|
-------------------
Τον Δεκέμβριο του 2015, ο συνασπισμός της
αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας [1], η Επιτροπή
Δημοκρατικής Ενότητας (γνωστή ευρέως ως MUD),
κέρδισε μια ορμητική νίκη, σαρώνοντας τα δύο
τρίτα των εδρών της Εθνικής Συνέλευσης, του
νομοθετικού σώματος της χώρας. Έκτοτε, η θετική
κοινή γνώμη για τον πρόεδρο Nicolás Maduro [2],
το πολιτικό κληρονόμο του Hugo Chavéz, σπανίως
έφτασε το 30%. Η φτώχεια έχει αυξηθεί,
επηρεάζοντας περισσότερο από το 81% του
πληθυσμού σήμερα, έναντι 48% το 2014, σύμφωνα με
μια ετήσια έρευνα για τις συνθήκες διαβίωσης που
διεξάγεται από τρία κορυφαία πανεπιστήμια της
Βενεζουέλας. Ο υποσιτισμός και η πείνα τώρα
πλήττουν τους πιο ευάλωτους, η κυβέρνηση έχει
αθετήσει τα διεθνή χρέη της και η χώρα έχει
εισέλθει σε έναν φαύλο κύκλο υπερπληθωρισμού.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, θα περίμενε κανείς ότι η
MUD θα κερδίσει εύκολα τις επικείμενες
προεδρικές εκλογές του 2018, καθώς οι ψηφοφόροι
τιμωρούν την κυβέρνηση που έχει οδηγήσει την
Βενεζουέλα στην αποτυχία. Όμως όχι. Το κόμμα του
Μαδούρο σάρωσε τις εκλογές του 2017 για τα
κυβερνεία, καταλαμβάνοντας 18 από τις 23 τοπικές
κυβερνήσεις και τώρα ευνοείται για την ανανέωση
της θητείας του. Πώς προέκυψε αυτό; Γιατί η
αντιπολίτευση της Βενεζουέλας δεν μπόρεσε να
εκμεταλλευτεί την τεράστια αντιδημοφιλία της
κυβέρνησης και την αποδεδειγμένη της ικανότητα
να κερδίζει εκλογές;
Υποστηρικτές του Andres Velasquez, του υποψήφιου
του συνασπισμού των αντιπολιτευτικών κομμάτων
της Βενεζουέλας (MUD) για την θέση του κυβερνήτη
της επαρχίας Bolivar, σε συγκέντρωση κοντά στο
περιφερειακό γραφείο του Εθνικού Εκλογικού
Συμβουλίου (CNE), στην Ciudad Bolivar, στην
Βενεζουέλα, τον Οκτώβριο του 2017. WILLIAM
URDANETA / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------
Η τραγωδία της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας
είναι ότι, αφού αγωνίστηκε εδώ και χρόνια για να
διαμορφώσει μια κοινή στρατηγική, τελικά
συνενώθηκε και έμαθε πώς να κερδίζει τις εκλογές
-απλώς για να κάνει τον Maduro να αλλάξει τους
κανόνες. Η κυβέρνηση έχει χειραγωγήσει ανοιχτά
το εκλογικό σύστημα [3] και μάλιστα διέπραξε
ξεκάθαρη νοθεία, όπως επιβεβαίωσε ο ίδιος ο από
μακρού χρόνου δικός της πάροχος ηλεκτρονικών
συστημάτων ψηφοφορίας Smartmatic [4] στον απόηχο
των εκλογών για την συγκρότηση της Συνέλευσης
του 2017. Τώρα, οι προεδρικές φιλοδοξίες των
ηγετών της [αντιπολίτευσης], οι διαφορετικές
απόψεις σχετικά με την πορεία προς τα εμπρός και
τα επιδέξια κυβερνητικά αντίμετρα, διέσπασαν και
πάλι την αντιπολίτευση. Το αποτέλεσμα είναι ότι
η MUD μπορεί να έχει ελάχιστο αντίκτυπο καθώς η
Βενεζουέλα καταρρέει.
ΟΤΑΝ ΟΙ ΨΗΦΟΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΠΙΑ ΣΗΜΑΣΙΑ
Ο συνασπισμός είναι εύθραυστος ακριβώς επειδή
δεν είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια μηχανή
που κερδίζει εκλογές. Υπάρχει μικρή υποκείμενη
σχέση, ιδεολογική συγγένεια ή κοινή συναίνεση
πολιτικής για να κρατηθούν μαζί τα μέλη του.
Υπάρχει επειδή οι εκλογικοί κανόνες της
Βενεζουέλας δημιουργούν ένα κίνητρο για τους
αντιπάλους του καθεστώτος να αναδεικνύουν
συλλογικά έναν υποψήφιο ανά θώκο για να έχουν
πιθανότητες να κερδίσουν τις εκλογές.
Διαφορετικά, ο μοναδικός υποψήφιος της
κυβέρνησης θα νικήσει μια διχοτομημένη
αντιπολίτευση. Για να σχηματίσουν ένα ενιαίο
εθνικό ψηφοδέλτιο, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης
έπρεπε να ελέγξουν τις φιλοδοξίες και τα χαρτιά
τους για τις πολύ διαφορετικές πολιτικές
πλατφόρμες τους, το φάσμα των οποίων κυμαίνεται
από τον νεοφιλελευθερισμό μέχρι τον σοσιαλισμό.
Διεθνείς σύμβουλοι και υποστηρικτές από τις
Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις
ΜΚΟ που προωθούν την δημοκρατία υποστηρίζουν
επίσης σταθερά αυτή την στρατηγική. Επομένως,
είναι κατανοητή η απόφαση της MUD να
επικεντρωθεί κυρίως στο να κερδίζει ψήφους. Και
η MUD πέτυχε, παραλίγο κερδίζοντας τις
προεδρικές εκλογές του 2013 και επιτυγχάνοντας
να σαρώσει το 2015 στις βουλευτικές εκλογές.
Αποδεικνύεται, ωστόσο, ότι η νίκη στις εκλογές
στην Βενεζουέλα δεν έχει τελικά καμία σημασία. Ο
Maduro και οι σύμμαχοί του φοβούνται ότι θα
λογοδοτήσουν εάν υπάρξει πολιτική αλλαγή στην
Βενεζουέλα, είτε επειδή έχουν εμπλακεί σε
τεράστια διαφθορά [5], [είτε επειδή] συνδέονται
με την διεθνή διακίνηση ναρκωτικών [6] είτε
επειδή έχουν διαπράξει παραβιάσεις των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων [7]. Πολλά από αυτά τα
εγκλήματα ενδεχομένως έχουν διεθνή διάσταση,
όπως καταδεικνύει η καταδίκη δύο ανιψιών της
πρώτης κυρίας της Βενεζουέλας υπό κατηγορίες
περί λαθρεμπορίου κοκαΐνης σε ομοσπονδιακό
δικαστήριο στο Μανχάταν τον Δεκέμβριο του 2017.
Τα μέλη της κυβερνητικής ελίτ έχουν δίκιο να
φοβούνται την έκδοση στις Ηνωμένες Πολιτείες εάν
χάσουν την εξουσία. Έχουν ως εκ τούτου σκοπίμως
επιδιώκουν να προφυλαχθούν από οποιαδήποτε
πιθανότητα πραξικοπήματος ή δυσμενών εκλογικών
αποτελεσμάτων μέσω διαφόρων τακτικών,
συμπεριλαμβανομένου του να γεμίσουν το Ανώτατο
Δικαστήριο με δικαστές υπέρ του καθεστώτος, και
με την πολιτικοποίηση των ενόπλων δυνάμεων, της
αστυνομίας και της πετρελαϊκής βιομηχανίας.
Όντως, το 2017, ο Maduro έδωσε τον έλεγχο της
πετρελαϊκής βιομηχανίας της Βενεζουέλας, την
πηγή του 95% των εσόδων της χώρας από εξαγωγές,
στις ένοπλες δυνάμεις για να εξασφαλίσει την
πίστη τους, ορίζοντας έναν αξιωματικό της
Εθνικής Φρουράς χωρίς προηγούμενη εμπειρία στον
τομέα, τον στρατηγό Manuel Quevedo, ως πρόεδρο
της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας PDVSA και
υπουργό Πετρελαίου.
Όταν η αντιπολίτευση συνειδητοποίησε ότι δεν
μπορούσε πλέον να επιφέρει αλλαγές μέσω των
εκλογών, άρχισε να καταρρέει. Κάποιοι ηγέτες
μετατοπίστηκαν σε μια στρατηγική πολιτικής
ανυπακοής, οδηγώντας τους υποστηρικτές τους -μερικές
φορές εκατοντάδες χιλιάδες κάθε φορά- στους
δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, αρχίζοντας από
τον Απρίλιο του 2017. Μέχρι το τέλος του
καλοκαιριού του 2017, οι βάρβαρες δυνάμεις
ασφαλείας της Βενεζουέλας σκότωσαν τουλάχιστον
120 διαδηλωτές [8] και συνέλαβαν χιλιάδες ακόμη.
Η εκστρατεία της πολιτικής ανυπακοής, αν και
ήταν πρωτοφανής κατά τα λατινοαμερικάνικα
πρότυπα, δεν άρκεσε. Δεν την υποστήριξαν όλοι οι
ηγέτες της αντιπολίτευσης, και τελικά, για να
λειτουργήσει αυτή η στρατηγική, έπρεπε να σπάσει
την βούληση του στρατού και της αστυνομίας να
καταστέλλουν. Αυτό δεν συνέβη.
Ο ΜΑΔΟΥΡΟ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ
Ωστόσο, αυτή δεν είναι μόνο μια ιστορία για την
ελλειμματικότητα της αντιπολίτευσης. Τόσο η MUD
όσο και οι υποστηρικτές της στην διεθνή
κοινότητα υποτιμούσαν την ανθεκτικότητα και την
πολιτική πονηρία της κυβέρνησης Maduro. Μετά τις
δημοκρατικές εκλογές του 2015, το καθεστώς
εργάστηκε σωστά για να υπονομεύσει την
αντιπολίτευση. Ο Maduro πρώτα έθεσε βέτο στο
σύνολο της νομοθεσίας που ψήφισε η ελεγχόμενη
από την αντιπολίτευση εθνοσυνέλευση, κατόπιν
διέταξε όλες τις κρατικές υπηρεσίες να αγνοήσουν
τον κοινοβουλευτικό έλεγχο, έπειτα χρησιμοποίησε
το Ανώτατο Δικαστήριο για να κηρύξει
αντισυνταγματικές τις ενέργειες της
εθνοσυνέλευσης και τελικά δημιούργησε ένα
παράλληλο νομοθετικό σώμα -υπό κυβερνητικό
έλεγχο. Αφού συγκάλεσε την συνέλευση το 2017
κατά παράβαση του συντάγματος της Βενεζουέλας, η
κυβέρνηση τροποποίησε τους εκλογικούς κανόνες
[9] έτσι ώστε το σώμα να αναδεικνύει έναν
βουλευτή ανά δήμο και δύο ανά πρωτεύουσα
επαρχίας, παράγοντας έτσι ένα αγρίως δυσανάλογο
νομοθετικό σώμα. Μια πόλη των 10.000 ατόμων και
μια πόλη άνω των 100.000 θα μπορούσε ενδεχομένως
να έχει τον ίδιο αριθμό βουλευτών, προσφέροντας
θεωρητικά στις φιλο-μαδουρικές αγροτικές
επαρχίες ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα. Η
αντιπολίτευση τότε μποϊκοτάρισε τις εκλογές της
Εθνικής Συντακτικής Συνέλευσης ως παράνομες,
καταλήγοντας σε ένα σώμα που είναι 100%
φιλο-μαδουρικό. Με την στήριξη του Ανώτατου
Δικαστηρίου και αυτού του εναλλακτικού
κοινοβουλίου, ο Maduro έχει εξαλείψει τους
ελέγχους και τις ισορροπίες (checks and
balances) στον εκτελεστικό τομέα.
Σε απάντηση, οι πολιτικοί ηγέτες των κομμάτων
που απαρτίζουν τη MUD οδεύουν τώρα σε
διαφορετικές κατευθύνσεις. Τέσσερις κυβερνήτες
της αντιπολίτευσης από το κόμμα Acción
Democrática που εξελέγησαν το 2017, αναγνώρισαν
ως νόμιμη την ελεγχόμενη από το καθεστώς Εθνική
Συντακτική Συνέλευση. Άλλοι, όπως ο πρόεδρος της
Εθνοσυνέλευσης, Julio Borges, ενεπλάκησαν σε
ανανεωμένο διάλογο με την κυβέρνηση Maduro στην
Δομινικανή Δημοκρατία υπό την αιγίδα διεθνών
εγγυητών, αν και η αντιπολίτευση έχει ένα άκρως
αδύναμο χαρτί για να παίξει. Κάποιοι ζητούν
περαιτέρω κυρώσεις από τους γείτονες της
Βενεζουέλας και την διεθνή κοινότητα, και μέχρι
που συνθηματολογούν υπέρ ακόμη πιο ισχυρών
ενεργειών.
Οι κυριότεροι ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν
επίσης την ματιά τους στις επερχόμενες
προεδρικές εκλογές και η κυβέρνηση παίζει με
αυτές τις φιλοδοξίες. Έχει φυλακίσει ιδιαίτερα
δημοφιλείς αντιπάλους, κυρίως τον Leopoldo López,
και απαγόρευσε άλλους από το αξίωμα, ενώ
ταυτόχρονα διατήρησε την προοπτική να επιτρέψει
σε ορισμένους να ανταγωνιστούν. Ο Maduro ελπίζει
να περιστείλει τη MUD σε ένα μη απειλητικό «χωριό
Potemkin» της αντιπολίτευσης, που θα έδινε την
εικόνα της νομιμότητας στον κόσμο και θα
καθησύχαζε τα αιτήματα για να φύγει από το
αξίωμα.
ΜΙΑ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ;
Ο Julio Borges, πρόεδρος της εθνικής συνέλευσης
της Βενεζουέλας και βουλευτής του συνασπισμού
κομμάτων της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας
(MUD), συμμετέχει σε συνάντηση μεταξύ της
κυβέρνησης της Βενεζουέλας και του συνασπισμού
της αντιπολίτευσης στο Σάντο Ντομίνγκο της
Δομινικανής Δημοκρατίας τον Δεκέμβριο του 2017.
RICARDO ROJAS / REUTERS
-----------------------------------------------------------------
Πέραν του αυταρχικού χαρακτήρα του καθεστώτος
Maduro, η αστάθεια της MUD την οδήγησε να
προσπεράσει ευκαιρίες για να προωθήσει το θετικό
όραμα της Βενεζουέλας που είχε φιλοδοξήσει να
δημιουργήσει. Αφότου ανέλαβε τον έλεγχο της
Εθνοσυνέλευσης το 2015, για παράδειγμα, η MUD θα
μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις νομοθετικές
αρμοδιότητές της για να προωθήσει τη
μεταρρύθμιση στον τομέα του πετρελαίου, του
στρατού και της κοινωνικής πρόνοιας. Η θέσπιση
νομοθεσίας έχει κόστος και απαιτεί δαπάνη
πολιτικού κεφαλαίου. Αυτό την καθιστά έναν
ιδιαίτερα αξιόπιστο τρόπο να πει τόσο στο
εκλογικό σώμα όσο και στους μετριοπαθείς στην
κυβέρνηση (η συγκατάθεση των οποίων θα χρειαστεί
για τη μετάβαση σε ένα πιο δημοκρατικό καθεστώς),
σε ποιό μέλλον έχει αφοσιωθεί η αντιπολίτευση. Η
πίεση της θέσπισης νομοθεσίας, ωστόσο, μπορεί να
ήταν απλά πάρα πολύ [μεγάλη] για να την αναλάβει
ένας συνασπισμός που είναι επικεντρωμένος στις
εκλογές.
Αντ’ αυτού, η αντιπολίτευση έχει γίνει σταδιακά
άσχετη καθώς η χώρα εισέρχεται σε μια
υπερπληθωριστική περίοδο, η παραγωγή πετρελαίου
φθίνει γρήγορα και η φτώχεια και η πείνα
εκρήγνυνται. Ενόψει της απροθυμίας του
καθεστώτος Maduro να λάβει βοήθεια ή συμβουλές,
η διεθνής κοινότητα βρίσκεται επίσης με λίγα
αξιόπιστα μέσα πολιτικής. Η θλιβερή
πραγματικότητα είναι ότι ο Maduro έχει πιο
σταθερή λαβή στην εξουσία από οποτεδήποτε άλλοτε
από την εκλογή του το 2013.
Η τραγωδία για την Βενεζουέλα είναι ότι, όσο
δύσκολος κι αν είναι και ο δρόμος μέχρι τώρα,
αυτό που βρίσκεται ενόψει είναι ακόμα
δυσκολότερο, δηλαδή να οικοδομηθεί μια
αντιπολίτευση που να είναι κατάλληλη για το
συγκεκριμένο έργο. Με τις ελεύθερες και δίκαιες
εκλογές να είναι απίθανες όσο ο Maduro διατηρεί
την εξουσία, δεν υπάρχει πλέον το κίνητρο η
αντιπολίτευση να ενσωματώνει στις τάξεις της
όλους τους εναπομείναντες δυνητικούς επικριτές
του καθεστώτος, ανεξάρτητα του πόσο γενναίοι ή
ευκαιριακοί είναι. Στην κοινά διαμοιρασμένη
δυσκολία, οι πραγματικά αφοσιωμένοι δημοκράτες
στην Βενεζουέλα ίσως ωστόσο να δημιουργήσουν μια
πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση, μια
αντιπολίτευση με ένα θετικό πρόγραμμα πολιτικής
που θα γεννιέται από την σοβαρή δημόσια συζήτηση
και τις κοινές στερήσεις. Επιπλέον, καθώς ο
Maduro αντιμετωπίζει έναν πεινασμένο πληθυσμό,
ένα άδειο κελάρι και μικρή πρόσβαση στην διεθνή
χρηματοδότηση, η κρίση της Βενεζουέλας μπορεί να
προσφέρει νέες ευκαιρίες για μια ανανεωμένη
αντιπολίτευση για να εδραιωθεί.
Ο HAROLD TRINKUNAS είναι αναπληρωτής διευθυντής
του Κέντρου Διεθνούς Ασφάλειας και Συνεργασίας
στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ και εξωτερικός
ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings.
Foreign Affairs
http://www.foreignaffairs.gr/articles/71604/harold-trinkunas/i-tragodia-tis-antipoliteysis-tis-benezoyelas?page=show
https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2018-01-05/tragedy-venezuelan-opposition
|
