Αν και στο ξεκίνημα του καλοκαιριού όλα έδειχναν ότι η
νευρικότητα στις αγορές θα χτυπούσε κόκκινο (δημοψήφισμα
BREXIT,
stress tests
των ευρωπαϊκών τραπεζών κτλ), εντούτοις μερικές εβδομάδες
διακοπών, τίποτα σημαντικό δεν έχει αλλάξει.
Όπως έγραψε ο
επικεφαλής
οικονομολόγος της Berenberg Bank,
Holger Schmieding
με
δεδομένο το μεγάλο χάσμα μεταξύ των αποδόσεων των «ασφαλών»
ομολόγων και των μερισμάτων των μετοχών οι αγορές τείνουν να
σταθεροποιούνται ή να ανεβαίνουν, τουλάχιστον αν δεν
υπάρχουν σημαντικά νέα, δηλαδή αν δεν εμφανιστεί κάποιο
σημαντικό ρίσκο στον ορίζοντα. Ο ρυθμός επέκτασης της
αμερικανικής οικονομίας το δεύτερο τρίμηνο ήταν
απογοητευτικός, παρ’ όλα αυτά η σημαντική ενίσχυση της
κατανάλωσης, της απασχόλησης και των επενδύσεων στην αγορά
κατοικίας υποδηλώνει ότι οι προοπτικές της αμερικανικής
οικονομίας είναι καλές και ότι βρίσκεται καθ’ οδόν ώστε να
πετύχει ανάπτυξη 2,1% το δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Στην Ευρωζώνη ο κίνδυνος να αποδειχθεί ότι η οικονομία
αναπτύχθηκε το δεύτερο τρίμηνο ελαφρώς χαμηλότερα από το
0,3%, που έδειξε η πρώτη εκτίμηση, δεν αλλάζει σημαντικά την
πρόβλεψη για ανάπτυξη το 2016 με ρυθμό 1,6%. Με λίγη βοήθεια
από την Τράπεζα της Αγγλίας η πρωθυπουργός της Βρετανίας, κ.
Τερέζα Μέι, φαίνεται ότι έχει καταφέρει να ελέγξει την
κατάσταση. Η κ. Μέι φαίνεται πως αναζητεί ρεαλιστική
συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αντί για την ιδεολογική
αντιπαράθεση που ήταν πιθανό να είχαμε αν είχε κερδίσει τη
θέση του πρωθυπουργού κάποια άλλη από τις ηγετικές φιγούρες
που είχαν υποστηρίξει το Brexit. Η Βρετανία έχει ήδη αρχίσει
να πληρώνει το τίμημα του Brexit με την οικονομική ανάπτυξη
να επιβραδύνεται, ωστόσο η ήρεμη προσέγγιση της Μέι
περιορίζει το ρίσκο να εκδηλωθεί, βραχυπρόθεσμα, κρίση.
Οπως έχουμε επισημάνει εδώ και μήνες, οι σημαντικότεροι
κίνδυνοι είναι πολιτικής φύσεως. Κανένας από αυτούς δεν
φαίνεται να έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες (η κρίση
στην Τουρκία δεν εμπίπτει, τουλάχιστον όχι ακόμη, στην
κατηγορία των κινδύνων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν
ολόκληρο τον κόσμο). Το βασικότερο γεγονός των επόμενων
μηνών θα είναι οι αμερικανικές εκλογές στις 8 Νοεμβρίου. Το
διακύβευμα είναι ασυνήθιστα υψηλό. Επικράτηση του κ. Τραμπ
θα αποτελούσε κακό νέο για τις αγορές. Κανείς δεν γνωρίζει
τι θα έκανε ο κ. Τραμπ ως πρόεδρος. Ωστόσο, θα υπήρχε
σημαντικός κίνδυνος να υπάρξει αναστάτωση στις διεθνείς
σχέσεις των ΗΠΑ και εμπορικός πόλεμος με την Κίνα. Σε αυτή
την περίπτωση η Ευρώπη θα ήταν περισσότερο ευάλωτη από τις
ΗΠΑ, διότι εξαρτάται σε μεγαλύτερο βαθμό από το εμπόριο.
Ανησυχία θα μπορούσε να προκαλέσει, σε μικρότερο βαθμό, μια
σαρωτική νίκη των Δημοκρατικών, αν δηλαδή κέρδιζαν την
πλειοψηφία στη Βουλή και στη Γερουσία. Κάτι τέτοιο θα
επέτρεπε στην πρόεδρο κ. Κλίντον να εφαρμόσει εσωτερική
ατζέντα η οποία θα έχει καταρτιστεί σε μεγάλο βαθμό με βάση
τις προτιμήσεις της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών.
Η πολιτική κατάσταση στη Γερμανία και στη Γαλλία φαίνεται
αρκετά σταθερή και στην Ισπανία ο κ. Ραχόι φαίνεται πιθανό
να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας με τη βοήθεια των
φιλελευθέρων. Οπότε απομένει η Ιταλία ως ο σημαντικότερος
πολιτικός κίνδυνος που πρέπει κανείς να παρακολουθεί. Ο
υπέρμαχος των μεταρρυθμίσεων πρωθυπουργός κ. Ρέντσι πρέπει
να κερδίσει το δημοψήφισμα για την έγκριση των συνταγματικών
μεταρρυθμίσεων που θα διεξαχθεί μεταξύ Οκτωβρίου και
Δεκεμβρίου. Ο κ. Ρέντσι έχει συνδέσει την πολιτική του τύχη
με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, συνεπώς ένα αρνητικό
αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές.
Ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης θα μπορούσαν να ζητήσουν
στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου τη διενέργεια
δημοψηφίσματος με ερώτημα τη συμμετοχή στην Ευρωζώνη. Οι
δημοσκοπήσεις είχαν δείξει πριν από έναν μήνα να
περιορίζεται η υποστήριξη προς τη συνταγματική μεταρρύθμιση
Ρέντσι μέχρι το σημείο να επικρατεί το «όχι». Ωστόσο, οι πιο
πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ελαφρύ προβάδισμα για τον
κ. Ρέντσι. Μέχρι σήμερα το καλοκαίρι ήταν ήρεμο σε γενικές
γραμμές. Ας ελπίσουμε ότι θα παραμείνει έτσι. |
