Οι ειδήσεις μιλούν για οικονομική ανάπτυξη, αλλά ζούμε σε
σκοτεινή εποχή από οικονομικής απόψεως. Οι περισσότερες
οικογένειες βλέπουν στάσιμο το εισόδημά τους τις τελευταίες
δεκαετίες. Σχεδόν όλο το όφελος από την ανάπτυξη της
οικονομίας έχει καταλήξει στις τσέπες των πλουσίων. Σύμφωνα
με τους New York Times, όποιος αμφισβητεί τα οικονομικά
στοιχεία, αξίζει τον κόπο να ρίξει μια ματιά σε πολλά από τα
ανησυχητικά σημάδια. Εχει αυξηθεί ο αριθμός των «θανάτων από
απελπισία». Εχουν επιδεινωθεί όλοι οι δείκτες μεταξύ των
Αμερικανών που δεν έχουν πτυχίο πανεπιστημίου: η παχυσαρκία,
η δομή της οικογένειας, το προσδόκιμο ζωής κ.λπ. Δεν υπήρξε
άλλη περίοδος μετά τη Μεγάλη Υφεση, στη διάρκεια της οποίας
να έχει σημειωθεί τέτοιου είδους στασιμότητα. Πρόκειται για
το καθοριστικό πρόβλημα της εποχής μας, το οποίο οξύνει όλα
τα άλλα καλλιεργώντας αγωνία και οργή στους ανθρώπους. Οι
τεχνοκρατικές παρεμβάσεις στον φορολογικό κώδικα και στο
κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας δεν επαρκούν. Δεν ανταποκρίνονται
στο πρόβλημα, καθώς η οικονομία δεν προσφέρει πλέον συνεχή
βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.
Ορισμένοι παρατηρητές νιώθουν σύγχυση για όλα αυτά.
Φαντάζονται την αμερικανική πολιτική σκηνή ως ένα απλό φάσμα
δύο διαστάσεων και πιστεύουν ότι πρέπει να μετατοπιστούν
προς το κέντρο οι Δημοκρατικοί. Δεν είναι, όμως, όλα τα
θέματα ίδια. Η οικονομική πολιτική διαφέρει από όλα. Οι
περισσότεροι ψηφοφόροι δεν συμμερίζονται τις κεντρώες
επιλογές της πολιτικής ελίτ στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι
θέλουν να αυξηθούν οι φόροι στους πλουσίους και στις
επιχειρήσεις. Θέλουν γενναιόδωρα κοινωνικά προγράμματα:
επιδοτήσεις στα πανεπιστήμια, υψηλότερο βασικό μισθό και
μεγαλύτερη κρατική μέριμνα για τη δημιουργία θέσεων
εργασίας. Σας υπενθυμίζω ότι ο Τραμπ έλαβε το χρίσμα του
Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως
λαϊκιστή. Η πλειονότητα των Αμερικανών επιθυμεί η κυβέρνηση
να αντιμετωπίσει επιθετικά τα οικονομικά προβλήματα της
χώρας.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Λόρενς Σάμερς έχει μια πολύ
ενδιαφέρουσα άποψη για το θέμα. Υποστηρίζει πως οι δεκαετίες
του 1960 και του 1970 θα οδηγούσαν έναν συνετό άνθρωπο προς
τα δεξιά, σε ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική, καθώς
κυριαρχούσαν στην οικονομία ο πληθωρισμός, η εγκληματικότητα
και οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές. Τα τελευταία 15
χρόνια, όμως, στη διάρκεια των οποίων επικρατεί «διεύρυνση
της ανισότητας, χρηματοπιστωτικές κρίσεις, μηδενικά επιτόκια,
χάσμα στο προσδόκιμο ζωής και στις ευκαιρίες», όπως
επισημαίνει, πρέπει να οδηγήσουν τον ίδιο συνετό άνθρωπο στα
αριστερά. Σε διαφορετικές εποχές χρειαζόμαστε διαφορετικές
λύσεις. Ευτυχώς, οι πολιτικοί έχουν αρχίσει να
επεξεργάζονται τέτοιες λύσεις. Μια δυνατότητα θα ήταν ένα
ομοσπονδιακό πρόγραμμα δημιουργίας θέσεων εργασίας που θα
προσέφερε στον κόσμο 15 δολάρια την ώρα για απασχόληση σε
σημαντικά έργα υποδομών και φροντίδας των παιδιών.
Μια άλλη δυνατότητα θα ήταν να αναχαιτισθεί η αυξανόμενη
ισχύς των επιχειρήσεων. Το Ινστιτούτο Ανοικτής Αγοράς και το
Ινστιτούτο Ρούσβελτ έχουν εκπονήσει σειρά νέων πολιτικών
κατά των μονοπωλίων. Αλλοι οικονομολόγοι εξετάζουν την ιδέα
των συμβουλίων μισθών που θα εποπτεύουν τις αποδοχές των
εργαζομένων, όταν επιχειρήσεις και εργαζόμενοι πρέπει να
διαπραγματευτούν το ύψος των μισθών για ολόκληρο τον κλάδο.
Υπάρχουν ήδη τέτοιου είδους συμβούλια στη Νέα Υόρκη, την
Καλιφόρνια και την Αυστραλία. Οι λεπτομέρειες είναι
σημαντικές. Αν εφαρμοσθούν με λάθος τρόπο όλες αυτές οι
ιδέες, θα αχρηστευθούν, και μπορεί να κλονίσουν περαιτέρω
την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Αν εφαρμοσθούν σωστά, οι
ιδέες αυτές μπορούν να αντιγράψουν τις μεγάλες επιτυχίες των
κυβερνήσεων. Είναι καιρός να ονειρευτούμε ξανά.
|
