|
Αρκετές φορές, ειδικά τους τελευταίους μήνες, από αυτή τη στήλη
έχουμε ασχοληθεί με το ζήτημα του λαϊκισμού και τις
εξελίξεις που δρομολογεί αυτό το φαινόμενο στον παραδοσιακό
δυτικό κόσμο και την παγκόσμια οικομομία. Είναι
χαρακτηριστικό ότι τον τελευταίο αυτό ένα χρόνο και κυρίως
λόγω του λαϊκισμού, ο πλανήτης βρέθηκε μπροστά στο
BREXIT
και αργότερα στην εκλογή του απίστευτου κυρίου
Trump. Ένα πολύ ενδιαφέρον
άρθρο (στο theglobalist.com) για το ζήτημα του
λαϊκισμού έγραψε προσφάτως ο Bernard Wasow (πρώην
καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης),
ο οποίος σημειώνει πως το υφιστάμενο κύμα του δεξιού
λαϊκισμού θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως ένας συνδυασμός
ξενοφοβίας με τη νοσταλγία για ένα εξιδανικευμένο παρελθόν.
Όπως έγραψε ο Wasow, σε μερικές γενιές από σήμερα, οι περισσότερες
από τις σημερινές μορφές εργασίας θα εκλείψουν. Ο κόσμος της
εργασίας, όπως τον γνωρίζουμε, θα είναι πολύ διαφορετικός.
Πρέπει από τώρα να ξεκινήσουμε να μοιραζόμαστε τις λιγοστές
θέσεις εργασίας που εξακολουθούν να υπάρχουν, μετακινώντας
ανθρώπους από το εργατικό δυναμικό είτε μέσα από
περιορισμένη εργάσιμη εβδομάδα, είτε με πρόωρη
συνταξιοδότηση. Οι περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης
πρέπει να κατανέμονται.
Θα μπορούσαμε (αδιανόητα) να φανταστούμε αυτή τη συζήτηση
εκατέρωθεν του Βόρειου Ατλαντικού κατά το έτος 1700. Καθώς
πλησίαζε η βιομηχανική επανάσταση, περισσότερα από τα δύο
τρίτα του εργατικού δυναμικού εργαζόταν στη γεωργία. Πολλοί
από τους εναπομείναντες εργαζόμενους ήταν σιδηρουργοί,
αμαξάδες ή ασχολούνταν με άλλες εργασίες που σχετίζονταν
στενά με την καλλιέργεια τροφίμων και πρώτων υλών.
Η προειδοποίηση για εξαφάνιση θέσεων εργασίας θα ήταν σωστή. Σήμερα,
σε κάθε προηγμένη οικονομία του κόσμου, λιγότεροι από έναν
στους δέκα εργαζόμενους απασχολούνται στη γεωργία. Ωστόσο, η
ριζική μείωση της σπουδαιότητας των θέσεων εργασίας στη
γεωργία δεν τερμάτισε τις ευκαιρίες απασχόλησης ευρύτερα.
Η αναδιάρθρωση του εργατικού δυναμικού προήλθε, βεβαίως, από την
αύξηση των θέσεων εργασίας στη βιομηχανία και άλλων
επαγγελμάτων που εμφανίστηκαν το 1700, μαζί με τη
μετανάστευση και την αστικοποίηση.
Από την άλλη, οι τεχνολογικές μεταβολές στην παραγωγή δεν σκότωσαν
την απασχόληση, καθώς οι εργαζόμενοι προέβλεψαν ότι η
μηχανοποίηση θα αντικαθιστούσε την εξειδικευμένη εργασία
στην αγγλική κλωστοϋφαντουργία.
Οι Λουδίτες των αρχών του 19ου αιώνα είχαν δίκιο για την απώλεια
πολλών από τις δουλειές τους, αλλά έκαναν λάθος για τις
μακροπρόθεσμες προοπτικές των εργαζομένων στην ολοένα και
πιο δυναμικά αναπτυσσόμενη βιομηχανική οικονομία.
Αυτά τα ιστορικά γεγονότα αποτελούν κοινή γνώση. Ωστόσο, η «νοσταλγική
ξενοφοβία» (δεξιός λαϊκισμός) που σαρώνει τον προηγμένο
κόσμο καλλιεργεί και τροφοδοτεί πολλές από τις ίδιες ελπίδες
και φόβους όπως οι προηγούμενες αντιδράσεις στην οικονομική
και δημογραφική αλλαγή.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι δυτικές δημοκρατίες είναι να
ικανοποιήσουν τις ανάγκες των αναξιοπαθούντων οικογενειών
που κοιτάζουν προς τα πίσω για να βρουν το εξιδανικευμένο
μοντέλο τους για το μέλλον.
Κανείς το 1700 δεν θα πίστευε ότι το 2014 θα υπήρχαν περισσότερες
δουλειές, στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, αυτή της «ανάπτυξης
λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών και στη σχεδίαση
υπολογιστικών προγραμμάτων» από ότι στην «αγροτική εργασία»
(1,1 εκατομμύρια έναντι 0,8 εκατομμυρίου).
Κανείς το 1700 δεν θα μπορούσε να φανταστεί τι ακριβώς έκαναν αυτοί
οι 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι. Το λεξιλόγιο για την περιγραφή
αυτών των θέσεων εργασίας δεν είχε καν εφευρεθεί τότε.
Πράγματι, το Γραφείο Στατιστικών για την Εργασία των Ηνωμένων
Πολιτειών προβλέπει ότι μεταξύ του 2014 και του 2024, η
συνολική απασχόληση στις ΗΠΑ όσον αφορά στις θέσεις εργασίας
που περιγράφονται ως «εργαζόμενοι στον τομέα της γεωργίας»
συν τους «εργαζόμενους υλοτομίας» θα μειωθεί κατά 50.000,
ενώ οι θέσεις εργασίας που περιγράφονται ως «σχεδιαστές
λογισμικού» συν τους «εκπαιδευτές γυμναστικής» θα αυξηθεί
κατά περισσότερο από 200.000.
Έχοντας περάσει το σημείο όπου υπάρχουν περισσότεροι σχεδιαστές
λογισμικού από τους γεωργούς, είμαστε σε καλό δρόμο για να
γίνουμε μια οικονομία με πιο πολλούς personal trainers από
ότι εργαζόμενους στον τομέα της γεωργίας.
Η συνεχής ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων και σχετικών
θέσεων εργασίας είναι απίθανο να σταματήσει. Αν και είναι
πιθανό ότι οι εργαζόμενοι θα ακολουθήσουν την πεπατημένη στο
περιθώριο της οικονομικής δραστηριότητας, είναι πιθανότερο
ότι στο μέλλον, όπως και στο παρελθόν, οι περισσότεροι
άνθρωποι που αναζητούν εργασία θα καταφέρουν να βρουν μια
δουλειά.
Πώς λοιπόν μπορεί να βελτιωθεί η αγωνία εκείνων που βρίσκονται στα
ευαίσθητα τμήματα της οικονομίας και τις φθίνουσες
οικονομικά περιφέρειες πριν στραφούν σε επιθέσεις εναντίον
μειονοτήτων και στον ενθουσιασμό για φανταστικές επιστροφές
στο μέλλον;
Σύμφωνα με τον Wasow, η καλύτερη απάντηση στον λαϊκισμό είναι η
ενεργή κυβερνητική πολιτική. Χρειαζόμαστε περισσότερο και
καλύτερο φιλελευθερισμό.
1. Σεβασμός στα πραγματικά προβλήματα
Οι θέσεις εργασίας των γονέων συχνά δεν υπάρχουν πλέον όταν τα
παιδιά τους έρχονται στην ίδια ηλικία αναζητώντας εργασία.
Το εισόδημα γίνεται ολοένα και περισσότερο συγκεντρωμένο
στην κορυφή της κατανομής του εισοδήματος. Ολόκληρες
περιοχές μειώνονται μαζί με τις οικονομικές τους βάσεις.
Αυτά τα πραγματικά φαινόμενα δημιουργούν πραγματικές
δυσκολίες.
Και ενώ μπορεί να είναι αλήθεια ότι ο φυλετισμός ή ο ρατσισμός
είναι η φυσική κατάσταση της ανθρώπινης ψυχής, υπάρχουν
ωστόσο μυριάδες παραδείγματα πολιτιστικών, εθνικών και
γενετικών μιγμάτων που αναπτύχθηκαν και εμπλούτισαν τον
κόσμο. Έτσι, όταν οι άνθρωποι φέρονται άσχημα, πρέπει να
υποθέσουμε ότι έχουν πραγματικά παράπονα, ακόμη και αν δεν
έχουν χρήσιμες συνταγές.
2. Το βλέμμα στο μέλλον
Η πολιτική θα πρέπει να στηρίξει τη νέα «διαμόρφωση ανθρώπινου
κεφαλαίου» έναντι της διατήρησης των ιστορικών
δραστηριοτήτων. Η υγεία και η εκπαίδευση είναι απαραίτητες
για την προσαρμογή στις προκλήσεις. Η ευέλικτη προσαρμογή
των πολιτών στην αλλαγή πρέπει να είναι ο στόχος της
πολιτικής, όχι η αντίσταση στην αλλαγή.
3. Υποστήριξη των πολιτών όσο μεγαλώνουν
Καθώς το προσδόκιμο ζωής και τα έτη εκπαίδευσης αυξάνονται, η
υποστήριξη των ατόμων και των οικογενειών πρέπει να είναι
διαθέσιμη σε άτομα πιο ηλικιωμένα συγκριτικά με το παρελθόν.
4. Προετοιμασία για αλλαγή και ενότητα
Η γενική εκπαίδευση και κατάρτιση πρέπει να προετοιμάζει
περισσότερο τους εργαζομένους για κοινωνικές προκλήσεις (όπως
το πώς να αλληλοεπιδρούν με τους ανθρώπους σε μια
ποικιλόμορφη κοινωνία) και λιγότερο για σωματικές προκλήσεις
(ειδικά χειροτεχνήματα και δεξιότητες) από ό, τι στο
παρελθόν.
5. Ανταπόδοση των κερδών
Η εκπαίδευση, η κατάρτιση, η παροχή συμβουλευτικής, η οικογενειακή
άδεια, η υγειονομική περίθαλψη και άλλες βασικές υπηρεσίες,
οι οποίες πρέπει να επεκταθούν, πρέπει να χρηματοδοτούνται
από προοδευτικούς φόρους οι οποίοι επιβαρύνουν περισσότερο
εκείνους που ωφελούνται περισσότερο από τις οικονομικές
τάσεις.
Σήμερα, αυτοί αποτελούν τους πιο πλούσιους. |
