Για τους περισσότερους η κρίση που συνεχίζει να ταλανίζει
την παγκόσμια οικονομία και τις περισσότερες οικονομίες δεν
είναι τίποτα άλλο παρά τα απόνερα της μεγάλης κρίσης του
2008, την κρίση των ενυπόθηκων δανείων και τη χρεοκοπία της
Lehman Brothers. Παρά τη μεγάλη άνοδο των τελευταίων ετών
στα χρηματιστήρια, τα προβλήματα που φαίνεται να έχουν
προκληθεί στην παγκόσμια οικονομία από την κρίση του 2008,
είναι χωρίς καμία αμφιβολία μεγάλα.
Προσφάτως οι DAVID BECKWORTH και RAMESH PONNURU εξέφρασαν
στους New York Times, μια αρκετά ριζοσπαστική άποψη. Όπως
έγραψαν, πλέον αποτελεί τμήμα της παραδεκτής ιστορίας της
εποχής μας: το σκάσιμο της «φούσκας» των ακινήτων ήταν η
βασική αιτία για τη χρηματοπιστωτική κρίση, τη μεγάλη ύφεση
και την παρατεταμένη περίοδο χαμηλής ανάπτυξης. Η εξήγηση
αυτή φαντάζει ορθή, δεδομένου ότι η οικονομική κρίση
περιλάμβανε την κατάρρευση των τιμών των ακινήτων και των
σχετικών με αυτά παραγώγων. Στην ταινία «The Big Short», που
βασίζεται στο βιβλίο του Μάικλ Λιούις, θεωρείται δεδομένη
αυτή η σχέση αιτίου-αιτιατού.
Υπάρχει όμως και μια εναλλακτική ιστορία. Ο γερουσιαστής
Τεντ Κρουζ είναι ο πλέον σημαντικός πολιτικός, που τους
τελευταίους μήνες υποστηρίζει τη θεωρία πως ήταν η αμερικανική
ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) αυτή που προκάλεσε την κρίση
εξαιτίας της σκληρής νομισματικής πολιτικής.
Οι υποστηρικτές της άποψης πως η κρίση προκλήθηκε από τα
ακίνητα δεν δίνουν τόσο μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι το
σκάσιμο της «φούσκας» των ακινήτων ξεκίνησε στις αρχές του
2006, δηλαδή περισσότερο από δύο χρόνια προτού ξεσπάσει η
κρίση. Το 2006 και το 2007 μειώθηκε η απασχόληση στον τομέα
της οικοδομής, ωστόσο δεν μειώθηκε η συνολική απασχόληση ενώ
η οικονομία εξακολούθησε να αναπτύσσεται. Πόροι και
απασχόληση απλώς μετακινήθηκαν από τα ακίνητα σε άλλους
τομείς της οικονομίας. Η πτώση της τιμής των ακινήτων άρχισε
να προκαλεί προβλήματα στον χρηματοπιστωτικό τομέα εξαιτίας
της αβεβαιότητας που άρχισε να απλώνεται σχετικά με την αξία
των ομολόγων που είχαν ως εγγύηση στεγαστικά δάνεια χαμηλής
πιστοληπτικής αξιολόγησης. Τα εν λόγω ομόλογα
χρησιμοποιούνταν ως εγγύηση από θεσμικούς επενδυτές που
είχαν τοποθετήσει τα χρήματά τους βραχυπρόθεσμα σε εταιρείες
της Wall Street στο «σκιώδες» τραπεζικό σύστημα. Καθώς
εντείνονταν οι ανησυχίες για τα ομόλογα, οι επενδυτές
άρχισαν να αποσύρουν τα χρήματά τους από το σύστημα.
Αναδρομικά οι οικονομολόγοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα
ότι η ύφεση ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2007, αλλά ήταν πολύ
ήπια και σύμφωνα με υπολογισμούς μόλις το 6% των
περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών ήταν συνδεδεμένο το 2007
με τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης.
Χρειάστηκε να υπάρξει ένα πολύ μεγαλύτερο οικονομικό σοκ
ώστε να καταρρεύσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αυτό το σοκ ήταν η σφιχτή οικονομική πολιτική που
ακολουθούσε η Fed. Μέσω πράξεων και παραλείψεων, η Fed
διατήρησε τα επιτόκια δανεισμού σε υψηλότερο επίπεδο, που
οδήγησε την οικονομία σε ύφεση. Εύκολα παραβλέπει κανείς
αυτή την αιτία, διότι η Fed μείωσε τα επιτόκια δανεισμού
μεταξύ Σεπτεμβρίου 2007 και Απριλίου 2008. Ωστόσο η αύξηση
των επιτοκίων δανεισμού δεν είναι ο μόνος τρόπος για να
τηρήσει κανείς σφιχτή νομισματική πολιτική. Οταν
επιβραδύνεται η οικονομία, το «φυσικό» επιτόκιο δανεισμού,
δηλαδή το επιτόκιο που θα διατηρήσει την οικονομία στην ίδια
κατάσταση, μειώνεται.
Η Fed διατηρώντας τα επιτόκια σταθερά στο 2% μεταξύ Απριλίου
και Οκτωβρίου στην ουσία τα αύξανε σε σχέση με το «φυσικό»
επιτόκιο. Αξιωματούχοι της Fed δήλωναν την άνοιξη και το
καλοκαίρι του 2008 ότι θα χρειαστεί να αυξήσουν τα επιτόκια
δανεισμού για να περιορίσουν τον πληθωρισμό. Τότε άρχισαν να
μειώνονται και οι ονομαστικές δαπάνες έπειτα από αύξηση ετών.
Σε αυτό το πλαίσιο σφιχτής νομισματικής πολιτικής είναι που
οι πιέσεις του 2007 μετατράπηκαν σε κάτι πολύ χειρότερο το
2008. Με τις ονομαστικές δαπάνες να μειώνονται με τον
ταχύτερο ρυθμό από το 1930, νοικοκυριά, επιχειρήσεις και
τράπεζες όλοι άρχισαν να έχουν εισοδήματα μικρότερα από το
αναμενόμενο. Κάτι που έκανε την εξυπηρέτηση δανείων πολύ πιο
δύσκολη και μείωσε την αξία των περιουσιακών στοιχείων. Η
κατάρρευση της οικονομίας όπως είναι αναμενόμενο επιδείνωσε
και την κρίση στην αγορά ακινήτων. Ομως η οικονομία είχε
αρχίσει να υποχωρεί όχι αμέσως μετά την πτώση της αγοράς
ακινήτων, αλλά όταν η Fed είχε αρχίσει να σκληραίνει τη
νομισματική πολιτική της. Αν η Fed είχε χαλαρώσει νωρίτερα
την πολιτική της, τουλάχιστον θα είχε περιορίσει την έκταση
της ύφεσης. |
