάπτυξη των επενδύσεων λόγω της ολοκλήρωσης στην υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά διατήρηση της ισχυρής κατανάλωσης χάρη στην αύξηση της απασχόλησης και των πραγματικών μισθών.

Οι εξαγωγές αναμένεται να βελτιωθούν με την ανάκαμψη της διεθνούς ζήτησης. Ο γενικός πληθωρισμός θα επιβραδυνθεί σταδιακά στο 2,1 % το 2027, εν μέσω στενότητας στην αγορά εργασίας.

Ο ΟΟΣΑ, ωστόσο, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι η αύξηση των μισθών που υπερβαίνει τα κέρδη παραγωγικότητας, η επανάληψη ακραίων καιρικών φαινομένων και η ατελής υλοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ ενδέχεται να επιδεινώσουν τις προοπτικές.

Για την περίοδο 2025-2027 προβλέπονται σημαντικά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα από 2,3% έως 2,9% του ΑΕΠ. Η διατήρηση του δημόσιου χρέους σε σταθερά φθίνουσα πορεία θα πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα, καθώς το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού και οι επενδυτικές ανάγκες θα παραμείνουν υψηλά.

Η συνέχιση των προσπαθειών για τη θέσπιση κανονιστικών ρυθμίσεων που ευνοούν τις επιχειρήσεις, η μείωση των περιορισμών στις επαγγελματικές υπηρεσίες και η αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού αποτελούν βασικές προτεραιότητες για τη διατήρηση της ισχυρής ανάπτυξης και την περαιτέρω μείωση του δείκτη δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η στεγαστική κρίση ως δημογραφική απειλή: Το κόστος στέγης, οι θλιβερές ευρωπαϊκές πρωτιές και ο κίνδυνος κατάρρευσης της ζήτησης

Η εικόνα που σκιαγραφούν τα πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και οι αναλύσεις της BluPeak Estate Analytics αποκαλύπτουν μια συνολική κρίση που υπερβαίνει το ζήτημα της υψηλής δαπάνης για στέγαση. Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια βαθιά δομική παθογένεια, στην οποία η στεγαστική πίεση, η υπογεννητικότητα και το δημογραφικό αδιέξοδο συνδέονται άμεσα, διαμορφώνοντας έναν φαύλο κύκλο που απειλεί την κοινωνική συνοχή και τη μελλοντική δυναμική της οικονομίας.

Οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά αποτυπώνονται ήδη στα πιο βασικά μεγέθη. Οι αιτήσεις για το επίδομα θέρμανσης ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, δείχνοντας πόσο απαραίτητη είναι η κρατική στήριξη. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι το 2024 ένας στους πέντε πολίτες δήλωσε πως δεν μπορούσε να θερμάνει επαρκώς το σπίτι του, ποσοστό υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Παράλληλα, σχεδόν το 29% των Ελλήνων διέθετε πάνω από το 40% του εισοδήματός του στη στέγαση, ποσοστό που φέρνει τη χώρα πρώτη στην ΕΕ σε επίπεδο επιβάρυνσης.

Η εικόνα όμως δεν σταματά εκεί. Το 2024, το 43% των πολιτών καθυστερούσε την πληρωμή δανείων, ενοικίων ή λογαριασμών, με τη χώρα να καταγράφει μία ακόμη αρνητική πρωτιά. Ενώ ταυτόχρονα οι επενδύσεις στην κατοικία αντιστοιχούσαν μόλις στο 2,6% του ΑΕΠ – ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι πάνω από ένας στους τέσσερις Έλληνες ζει σε κατοικία μικρότερη από τις ανάγκες του νοικοκυριού.

Αυτές οι πιέσεις δεν επηρεάζουν μόνο το σήμερα· καθορίζουν και το αύριο της χώρας. Σύμφωνα με τη BluPeak, η δυσκολία των νέων να αποκτήσουν δικό τους σπίτι καθυστερεί τη δημιουργία νέων νοικοκυριών, οδηγώντας σε περαιτέρω συρρίκνωση του πληθυσμού. Όταν οι νέοι αναγκάζονται να δαπανούν πάνω από το μισό εισόδημά τους στο ενοίκιο ή να μένουν με τους γονείς τους μέχρι και μετά τα 30, η απόφαση για δημιουργία οικογένειας γίνεται σχεδόν ανέφικτη. Πρόκειται για δομικό εμπόδιο, όχι για αλλαγή κοινωνικών προτιμήσεων. Η απόδειξη είναι η δραματική πτώση των γεννήσεων: από τις 118.000 το 2008 στις μόλις 68.467 το 2024 – μείωση άνω του 38%.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η ελληνική αγορά ακινήτων κινδυνεύει με μακροπρόθεσμη πτώση της ζήτησης. Η BluPeak προειδοποιεί πως η σημερινή «έκρηξη» τιμών ίσως ανατραπεί στο μέλλον λόγω της πληθυσμιακής συρρίκνωσης, οδηγώντας σε μία καθίζηση της αγοράς. Ήδη, η οικοδομική δραστηριότητα παραμένει καθηλωμένη – με την παραγωγή νέων κατοικιών να μην ξεπερνά τη μία ανά 1.000 κατοίκους ετησίως, το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ – ενώ πάνω από 700.000 κατοικίες παραμένουν κενές ή αναξιοποίητες, συχνά λόγω γραφειοκρατίας και ασαφών χρήσεων.

Συνέχεια….

Παράλληλα, οι τιμές των κατοικιών από το 2017 ως σήμερα έχουν αυξηθεί πάνω από 50% πανελλαδικά και έως 70% σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις και η έλλειψη οργανωμένης στεγαστικής πολιτικής έχουν συρρικνώσει την προσφορά διαθέσιμων κατοικιών προς μακροχρόνια μίσθωση, με τα ενοίκια στην Αθήνα να έχουν αυξηθεί κατά 48% από το 2018.

Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκεται η απουσία ολοκληρωμένης στεγαστικής στρατηγικής και η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων. Όπως επισημαίνει η BluPeak, τα στοιχεία για την ακίνητη περιουσία είναι σκορπισμένα σε Κτηματολόγιο, Δήμους και ΑΑΔΕ, εμποδίζοντας οποιονδήποτε κεντρικό σχεδιασμό. Χωρίς ενιαία χαρτογράφηση της προσφοράς και της ζήτησης, η πολιτεία αδυνατεί να εφαρμόσει αποτελεσματικές παρεμβάσεις.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: η Ελλάδα δεν χρειάζεται απλώς περισσότερες γεννήσεις ούτε μόνο περισσότερα σπίτια. Χρειάζεται μια συνεκτική, οργανωμένη στεγαστική πολιτική που θα εξασφαλίσει προσιτή κατοικία για τους νέους και θα στηρίξει τη δημιουργία οικογένειας. Διαφορετικά, η σημερινή κρίση δεν θα παραμείνει μόνο μια κοινωνική και οικονομική πληγή, αλλά θα εξελιχθεί σε μόνιμη απειλή για την ίδια την ύπαρξη και τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας.