|
Όπως έγραψαν οι
New York Times
… «Ο νέος πρόεδρος μάλλον θα αντιμετωπίσει ύφεση», ανέφερε
τον Ιούλιο το CNN, ενώ το Bloomberg προέβλεπε τον Μάιο ότι
«η ύφεση ενδέχεται να περιμένει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ,
όποιος κι αν είναι αυτός». Τουλάχιστον, το περιοδικό New
York είχε την ευγένεια να παραδεχθεί πως είναι ανοικτό
ερώτημα αν επίκειται ύφεση είτε υπό την Κλίντον είτε υπό τον
Τραμπ. Ολες αυτές οι προβλέψεις ενδέχεται, ασφαλώς, να
επαληθευθούν. Η οικονομία αντιμετωπίζει όλων των ειδών τους
κινδύνους και τις απειλές που θα μπορούσαν να την οδηγήσουν
σε συρρίκνωση. Το γεγονός, όμως, ότι η ανάπτυξη που
σημειώνεται τώρα είναι ήδη επτά ετών, δεν μας δίνει καμία
πληροφορία περί της πιθανότητας μιας ύφεσης στα επόμενα
τέσσερα χρόνια. Η πεποίθηση πως θα συμβεί κάτι τέτοιο
εδράζεται σε εσφαλμένη επαγωγή και δεν τεκμηριώνεται από τη
σύγχρονη οικονομική ιστορία.
Εύκολα παρασύρεται κανείς από τη σκέψη πως η οικονομική
ανάπτυξη έχει συγκεκριμένο προσδόκιμο ζωής. Οσο περισσότερο
γερνάει τόσο πιο κοντά βρίσκεται στο τέλος της. Ωστόσο, ο
Γκλεν Ρούντεμπους, οικονομολόγος της Federal Reserve του Σαν
Φρανσίσκο, εξέτασε τα στοιχεία της μεταπολεμικής εποχής σε
ό,τι αφορά την αμερικανική οικονομία και διαπίστωσε πως δεν
υπάρχει τίποτε που να επιβεβαιώνει αυτήν την πεποίθηση. Οι
περίοδοι οικονομικής ανάπτυξης δεν πεθαίνουν από γεράματα.
Τελειώνουν επειδή τις ανακόπτει κάποιος παράγοντας. Μπορεί
να είναι μια κεντρική τράπεζα που κάνει εσφαλμένες κινήσεις,
μια φούσκα που σκάει ή ένα πλήγμα από το εξωτερικό.
Μια ματιά στον κόσμο προσφέρει, άλλωστε, άφθονα παραδείγματα
από περιόδους ανάπτυξης που διήρκεσαν πολύ περισσότερο από
τα επτά χρόνια που έχει κρατήσει η τρέχουσα περίοδος
ανάπτυξης στις ΗΠΑ είτε από την πλέον μακρόχρονη περίοδο
ανάπτυξης της αμερικανικής ιστορίας, από το 1991 έως το
2001. Η Βρετανία γνώρισε περίοδο ανάπτυξης διάρκειας σχεδόν
17 ετών, που διήρκεσε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990
μέχρι την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Σύμφωνα,
μάλιστα, με την εταιρεία ερευνών Longview Economics, το
ρεκόρ μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών στη σύγχρονη εποχή
το έχει η Ολλανδία, καθώς γνώρισε σχεδόν 26 έτη «ολλανδικού
θαύματος», που έληξε το 2008.
Πρόκειται, λοιπόν, είτε η Χίλαρι Κλίντον είτε ο Ντόναλντ
Τραμπ να αντιμετωπίσουν μια σοβαρή επιβράδυνση ή ύφεση μέσα
στα επόμενα τέσσερα χρόνια; Πολύ πιθανόν. Η Federal Reserve
θα μπορούσε να κάνει κάποιο λάθος είτε αυξάνοντας απότομα τα
επιτόκια είτε αυξάνοντάς τα τόσο αργά, ώστε να αναγκαστεί εν
συνεχεία να τα αυξήσει απότομα για να αναχαιτίσει τον
πληθωρισμό. Θα μπορούσε να εκδηλωθεί μια νέα κρίση, ένα σοκ
που δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε και το οποίο θα
ανακόψει την ανάπτυξη. Εχει επικρατήσει η αντίληψη ότι η
οικονομία των ΗΠΑ είναι σήμερα πιο επιρρεπής σε μια ύφεση
απ’ όσο ήταν εδώ και πολλές δεκαετίες. Πρώτον, επειδή η
ανάπτυξη είναι περίπου 2% ετησίως, κάτω από το 3% και το 4%
που ήταν το σύνηθες το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Αυτό
σημαίνει πως δεν είναι αρκετά ισχυρό το μαξιλάρι της
ανάπτυξης, που θα μπορούσε να την προστατεύσει. Αρκεί ένα
μικρότερο εξωτερικό σοκ για να συμπαρασύρει την οικονομία σε
νέα ύφεση.
Δεύτερον, η Fed θα μπορούσε να βρεθεί χωρίς περιθώρια
ελιγμών για να μειώσει τη ζημία από μια νέα επιβράδυνση.
Στις υφέσεις της σύγχρονης εποχής, η κεντρική τράπεζα μείωσε
τα επιτόκια κατά μέσον όρο 5,5%, σύμφωνα με σχετική έρευνα
του Ντέιβιντ Ράιφσναϊντερ, οικονομολόγου της Fed. Δεδομένου
ότι τώρα τα επιτόκια βρίσκονται σε επίπεδα κάτω από το 0,5%
και φαίνεται ότι θα είναι πολύ σταδιακή η αύξησή τους, και
ένα μικροσόκ στα επόμενα χρόνια θα μπορούσε να προκαλέσει
μεγάλη οικονομική ζημία, ιδιαιτέρως αν τα μη συμβατικά
εργαλεία της Fed είτε δεν χρησιμοποιηθούν είτε αποδειχθούν
αναποτελεσματικά.
Ολα αυτά τα ενδεχόμενα, όμως, διαφέρουν από τη γενική ιδέα
ότι οδεύουμε προς μια ύφεση, ενώ πολλά ζητήματα υφίστανται
τα επτά χρόνια της ανάκαμψης. |
