Tweet

----------------

Ο Μπόρις Τζόνσον, ο τσαλακωμένος, πομπώδης και συχνά αδέξιος νέος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, εργάστηκε σκληρά για να κάνει τον εαυτό του να μοιάζει με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ. Στις ομιλίες του, ο Τζόνσον συχνά διοχετεύει τον «εσωτερικό Τσόρτσιλ του» [1] και γίνεται νοσταλγικός [2] για το ένδοξο παρελθόν της Βρετανίας. Μέχρι που βλέπει τον εαυτό του ότι διεξάγει έναν ηρωικό αγώνα ενάντια σε ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος [3], όπως έκανε ο Τσόρτσιλ ως πρωθυπουργός της Βρετανίας κατά την διάρκεια του πολέμου.

Ο Τζόνσον θα επικαλεσθεί σίγουρα ένα άλλο προηγούμενο του Τσόρτσιλ καθώς προσπαθεί να κατευθύνει την χώρα του μακριά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προς έναν στενότερο δεσμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Τσόρτσιλ δημιούργησε τον όρο «ειδική σχέση» [4] για να περιγράψει τους προνομιακούς δεσμούς του Λονδίνου με την Ουάσινγκτον, και με το Brexit να πλησιάζει, ο Johnson θα επιδιώξει παρομοίως να επωφεληθεί από την πρόσβαση στην Ουάσινγκτον.

Ο Boris Johnson στο Μάντσεστερ, τον Ιούλιο του 2019. Lorne Campbell / REUTERS

--------------------------------------------------------------------------

Ο Johnson φαίνεται να επωφελείται σε αυτή την προσπάθεια από την χημεία του με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump, ο οποίος μπορεί ξεκάθαρα να δει ότι ο νέος ηγέτης της Βρετανίας είναι διαφορετικός από την προκάτοχό του. Εκεί που η Theresa May ήταν περιποιημένη και κόσμια, ο Johnson είναι εξωφρενικός και με κεφάλι σαν σφουγγαρίστρα. Εκεί που η Μέι ήταν προσεκτική και επιφυλακτική, ο Τζόνσον είναι τολμηρός και επιδεικτικός. Εκεί που η Μέι ήταν μια ισχυρή γυναίκα, ο Τζόνσον είναι σίγουρα ένας άνδρας. Όλα αυτά βάζουν τον Johnson σε καλή θέση με τον Trump, ο οποίος μάλλον απροσχημάτιστα τον επαινούσε ως τον «Βρετανό Trump» [5].

Για πολλούς σχολιαστές [6], η συγγένεια του Trump με τον Johnson σημαίνει ότι οι δυο τους έχουν την ευκαιρία να αναζωπυρώσουν την ετοιμοθάνατη ειδική σχέση, η οποία σήμερα επιβιώνει περισσότερο ως ευγενικές φράσεις στις συνεντεύξεις Τύπου των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, πέρα από τα ωραία λόγια, υπάρχουν ελάχιστα πολύτιμα στοιχεία που δείχνουν ότι η Ουάσιγκτον βλέπει αυτή την σχέση ως ξεχωριστή. Υπάρχει ακόμα λιγότερος λόγος να περιμένουμε ότι το φλερτ ανάμεσα στον Johnson και τον Trump θα γυρίσει τα πράγματα.

Η προκάτοχός του Johnson [η Τερέζα Μέι] το κατάλαβε αυτό με τον σκληρό τρόπο. Όταν ο Trump ανέλαβε καθήκοντα το 2017, πιθανότατα πίστευε ότι η υποστήριξή του προς το Brexit θα την βοηθήσει να κατευθύνει την χώρα της έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση· η υποστήριξη από τον πρόεδρο των ΗΠΑ θα μπορούσε να εξασφαλίσει σε έναν νευρικό βρετανικό πληθυσμό ότι, αφήνοντας το ευρωπαϊκό σπίτι του, θα ήταν ευπρόσδεκτος πίσω σε μια αναζωογονημένη αγγλόσφαιρα. Όμως, παρά τις προσπάθειές της να βάλει τον εαυτό της σε ευνοϊκή θέση, ο Trump επανειλημμένα ταπείνωσε την Μέι [7] και υπονόμευσε την θέση της στην βρετανική εγχώρια πολιτική.

Πράγματι, ο Trump έχει αποδείξει ξανά και ξανά ότι οι προσωπικές σχέσεις ή οι ιστορικές συμμαχίες μετράνε ελάχιστα σε όρους πολιτικής. Απλά ρωτήστε τον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας, Shinzo Abe, ο οποίος έχει κολακεύσει τον Trump σε κάθε ευκαιρία, όμως έχει κερδίσει μέχρι τώρα λίγα περισσότερα από μια δημόσια αμφισβήτηση [8] της αξίας της αμερικανο-ιαπωνικής αμυντικής συμμαχίας. Ή τον πρόεδρο της Γαλλίας, Emmanuel Macron, του οποίου το αρχικό φλερτ με τον Trump απέτυχε να εμπνεύσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ να παραμείνει στην συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα ή στην πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Η αφοσίωση για τον Trump είναι μονόδρομος.

ΔΟΥΛΟΠΡΕΠΕΙΣ, ΠΑΛΙΟΙ ΚΑΙ ΝΕΟΙ

Ένας πιο κατάλληλος όρος για τη διατλαντική πολιτική του Τζόνσον είναι η νεο-δουλοπρέπεια [στμ: neo-poodleism από το poodle, το σκυλάκι που ακολουθεί πιστά τον αφέντη του]. Την εποχή του πολέμου στο Ιράκ του 2003, οι επικριτές [10] συχνά κατηγόρησαν τον Βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ ότι ενεργούσε ως το σκυλάκι του Τζορτζ Μπους, ακολουθώντας τον πρόεδρο των ΗΠΑ σε έναν πόλεμο από τυφλή αφοσίωση. Ο Μπλερ, ωστόσο, ενεργούσε επίσης από αυθεντική πεποίθηση [11], και κατά την διαδικασία εξασφάλισε μια ισχυρή σχέση μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου.

Η δυναμική Trump-Johnson θα είναι αρκετά διαφορετική. Η νεο-δουλοπρέπεια θα μοιραστεί με τον προκάτοχό του την εικόνα της βρετανικής υποταγής. Αλλά θα απαιτήσει ακόμη μεγαλύτερη υπακοή και δεν θα μετριαστεί από οποιαδήποτε ιδεολογική πεποίθηση εκ μέρους του Boris Johnson. Ακόμα χειρότερα, είναι απίθανο να οδηγήσει σε στενότερες σχέσεις ΗΠΑ-Βρετανίας μακροπρόθεσμα.

Μια τέτοια δυναμική δεν είναι πολύ καλή για το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά η σκληρή πολιτική του Johnson για το Brexit τον άφησε με λίγες επιλογές. Στο παρελθόν, το Ηνωμένο Βασίλειο επιδίωξε να διατηρήσει καλές σχέσεις τόσο με τους Ευρωπαίους εταίρους του όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εν μέρει για να μπορέσει να κάνει ελιγμούς μεταξύ τους. Οι προηγούμενοι Βρετανοί ηγέτες παρουσίασαν τους εαυτούς τους ως «ενδιάμεσους» ["go-betweens"] που θα μπορούσαν να οδηγήσουν άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην πολιτική των ΗΠΑ, εφ’ όσον η Ουάσιγκτον έδειχνε μικρή ευελιξία. Αυτή η στρατηγική διατήρησε το περιθώριο για ανεξάρτητη βρετανική πολιτική ακόμα και στην κορύφωση της Μπλαιρικής δουλοπρέπειας (poodleism). Η Theresa May συνέχισε αυτή την πολιτική παρά τις διαδικασίες του Brexit, και συχνά συμπαρατάχθηκε με την Ευρώπη στις υπερατλαντικές διαμάχες για θέματα όπως η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν ή η απόφαση να μετακινηθεί η πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ.

Η διαπραγματευτική στάση του Johnson στο Brexit έχει ουσιαστικά κάψει τις τελευταίες γέφυρες του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρώπη. Η προσπάθειά του να εκβιάσει την ΕΕ με την απειλή μιας αποχώρησης χωρίς συμφωνία πίκρανε βαθιά τους Ευρωπαίους αξιωματούχους και τους πολίτες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση [12] του γερμανικού κρατικού ραδιοτηλεοπτικού οργανισμού ARD δείχνει ότι μόνο το 37% των Γερμανών θεωρεί το Ηνωμένο Βασίλειο αξιόπιστο εταίρο, πέφτοντας κατά 17 ποσοστιαίες μονάδες από τον Φεβρουάριο. Ένα πλήρες 67% των Γερμανών αναμένει ότι η σχέση θα επιδεινωθεί περαιτέρω υπό τον Johnson.

Χωρίς τους Ευρωπαίους για να καταφύγει, ο Johnson θα φέρει λίγα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι εκκλήσεις στον Trump με βάση τους ιστορικούς δεσμούς ή τις κοινές αξίες μπορεί να κάνουν για συμπαθητικές συνεντεύξεις Τύπου, αλλά θα έχουν μικρό αντίκτυπο στην πολιτική των ΗΠΑ. Όπως ανέφερε ο Lawrence Summers, πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, στο BBC [13] νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, «η Βρετανία δεν έχει μόχλευση, η Βρετανία είναι απελπισμένη ... χρειάζεται πολύ σύντομα μια συμφωνία. Όταν έχεις έναν απεγνωσμένο εταίρο, τότε κάνεις το πιο σκληρό παζάρι». Η αδύναμη διαπραγματευτική θέση του Johnson σημαίνει ότι θα πρέπει να αποδεχθεί μια νεο-δουλοπρέπεια με όλες τις διπλωματικές, γεωπολιτικές και οικονομικές συνέπειες.

Διπλωματικά, η νεο-δουλοπρέπεια θα απαιτήσει σταθερή κολακεία τόσο δημόσια όσο και ιδιωτική. Η απόλυση του Kim Darroch από τον Trump μέσω του Twitter, τον σεβαστό πρέσβη του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ουάσινγκτον, για την αμαρτία της τιμιότητάς του στις διπλωματικές αναφορές του, έστειλε ένα μήνυμα: Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι σε θέση να επικρίνει τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Η απόφαση του Τζόνσον, αψηφώντας ολόκληρο το βρετανικό διπλωματικό οικοδόμημα, να υποκινήσει αυτήν την εθνική ταπείνωση και να πετάξει τον Darroch στην πυρά [14] δείχνει ότι κατανοεί ήδη πώς λειτουργεί η νεο-δουλοπρεπής διπλωματία. Μην περιμένετε από την κυβέρνηση Τζόνσον να υποστηρίξει την παράδοση του υπουργικού συμβουλίου της Μέι σχετικά με την αντίσταση επί αρχών [15] στον περιοδικό ρατσισμό και την ξενοφοβία του Trump.

Όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας, τα κόστη για την βρετανική πολιτική θα είναι ακόμη μεγαλύτερα. Η σημαντικότερη απόκλιση της Μέι από την πολιτική των ΗΠΑ αφορούσε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Αρνήθηκε να παραιτηθεί από την συμφωνία ή να συμμετάσχει στην εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» της διοίκησης του Τραμπ ενάντια στο Ιράν. Αντ’ αυτού, συνεργάστηκε με τους Ευρωπαίους εταίρους της για να δημιουργήσει ένα νέο [16] χρηματοδοτικό μηχανισμό [16], τον Instex, για να προωθήσει το εμπόριο με το Ιράν πέρα από τις δευτερεύουσες κυρώσεις των ΗΠΑ.

Αφότου το Ιράν κατάσχεσε ένα πετρελαιοφόρο με βρετανική σημαία, μια από τις τελευταίες πράξεις της Μέι στην εξουσία ήταν να πιέσει [17] για μια ναυτική δύναμη κοντά στον Περσικό Κόλπο υπό ευρωπαϊκή παρά αμερικανική ηγεσία. Από τότε που ο Johnson ανέλαβε καθήκοντα, η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία φαίνεται να έχει εξαφανιστεί. Αντ’ αυτού, οι Ηνωμένες Πολιτείες ζήτησαν από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γαλλία και την Γερμανία να ενταχθούν στην δική τους επιχείρηση. Ένα απομονωμένο Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπόρεσε να αρνηθεί και εντάχθηκε [18] στην επιχείρηση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ακόμα και καθώς οι Ευρωπαίοι πρώην εταίροι αρνήθηκαν. Πολύ σύντομα, ιδίως με την συνεχιζόμενη ιρανική επιθετικότητα εναντίον των βρετανικών συμφερόντων, η στήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου για την πυρηνική συμφωνία του Ιράν θα μπορούσε ομοίως να φθίνει.

Όμως, στο οικονομικό μέτωπο, η νεο-δουλοπρέπεια (neo-poodleism) θα απαιτήσει το μεγαλύτερο κόστος στην κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον. Ένα βασικό χαρακτηριστικό του «χωρίς συμφωνία» ψευτοπαληκαρισμού του Johnson είναι η ιδέα ότι, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει την ΕΕ, μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα αντισταθμίσει την απώλεια πρόσβασης στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Ο Trump ενθάρρυνε αυτή την ιδέα, κάνοντας μια δέσμευση [19] σύντομα αφότου ανέλαβε καθήκοντα ο Johnson για να προσφέρει μια «φιλόδοξη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών» με τις διαπραγματεύσεις να ξεκινούν «το συντομότερο δυνατό μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ».

Δυστυχώς, μια πιο προσεκτική ματιά στις επίσημες αρχές διαπραγμάτευσης του Εμπορικού Αντιπροσώπου των Ηνωμένων Πολιτειών [20] για ένα σύμφωνο ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας αποκαλύπτει ότι πρόκειται πάρα πολύ για μια προσπάθεια «Πρώτα η Αμερική». Η σαφής πρόθεσή του είναι να αποκτήσουν οι ΗΠΑ πρόσβαση στις βρετανικές αγορές γεωργικών και φαρμακευτικών προϊόντων χωρίς αμοιβαίες παραχωρήσεις. Ο Woody Johnson, ο Αμερικανός πρεσβευτής στο Ηνωμένο Βασίλειο, επιβεβαίωσε αυτή την εντύπωση νωρίτερα φέτος, λέγοντας ότι το Λονδίνο ήταν παγιδευμένο σε ένα «γεωργικό μουσείο» [21]. Για να αποκτήσει μια εμπορική συμφωνία, ο πρεσβευτής έγραψε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αποδεχθεί αμερικανικά είδη όπως τα χλωριωμένα κοτόπουλα και οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί. Όποια και αν είναι τα επιστημονικά προτερήματα των προϊόντων αυτών, η εισαγωγή τους δεν θα πάει καλά στην βρετανική εγχώρια πολιτική. Οι προσπάθειες για να έρθουν οι τιμές των αμερικανικών φαρμάκων στην «ιερή» Εθνική Υπηρεσία Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου θα πάνε ακόμη χειρότερα.

ΛΥΠΗΘΕΙΤΕ ΤΟ ΣΚΥΛΑΚΙ

Η νεο-δουλοπρέπεια θα επιβάλλει πολιτικά δύσκολους, ακόμη και ταπεινωτικούς, συμβιβασμούς στην βρετανική κυβέρνηση σε κάθε επίπεδο. Αλλά οι συμβιβασμοί αυτοί φαίνονται πολύ μακριά. Αυτή την στιγμή, η προτεραιότητα του Johnson είναι να ολοκληρώσει την διαδικασία του Brexit μέχρι την 31η Οκτωβρίου. Χρειάζεται τις Ηνωμένες Πολιτείες και φαίνεται ότι δεν ενδιαφέρεται για το κόστος που συνεπάγεται η διπλωματική απομόνωση του Ηνωμένου Βασιλείου από τους παραδοσιακούς Ευρωπαίους εταίρους του.

Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, η νεο-δουλοπρέπεια θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις ΗΠΑ-Βρετανίας. Ήδη, το 67% του βρετανικού κοινού έχει αρνητική γνώμη [22] για τον Trump. Κανένας άλλος παγκόσμιος ηγέτης δεν έχει χειρότερο ποσοστό - ούτε καν ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος το 2018 διέταξε επίθεση με χημικά όπλα [23] σε βρετανικό έδαφος. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να πολεμήσει στον πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών με το Ιράν, να δεχτεί αμερικανικά χαμηλά πρότυπα ποιότητας τροφίμων και να πληρώσει υψηλές τιμές για αμερικανικά φάρμακα, η αντι-δημοφιλία του Trump στο Ηνωμένο Βασίλειο θα φτάσει σε νέα ύψη. Σε εκείνο το σημείο, η σχέση [μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας] δεν θα δίνει την αίσθηση της πολύ ιδιαίτερης.

Ο JEREMY SHAPIRO είναι διευθυντής ερευνών στο European Council on Foreign Relations.

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/72415/jeremy-shapiro/o-mporis-tzonson-kai-i-politiki-tis-neo-doyloprepeias?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/united-kingdom/2019-08-08/boris-johnson-and-politics-neo-poodleism