Tweet

Θα ήταν λάθος πρώτα απ’  όλα να ερμηνευθεί αυτό το αποτέλεσμα μόνο σε τοπικό επίπεδο. Η Ισπανία αποτελούσε μέχρι τώρα μια «ανωμαλία» σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Από τον βαθύ μετασχηματισμό που έχει υποστεί το κομματικό μας σύστημα από το 2012 έλειπε ένα κομμάτι που υπάρχει σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Το κομμάτι αυτό του πάζλ συμπληρώνεται τώρα από το Vox. Ήταν δύσκολο να εξηγηθεί η ισπανική εξαίρεση αναφορικά με την ύπαρξη μιας ακροδεξιάς δύναμης τη στιγμή που εκπληρώνονταν όλες οι προϋποθέσεις.

Συνηθίζουμε να εξηγούμε την ψήφο προς την ακροδεξιά ως αποτέλεσμα δύο ρευμάτων, ενός πολιτισμικού και ενός οικονομικού. Η πολιτισμική αντίδραση σχετίζεται με το γεγονός ότι η Ισπανία άλλαξε πολύ σε μικρό χρονικό διάστημα. Υπήρξαμε πρωτοπόροι στην προώθηση των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Η διαδήλωση των γυναικών στις 8 του περασμένου Μαρτίου ήταν η μεγαλύτερη των τελευταίων ετών. Ψηφίσαμε νόμους για τις αμβλώσεις και την ανδρική βία που μέχρι πρότινος θα ήταν αδιανόητοι. Είναι λογικό λοιπόν να αντιδράσουν συντηρητικά στρώματα της κοινωνίας που βλέπουν τις αξίες τους να απειλούνται.

Η πολιτισμική αντίδραση περιστρέφεται επίσης γύρω από την εθνική ταυτότητα. Η Ισπανία είναι σήμερα μια χώρα με ποσοστό ξένων άνω του 10%. Στις εντάσεις που προκαλεί η μετανάστευση, κοινές σε πολλές χώρες, προστίθενται οι ιδιαίτερες εντάσεις στην Ισπανία γύρω από την εθνική ταυτότητα. Η προέλαση του κινήματος της ανεξαρτησίας της Καταλονίας και η συνταγματική κρίση αύξησαν το αίσθημα αδυναμίας της ισπανικής ταυτότητας.

Η ψήφος προς την κεντροδεξιά τροφοδοτείται επίσης από τις οικονομικές ανασφάλειες. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η αύξηση της ανεργίας και της ανασφάλειας γενικότερα δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για την επιτυχία κομμάτων όπως το Vox, έστω κι αν δεν είναι πάντα τα φτωχά στρώματα που υποστηρίζουν την ακροδεξιά. Ο πολιτικός λόγος αυτών των κομμάτων αποδεικνύεται ιδιαίτερα ελκυστικός για συγκεκριμένες ομάδες όταν οι οικονομικές ανασφάλειες μοιάζει να συνδέονται με εξωτερικές απειλές όπως η μετανάστευση.

Γιατί όμως το προϊόν αυτών των δύο ρευμάτων ενσαρκώθηκε τώρα; Και γιατί στην Ανδαλουσία; Επειδή εκεί δημιουργήθηκε πιθανότατα η «τέλεια θύελλα» για την έκρηξη του Vox. Μετά τις εκλογές στην Καταλονία, το 2017, οι Ciudadanos πρώτα και οι σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ στη συνέχεια έμοιαζαν να επωφελούνται από την αναταραχή. Τελικά, όμως, οι πολίτες αισθάνθηκαν ότι τα δύο αυτά κόμματα δεν μπόρεσαν να μειώσουν την επιρροή των οπαδών της ανεξαρτησίας στην ισπανική πολιτική.

Επιπλέον, η Ισπανία έχει εισέλθει σε έναν πολιτικό κύκλο όπου οι εξελίξεις δεν σημειώνονται πλέον στην Αριστερά (το αν δηλαδή οι Podemos θα ξεπεράσουν το PSOE), αλλά στη Δεξιά. Το Λαϊκό Κόμμα έλαβε στην Ανδαλουσία το χειρότερο αποτέλεσμα των τελευταίων 30 ετών. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι το Vox ανεβαίνει κυρίως στα φέουδα της Δεξιάς.

Η Ανδαλουσία είναι επίσης και ο ιδανικός τόπος για μια ρητορική κατά των ελίτ. Η μονοπώληση της εξουσίας τα τελευταία 36 χρόνια από τους σοσιαλιστές έχει δημιουργήσει μια αίσθηση θεσμικής διαφθοράς. Το Λαϊκό Κόμμα δεν μπόρεσε σε διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις να διεκδικήσει την εξουσία. Οι Ciudadanos υποστήριξαν την κυβέρνηση της Σουζάνα Ντίαθ στην τελευταία της θητεία. Για τους «αντισυστημικούς» ψηφοφόρους της Δεξιάς, έτσι, το Vox ήταν η μόνη εναλλακτική λύση.

Τι συνέπειες θα έχει η είσοδος του Vox στο κοινοβούλιο της Ανδαλουσίας; Η πρώτη είναι ότι το κόμμα αυτό ήρθε για να μείνει. Από τη στιγμή που αυξάνει η υποστήριξη σε ένα στιγματισμένο κόμμα, δημιουργείται η αίσθηση στον πολίτη ότι η ψήφος του είναι νόμιμη και κοινωνικά αποδεκτή. Το Vox θα είναι στο εξής κάτι παραπάνω από μια περιθωριακή δύναμη και θα προσελκύσει ψηφοφόρους από όλη την Ισπανία.

Η δεύτερη συνέπεια σχετίζεται με την πιθανή μετακίνηση των κομμάτων της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς προς πιο συντηρητικές θέσεις στα ζητήματα της μετανάστευσης και της πολιτισμικής προστασίας. Η πολιτισμική διάσταση και η ταυτοτική διάσταση πολιτικοποιούνται και αποκτούν σημαντικότερο ρόλο στην ατζέντα.

(*) Ο Ιγνάθιο Χουράδο είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Γιορκ

(Πηγή: El Pais)