Αρχική | Ειδήσεις - Αναλύσεις | Ο Κυνηγός | Λεωφόρος Αθηνών | "Κουλου - Βάχατα" | Marx - Soros | Contact

 

00:01 - 15/10/18

Η ΕΕ αυτονομείται οικονομικά από τις ΗΠΑ με αφορμή το Ιράν

 

Περίληψη: 

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν από καιρό την δυνατότητα να επιβάλλουν κυρώσεις για να επιβάλλουν καταστροφικές οικονομικές συνέπειες σε μακρινές χώρες. Η ΕΕ δεν ανησυχούσε πολύ για αυτό όταν τα συμφέροντα των ΗΠΑ ήταν στενά ευθυγραμμισμένα με τα δικά της. Τώρα οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ένα μπαράζ δασμών, ενώ η διοίκηση του Trump εκφράζει εχθρότητα προς το ΝΑΤΟ, επιτίθεται στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και προετοιμάζει έναν νέο κύκλο δυνητικά επιζήμιων κυρώσεων.

 

 

-------------------

 

Στα τέλη του περασμένου μήνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα ανακοίνωσαν ότι σκόπευαν να δημιουργήσουν ένα ειδικό παγκόσμιο σύστημα πληρωμών που θα επέτρεπε σε εταιρείες να συνεχίσουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ορισμένες από τις κυρώσεις ισχύουν ήδη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος θα τεθεί σε ισχύ τον Νοέμβριο, χάρη στην αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν νωρίτερα φέτος.

 

Η ανακοίνωση σηματοδοτεί ένα μικρό αλλά αξιοσημείωτο βήμα προς τον κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Οι φίλοι και οι εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών αναζητούσαν ήδη οδούς μακριά από το παραδοσιακό κυριαρχούμενο από το δολάριο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η πολιτική της διοίκησης Trump στο Ιράν παρείχε πρόσθετα κίνητρα σε όσους προσπαθούν να υπονομεύσουν την οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ και την αποτελεσματικότητα της αμερικανικής οικονομικής πολιτικής τέχνης. Η Ουάσιγκτον πρέπει να λάβει υπόψη της τον κίνδυνο.

 

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΕΕ

 

Τον Μάιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, τήρησε την υπόσχεσή του να εγκαταλείψει την συμφωνία με το Ιράν, γνωστή και ως JCPOA, και να επαναφέρει μονομερείς, επιθετικές οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν. Το πιο ισχυρό από αυτά τα μέτρα θα τεθεί σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου, αποκόπτοντας τα κύρια ιρανικά τραπεζικά ιδρύματα, τις πωλήσεις πετρελαίου και τους αγωγούς του από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τα μέτρα θα εμποδίσουν το Ιράν να χρησιμοποιήσει το επικρατών παγκόσμιο σύστημα πληρωμών. Θα κάνουν επίσης τις περισσότερες διεθνείς επιχειρήσεις που αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο και διεξάγουν άλλες εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν να σταματήσουν τις δραστηριότητες αυτές.

 

 

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Mohammad Javad Zarif, και η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Federica Mogherini, σε συνέντευξη Τύπου στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στην Βιέννη, τον Ιανουάριο του 2016. LEONHARD FOEGER / REUTERS
 

----------------------------------------------------------------

 

Οι παραδοσιακοί φίλοι και σύμμαχοι των ΗΠΑ είναι θυμωμένοι με το ότι η επιλογή της κυβέρνησης Trump να απορρίψει την συμφωνία περιλαμβάνει και την δική τους τιμωρία εάν συνεχίσουν τις δουλειές τους με το Ιράν. «[Η ΕΕ] δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι ΗΠΑ αποφάσισαν τις περιφέρειες με τις οποίες οι ευρωπαϊκές εταιρείες μπορούν ή δεν μπορούν να ασκούν τις δραστηριότητές τους», δήλωσε πρόσφατα ο Βέλγος πρωθυπουργός Charles Michel [1].

 

Αρχικά οξεία και χαοτική, η αγανάκτηση της Ευρώπης στην τύπου «όχι αιχμαλώτους» πολιτική του Τραμπ έναντι του Ιράν, έχει πλέον βρει μια τολμηρή και πρακτική πορεία δράσης. Μια κεντρική ομάδα δημιουργικών Ευρωπαίων δημοσίων λειτουργών έχει επινοήσει διάφορους οικονομικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στο να καταδείξουν την συνεχή υποστήριξη της ΕΕ προς την πυρηνική συμφωνία, να παραδώσουν στο Ιράν τα οικονομικά του οφέλη, και να επιβεβαιώσουν την ικανότητα της Ευρώπης να ακολουθεί την δική της πολιτική πορεία.

 

Τον Αύγουστο, η ΕΕ αναβίωσε επίσημα έναν εμποδιστικό νόμο (blocking law) της δεκαετίας του 1990 [2], ο οποίος τής επιτρέπει να προστατεύει ή να αποζημιώνει τις ευρωπαϊκές εταιρείες που εκτίθενται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Στην συνέχεια, τον Σεπτέμβριο, η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας, Federica Mogherini, περιέγραψε τα σχέδια της ΕΕ για την δημιουργία ενός λεγόμενου «οχήματος ειδικού σκοπού» (Special Purpose Vehicle, SPV) [3], ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που τεχνικά δεν είναι τράπεζα και το οποίο θα διεκπεραιώνει πληρωμές μεταξύ του Ιράν και των διεθνών εμπορικών εταίρων του. Τον Αύγουστο, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Χάικο Μάας, δήλωσε[4] ότι «ήταν ουσιώδες η Ευρώπη να ενισχύσει την ευρωπαϊκή αυτονομία με την δημιουργία ανεξάρτητων από τις ΗΠΑ διαύλων πληρωμών ... και ενός ανεξάρτητου συστήματος πληρωμών SWIFT».

 

Η δημιουργία αυτού του νέου συστήματος πληρωμών και η χρησιμοποίησή του από τις εταιρείες θα είναι μια δύσκολη δουλειά και ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ευρώπης. Η πυρηνική συμφωνία έχει πληγεί βαθιά από την απόσυρση των ΗΠΑ και υπάρχει λόγος αμφιβολίας για το αν το Ιράν θα συνεχίσει να την τηρεί. Τον Σεπτέμβριο, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Javad Zarif, δήλωσε ότι [5] το Ιράν ενδέχεται να ξεκινήσει εκ νέου το πυρηνικό του πρόγραμμα. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι οι προσπάθειες της Ευρώπης θα καταστούν μάταιες. Αυτή την στιγμή όμως, ο πιο επείγων στόχος της Ευρώπης μπορεί να είναι λιγότερο το να κρατήσει το Ιράν στην πυρηνική συμφωνία παρά να σχεδιάσει μια ανεξάρτητη οικονομική πορεία.

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν από καιρό την δυνατότητα να επιβάλλουν κυρώσεις για να επιβάλλουν καταστροφικές οικονομικές συνέπειες σε μακρινές χώρες. Η ΕΕ δεν ανησυχούσε πολύ για αυτό όταν τα συμφέροντα των ΗΠΑ ήταν στενά ευθυγραμμισμένα με τα δικά της. Τώρα οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν ένα μπαράζ δασμών, ενώ η διοίκηση του Trump εκφράζει εχθρότητα προς το ΝΑΤΟ, επιτίθεται στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και προετοιμάζει έναν νέο κύκλο δυνητικά επιζήμιων κυρώσεων. Ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ, Jean-Claude Juncker, υποστήριξε την ευρωπαϊκή ανεξαρτησία από τις Ηνωμένες Πολιτείες όταν καθόρισε ρητά τον στόχο της υπονόμευσης της κυριαρχίας του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές [6].

 

ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ –ΓΙΑ ΤΗΝ ΩΡΑ

 

Βραχυπρόθεσμα, αυτά είναι [απλώς] σκληρές κουβέντες. Οι πολιτικοί της ΕΕ δεν μπορούν να αναγκάσουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να συνεχίσουν να αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο ή να προμηθεύουν το Ιράν με ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Αυτά τα είδη συναλλαγών θα προκαλούσαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ, οι οποίες θα παγώσουν αυτές τις επιχειρήσεις έξω από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών σε δολάρια και την 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων οικονομία των ΗΠΑ, [πράγμα που θα είναι μια] πιθανή θανατική ποινή για οποιαδήποτε παγκόσμια εταιρεία.

 

Όταν οι κυρώσεις τεθούν σε ισχύ τον Νοέμβριο, λίγες εταιρείες θα επωφεληθούν από τον εμποδιστικό νόμο, δεδομένου ότι παρέχει μόνο ελάχιστη προστασία και αποζημίωση. Το ίδιο ισχύει και για το SPV, το οποίο δεν μπορεί να προστατεύσει από κυρώσεις τις εταιρείες που το χρησιμοποιούν, ούτε τις τράπεζες που χρησιμεύουν ως πύλες μεταξύ του SPV και του επίσημου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να επιβάλλουν κυρώσεις στο ίδιο το SPV εάν φιλοξενεί δραστηριότητες απαγορευμένες από τον νόμο περί κυρώσεων των ΗΠΑ. Δεκάδες μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Airbus, η Maersk, η Peugeot, η Siemens και η Total, έχουν ήδη ανακοινώσει ότι σκοπεύουν να διακόψουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν.

 

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν δραστηριοποιούνται πολύ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι σε θέση να συνεχίσουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον νόμο αποκλεισμού και το SPV. Αλλά δεν αντιπροσωπεύουν αρκετό ιρανικό εμπόριο με τον κόσμο για να εμποδίσουν την ιρανική οικονομία από το να συρρικνωθεί [7]. Ήδη, ο πληθωρισμός αυξάνεται στο Ιράν και οι επιχειρήσεις προετοιμάζονται για έλλειψη σκληρού συναλλάγματος, όταν εφαρμοστούν οι κυρώσεις σε λίγες εβδομάδες. Το 2012, όταν επιβλήθηκαν σκληρές κυρώσεις στο Ιράν, οι εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά περισσότερο από ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως. Μια πτώση αυτού του μεγέθους σήμερα θα κοστίσει στο Ιράν (σε τρέχουσες τιμές πετρελαίου) πάνω από 80 εκατομμύρια δολάρια σε ημερήσια έσοδα, σχεδόν το ήμισυ των κερδών του από τις εξαγωγές πετρελαίου.

 

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι εύκολο να απορρίψουμε τις προσπάθειες της Ευρώπης ως ευσεβείς πόθους. Η κυρίαρχη βρετανική τραπεζική οργάνωση, η UK Finance, για παράδειγμα, εξέφρασε σημαντικές αμφιβολίες για την πρακτική χρησιμότητα του εμποδιστικού νόμου, λέγοντας ότι παρουσιάζει σημαντικούς κινδύνους και νομική πολυπλοκότητα [8]. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα το SPV να εκτοπίσει το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT που εδρεύει στο Βέλγιο, έναν πυλώνα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το ευρωπαϊκό εμπόριο με το Ιράν ανήλθε σε 787 εκατομμύρια δολάρια το 2017 [9], λιγότερο από το 3% του συνολικού ευρωπαϊκού εμπορίου. Συγκριτικά, σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια [10] περνούν καθημερινά μέσω του συστήματος SWIFT. Ένα μεγάλο μέρος του περιορισμένου μεγέθους ευρωπαϊκού εμπορίου με το Ιράν πιθανότατα θα αποχωρήσει μετά την επανεφαρμογή των αμερικανικών κυρώσεων, αλλά ακόμη και αν μεταναστεύσει στο SPV, δεν θα μείωνε την χρησιμότητα, την αξιοπιστία ή τα κέρδη του SWIFT.

 

ΡΩΓΜΕΣ ΣΤΗΝ ΒΙΤΡΙΝΑ

 

Ωστόσο, η απόρριψη της ευρωπαϊκής προσπάθειας για την δημιουργία ενός εναλλακτικού μηχανισμού πληρωμών θα ήταν κοντόφθαλμη. Η οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ δεν είναι αμετάβλητη και η συμβατική χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική και το σύστημα πληρωμών δεν θα διαρκέσουν απαραιτήτως για πάντα. Στην πραγματικότητα, ο κατακερματισμός του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος είναι πιθανό να αποτελέσει σημαντικό θέμα των επόμενων δεκαετιών.

 

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες απωθούν τους συμμάχους τους, εκείνοι θα αντιδράσουν. Η οικονομία της ΕΕ είναι υπερβολικά μεγάλη για να της επιβληθούν κυρώσεις: Περιλαμβάνει το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πραγματοποιεί το ένα έκτο του παγκόσμιου εμπορίου, αποτελεί τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά αγαθών και υπηρεσιών και τα κυριότερα νομίσματά της -το ευρώ και η λίρα- είναι αντίστοιχα το δεύτερο και το τρίτο πιο χρησιμοποιούμενο για παγκόσμιες πληρωμές. Αν η Κίνα και η Ρωσία εμπλακούν στο SPV, όπως υπονόησε η Mogherini [3], τότε το σχέδιο θα είναι ακόμα καλύτερα εξοπλισμένο και οι παίκτες θα είναι ακόμη περισσότερο ικανοί να ανεχθούν την απειλή κυρώσεων.

 

Η Κίνα έχει φιλοδοξίες που θα μπορούσαν να την καταστήσουν ιδιαίτερα χρήσιμη για τις προσπάθειες της ΕΕ: Επιδιώκει να ανυψώσει το νόμισμά της επενδύοντας σε έργα σε όλο τον κόσμο, και απορρίπτει πολλά από τα διεθνή πρότυπα για τις εμπορικές πρακτικές, αναπτύσσοντας τα δικά της μοναδικά εθνικά πρότυπα [11] σε τομείς στους οποίους υπάρχει ήδη διεθνής καθοδήγηση και ιδρύοντας δικά της δικαστήρια [12] για την επίλυση εμπορικών διαφορών με χώρες που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία Belt and Road.

 

Η τρέχουσα προσπάθεια να παρακαμφθούν οι κυρώσεις των ΗΠΑ είναι πρωτοφανής στην δημιουργικότητά της. Είναι επίσης πιο περίπλοκη, πολυεθνική και διαδεδομένη από ό, τι οι προηγούμενες προσπάθειες υπονόμευσης κυρώσεων. Και η πολιτική βούληση πίσω από αυτήν φαίνεται βιώσιμη, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν δείχνουν κανένα σημάδι να υποχωρήσουν από τις επιθετικές πολιτικές τους.

 

Βραχυπρόθεσμα, το SPV είναι απίθανο να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα ή να φιλοξενήσει πολύ μεγάλες εταιρείες. Μπορεί να χρησιμεύσει μόνο ως λογιστικό σύστημα για νόμιμη, χωρίς κυρώσεις συναλλαγές με το Ιράν σε τρόφιμα, φάρμακα και ιατρικές συσκευές. Ορισμένες μικρές επιχειρήσεις με περιορισμένους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν επίσης να συμμετάσχουν, δοκιμάζοντας τα νερά στο απαγορευμένο εμπόριο με το Ιράν. Αυτό θα επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να βελτιώσουν το SPV έτσι ώστε να μπορέσει να επεκταθεί ή να αναπαραχθεί αργότερα.

 

Αλλά τελικά, το SPV, ή ένας παρόμοιος μηχανισμός που θα εμπνευστεί από αυτό, μπορεί να επιτύχει στην δημιουργία ενός νομιμοποιημένου και λειτουργικού, έστω και περιορισμένου, τρόπου πληρωμών εκτός του συμβατικού τραπεζικού συστήματος. Ένα τέτοιο όχημα μπορεί να προσφέρει ρευστότητα στους ανθρώπους, τις εταιρείες και τα κράτη που παλεύουν μέσα στο συμβατικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, είτε επειδή είναι διεφθαρμένοι απατεώνες είτε επειδή απλά δεν έχουν πρόσβαση στις κανονικές τράπεζες, γιατί οι τράπεζες το βρίσκουν υπερβολικά δαπανηρό να εκτελέσουν την δέουσα επιμέλεια (due diligence) για πελάτες σε περιοχές που έχουν διαλυθεί από πόλεμο ή σε χώρες με αδύναμη τραπεζική εποπτεία.

 

Τα οφέλη που θα μπορούσε να αποκομίσει το Ιράν από το SPV ή από μια παρόμοια διευκόλυνση πληρωμών είναι πιθανώς περιορισμένα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές από τις επιχειρήσεις της χώρας είναι διεφθαρμένες και αδιαφανείς, και οι δουλειές με το Ιράν θεωρούνται γενικά ως επικίνδυνες. Όμως, το SPV, περισσότερο από το να προσφέρει ένα πραγματικά λειτουργικό σύστημα, θα παράσχει πιθανώς ένα υπόδειγμα για μελλοντικά ειδικά συστήματα πληρωμών τα οποία επιδιώκουν να αποφύγουν την δικαιοδοσία των ΗΠΑ και τις συμβατικές πλατφόρμες πληρωμών.

 

Ορισμένες μη Δυτικές χώρες έχουν ήδη καταβάλει προσπάθειες για να αποφύγουν τα παραδοσιακά βασικά νομίσματα και συστήματα πληρωμών, είτε λόγω εθνικισμού, μιας επιθυμίας να αποφύγουν κυρώσεις ή φόρους είτε λόγω της αναζήτησης αποτελεσματικότητας. Η Ρωσία διερευνά την δημιουργία κρυπτονομίσματος [13] και η Κίνα αναπτύσσει ένα εκτεταμένο σύστημα πληρωμών [14] που δεν περιλαμβάνει καθόλου τις Δυτικές τράπεζες ή τους διεκπεραιωτές πληρωμών. Η Βενεζουέλα διαβοήτως ξεκίνησε ένα αντιστοιχιζόμενο με πετρέλαιο κρυπτονόμισμα [15], το Petro, νωρίτερα φέτος. Αλλά τίποτα από αυτά δεν θα υπονομεύσει την κυριαρχία του δολαρίου και του ευρώ ούτε θα οδηγήσει σε ρωγμές στην παγκόσμια αρχιτεκτονική πληρωμών, μέχρι να δώσουν απτά οικονομικά οφέλη στους χρήστες τους και να φέρουν κάποιες οικονομίες του G-7 και μεγάλες εταιρείες με την πλευρά τους.

 

Το SPV είναι ένας από τους πολλούς μηχανισμούς που θα αναπροσανατολίσουν εμπορικές ροές, αλυσίδες εφοδιασμού, τραπεζικές σχέσεις και διεκπεραιώσεις πληρωμών εις βάρος της οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ. Ωστόσο, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες επιταχύνουν αυτή την τάση. Επιβάλλοντας κυρώσεις μονομερώς, με φιλοπόλεμο τρόπο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενθαρρύνουν άλλα έθνη να δημιουργήσουν ανεξάρτητα οικονομικά κανάλια. Αυτές οι προσπάθειες μπορούν να φέρουν τις χώρες αυτές πιο κοντά μεταξύ τους, καθώς επιδιώκουν να αντισταθμίσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και οι εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών μπορούν στην συνέχεια να χρησιμοποιήσουν αυτά τα κανάλια για να αποφύγουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες θα έχουν χάσει την δύναμή τους.

 

Την επόμενη μέρα αφότου η Mogherini ανακοίνωσε τα σχέδια της ΕΕ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Mike Pompeo, δήλωσε ότι το SPV «είναι ένα από τα πιο αντιπαραγωγικά μέτρα που μπορεί να φανταστεί κανείς για την περιφερειακή και παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια». Δεν ήξερε πόσο δίκιο είχε.

 

Η ELIZABETH ROSENBERG είναι διευθύντρια του Προγράμματος Ενέργειας, Οικονομίας και Ασφάλειας στο Center for a New American Security.

 

Foreign Affairs

 

http://www.foreignaffairs.gr/articles/72007/elizabeth-rosenberg/i-ee-aytonomeitai-oikonomika-apo-tis-ipa-me-aformi-to-iran?page=show

 

https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2018-10-10/eu-cant-avoid-us-sanctions-iran

 

Greek Finance Forum

 

Σχόλια Χρηστών

HTML Comment Box is loading comments...

 

 

 

 

 

Plus500

Trading σε ελληνικές μετοχές μέσω της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης" - Demo -Kερδίστε bonus εγγραφής ). 

Λήψη τώρα!

 © 2016-2017 Greek Finance Forum

Αποποίηση Ευθύνης....