Tweet

---------------------

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι ξεκίνησαν επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των τελευταίων οχυρών του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) στην Συρία, σε αυτό που φάνηκε να σηματοδοτεί το «αποστολή εξετελέσθη» στον αγώνα κατά της παγκόσμιας τρομοκρατίας. Έχοντας τελικώς καταλήξει με τις μεγάλες πολεμικές επιχειρήσεις στο Ιράκ στα τέλη Απριλίου, η Ουάσινγκτον μπόρεσε να μετατοπίσει το επίκεντρο των επιθετικών της επιχειρήσεων στη μάχη της ενάντια στα τελευταία οχυρά της τρομοκρατικής οργάνωσης στην Συρία και στο «γεωγραφικό χαλιφάτο» της, το οποίο περιλαμβάνει τμήματα του Αφγανιστάν, της Νιγηρίας και της Υεμένης. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος Donald Trump, «Θα γυρίσουμε στην πατρίδα σχετικά σύντομα. Ολοκληρώσαμε, τουλάχιστον, σχεδόν [όλο] το έργο μας όσον αφορά το ISIS στην Συρία, το ISIS στο Ιράκ, και κάναμε μια δουλειά που κανένας άλλος δεν κατάφερε να κάνει».

Καπνός αναδύεται από το στρατόπεδο Qarmeed αφότου, όπως είπαν ισλαμιστές αντάρτες, ένας βομβιστής αυτοκτονίας από το Μέτωπο Nusra της Αλ Κάιντα οδήγησε φορτηγό γεμάτο εκρηκτικά στο συγκρότημα και ανατινάχθηκε, στην βορειοδυτική επαρχία Idlib, στην Συρία, στις 26 Απριλίου 2015. AMMAR ABDULLAH / REUTERS

------------------------------------------------------------------------

Μπορεί να φαίνεται σαν να είναι κοντά μια παγκόσμια νίκη επί του Ισλαμικού Κράτους, αλλά δεν είναι. Αυτό που οι πολιτικοί των ΗΠΑ δεν φαίνεται να μαθαίνουν ποτέ είναι ότι όταν πρόκειται για την παγκόσμια τρομοκρατία, η αποστολή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Το Ισλαμικό Κράτος ή κάποιος διάδοχός του θα μπορούσε κάποια στιγμή να επιστρέψει στο Ιράκ και στην Συρία για να αποκαταστήσει το φυσικό του χαλιφάτο. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες πολεμούσαν το Ισλαμικό Κράτος, άλλες ομάδες ξεκάθαρα ωφελήθηκαν [2]. Πάρτε, για παράδειγμα, την ενίσχυση [3] από το 2011 της Αλ Κάιντα και των ομοϊδεατών φατριών όπως η Ahrar al-Sham και η Jaysh al-Islam, μεταξύ άλλων, στην βορειοδυτική Συρία. Η Αλ Κάιντα επιδιώκει να ξαναδιεισδύσει στις τάξεις Ιρακινών Σουνιτών ανταρτών από την βάση της στην Συρία. Η αμερικανική κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών ήδη προειδοποιεί [4] για μια συνεχιζόμενη σουνιτική εξέγερση στο Ιράκ, η οποία θα επέτρεπε την άνοδο μιας ακόμη εξτρεμιστικής ομάδας στο Ιράκ. Μια ομάδα που αυτοαποκαλείται «Λευκές Σημαίες» [5] (σε αξιοσημείωτη αντίθεση με την χαρακτηριστική μαύρη σημαία του Ισλαμικού Κράτους) εμφανίστηκε στις ιρακινές επαρχίες Kirkuk και Diyala. Είναι πιθανό ότι η λεγόμενη νίκη εναντίον του ISIS να είναι ακόμη πιο βραχύβια από εκείνη εναντίον του προκατόχου της, της «Αλ Κάιντα στο Ιράκ».

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτυγχάνουν να κερδίσουν τον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας, επειδή η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα του πραγματικού εχθρού: Ένα παγκόσμιο κίνημα, ενοποιημένο από μια ιδεολογία –τον σαλαφιτικό τζιχαντισμό [6]- που υπάρχει εκτός της Αλ Κάιντα ή του Ισλαμικού κράτους. Τα δόγματα αυτής της μιλιταριστικής θεολογίας δικαιολογούν και απαιτούν την χρήση βίας για να επιφέρουν ένα στενό όραμα του Ισλάμ. Αυτές οι πεποιθήσεις παντρεύουν το ρεύμα των Σαλαφιτών στο Σουνιτικό Ισλάμ -το οποίο επιδιώκει να επιστρέψει η θρησκευτική πρακτική στο Ισλάμ των πρώιμων Μουσουλμάνων- με την πεποίθηση ότι ο βίαιος ένοπλος αγώνας στο όνομα του Ισλάμ αφορά όλους τους Μουσουλμάνους.

Ο σαλαφιτικός τζιχαντισμός είναι κάτι περισσότερο από την νομιμοποίηση των ομάδων για βία. Η ιδεολογία φέρνει μαζί ένα παγκόσμιο και διατεμνόμενο δίκτυο ομάδων, οργανισμών και ατόμων -όχι όλων όσων οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζουν ως συνδεδεμένους με την τρομοκρατία- και παρέχει ένα δόγμα που ενοποιεί τις προσπάθειες εντός περιφερειών χωρίς ανάγκη συντονισμού. Αυτές οι κατευθυντήριες αρχές επιτρέπουν στο κίνημα να αυτο-οργανώνεται, πράγμα που σημαίνει ότι η νίκη κατά των εξτρεμιστικών ομάδων και μόνο, είναι μια χαμένη μάχη.

Αν και ο σαλαφιτικός τζιχαντισμός είχε εξοριστεί στο περιθώριο της κοινωνίας από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 όταν έληξε η τζιχάντ κατά των Σοβιέτ στο Αφγανιστάν, ως το 2014 είχε φθάσει σε μια παγκόσμια επιτυχία που ο Οσάμα Μπιν Λάντεν [7] μπορούσε μόνο να φανταστεί. Μέχρι το 2010, οι αμερικανικές και ιρακινές δυνάμεις είχαν συρρικνώσει πρακτικά την Αλ Κάιντα σε μια διαχειρίσιμη απειλή για την ασφάλεια, αλλά επειδή δεν αντιμετωπίστηκαν οι συνθήκες που επέτρεψαν στην ομάδα να επιστρέψει, τα καταπολεμημένα κατάλοιπα της Αλ Κάιντα στο Ιράκ ανασυστάθηκαν και πήραν τον έλεγχο της Φαλούτζα τον Ιανουάριο του 2014. Η Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος και άλλες ομάδες, δεν προέκυψαν επειδή η ιδεολογία τους είχε ξαφνικά προσβάλει τις μάζες. Επέστρεψαν και ενισχύθηκαν επειδή το χάος που ξέσπασε μετά την Αραβική Άνοιξη [8] ώθησε τους τοπικούς σουνιτικούς πληθυσμούς να ανταλλάξουν την υποστήριξή τους προς τις σαλαφιτικές τζιχαντιστικές ομάδες με την ασφάλεια από μια μεγαλύτερη απειλή -είτε αυτή η απειλή ήταν μια γενική άνοδος του εγκλήματος, η αστάθεια στην Λιβύη, η εισβολή δυνάμεων στην Υεμένη, κάποιος συνδυασμός τους στο Μάλι, είτε, πιο επιζήμια, το καθεστώς Μπασάρ αλ-Άσαντ στην Συρία. Οι ομάδες προσέφεραν επίσης αγαθά και υπηρεσίες που κάλυπταν πρακτικές κοινοτικές ανάγκες, και στην συνέχεια προχώρησαν εισάγοντας τους τοπικούς πληθυσμούς στην σαλαφιτική τζιχαντιστική ιδεολογία, συχνά αναγκάζοντάς τους να συμμορφωθούν με αυστηρές πρακτικές. Πράγματι, οι συγκρούσεις που σήμερα κατακλύζουν μεγάλο μέρος της μουσουλμανικής Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Ασίας έδωσαν στο σαλαφιτικό τζιχαντιστικό κίνημα το πλεονέκτημα που χρειαζόταν για να κερδίσει έδαφος σε αυτές τις περιοχές.

Για να αντιστραφεί η παλίρροια, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επομένως να προσανατολίσουν την στρατηγική τους για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, στην άρση των συνθηκών που επιτρέπουν την ανάπτυξη του σαλαφιτικού τζιχαντιστικού κινήματος. Αυτό περιλαμβάνει διάφορες τακτικές, μερικές από τις οποίες θα σπάσουν κάποια βολικά πρότυπα. Για αρχή, η Ουάσινγκτον πρέπει να στρέψει την εστίασή της στην στρατιωτική κατανίκηση συγκεκριμένων ομάδων και στην επιδίωξή της να αντιμετωπίσει την ιδεολογία για να βοηθήσει να γίνουν οι σουνιτικές κοινότητες πιο ασφαλείς. Όπως αποδεικνύουν οι εμπειρίες στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, την Υεμένη και αλλού, οι στρατιωτικές ήττες των σαλαφιτικών τζιχαντιστικών ομάδων είναι μόνο προσωρινές. Τόσο η κυβέρνηση Μπους όσο και εκείνη του Ομπάμα προσδιόρισαν σωστά την ιδεολογία ως πηγή δύναμης για τις τρομοκρατικές ομάδες. Η κυβέρνηση Ομπάμα πήγε ένα βήμα παραπέρα σε σύγκριση με τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπους για να κερδίσει τον «πόλεμο των ιδεών» [9] και έκανε την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού, ο οποίος περιλάμβανε την δυσφήμιση των σαλαφιτικών τζιχαντιστικών πεποιθήσεων και την βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών για τους Σουνίτες σε κοινότητες υψηλού κινδύνου, έναν βασικό πυλώνα της στρατηγικής της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Αλλά αμφότεροι οι ηγέτες έκαναν λάθος με το να υποθέσουν ότι η επίθεση στην ιδεολογία θα αποδυνάμωνε την υποστήριξη των ομάδων. Ήταν οι συνθήκες επί του πεδίου και όχι η ιδεολογία που καθοδηγούσε την υποστήριξη.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αναγνωρίσουν τον συνεχιζόμενο ανταγωνισμό μεταξύ εξτρεμιστών για να κερδίσουν την υποστήριξη των σουνιτικών κοινοτήτων, και ότι πρέπει να προσφέρουν μια εναλλακτική λύση για το σαλαφιτικό τζιχαντιστικό κίνημα. Το να παρασχεθούν στις σουνιτικές κοινότητες τα μέσα για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους από εξωτερικές απειλές ή να προσφερθεί βοήθεια για την σταθεροποίηση αυτών των κοινοτήτων, θα μειώσει την πιθανότητα να στραφούν προς τις σαλαφιτικές τζιχαντιστικές ομάδες για βοήθεια. Οι εξτρεμιστικές ομάδες έχουν οπαδούς σε όλες τις εστίες τζιχάντ, κάτι που τους επιτρέπει να αντιδρούν γρήγορα στις εξελίξεις και να επωφελούνται από τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Δεν είναι εύλογο, ούτε σε πολλές περιπτώσεις σκόπιμο, να τοποθετηθούν Αμερικανοί επί του πεδίου σε όλες αυτές τις περιοχές, αλλά η Ουάσιγκτον πρέπει να καλλιεργεί και να ενεργοποιεί ικανούς εταίρους οι οποίοι θα συνεργάζονται μαζί της στο κοινοτικό επίπεδο. Αυτοί οι εταίροι μπορεί να μην εμπλέκουν το ίδιο το κράτος, ειδικά όταν το κράτος είναι η πηγή των παραπόνων μιας κοινότητας, όπως στην Συρία. Για να προσδιορίσουν πιθανούς εταίρους, οι Αμερικανοί διπλωμάτες θα πρέπει να συναντώνται με σημαντικούς ηγέτες εκτός των τειχών των πρεσβειών, καθώς αυτό θα προσφέρει καλύτερη κατανόηση της τοπικών δυναμικών και θα ενθαρρύνει τις σχέσεις με υποκρατικούς δρώντες και τοπικούς μεσίτες εξουσίας. Φυσικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ενισχύσουν μόνο τους υποκρατικούς δρώντες που υποστηρίζουν επίσης την ιδέα ενός ενοποιημένου, κεντρικού κράτους.

Τέλος, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ασκήσουν πίεση για την επίλυση των πολιτικών και οικονομικών παραπόνων των τοπικών κοινοτήτων, ιδίως εκείνων [των παραπόνων] που έχουν προκληθεί από το κράτος. Στο Ιράκ και την Συρία, για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να μετατοπιστούν από το κυνήγι των μελών του Ισλαμικού Κράτους στην επικέντρωση στα παράπονα των Σουνιτών και στην συνδρομή για την βελτίωση της διακυβέρνησης. Τα αισθήματα αδικίας μεταξύ των Ιρακινών Σουνιτών προέρχονται από την περιθωριοποίησή τους στην Βαγδάτη, μια κατάσταση που διαιωνίζεται από την χρήση πληρεξουσίων σιιτικών ομάδων από το Ιράν, για την εδραίωση της επιρροής του στην ιρακινή κυβέρνηση. Πρόκειται για μια τάση που θα επηρεαστεί από τις προσεχείς εκλογές στο Ιράκ [10]. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων σουνιτικών κοινοτήτων, ιδίως στη Μοσούλη, και, πιο σημαντικό, για την αποτροπή του χαρακτηρισμού όλων των Σουνιτών ως συνωμοτών του Ισλαμικού Κράτους. Ομοίως, η πολιτική των ΗΠΑ αγνόησε αποτελεσματικά τα σουνιτικά παράπονα εναντίον του συριακού καθεστώτος. Αντ’ αυτού, ο Assad έγινε ένας de facto εταίρος ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Υπό το πρόσχημα της αντιτρομοκρατίας, ήταν σε θέση να ανακτήσει τον έλεγχο ορισμένων τμημάτων της συριακής υπαίθρου καθώς οι Κούρδοι εταίροι του επεκτάθηκαν σε ιστορικά σουνιτικές περιοχές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ακόμα πρέπει να βρουν έναν σουνιτικό εταίρο στην Συρία. Για να γίνει αυτό, οι ΗΠΑ πρέπει να είναι έτοιμες να υπερασπιστούν τις σουνιτικές κοινότητες ενάντια στις βάναυσες επιθέσεις του καθεστώτος Assad -όχι μόνο ενάντια στην χρήση χημικών όπλων, αλλά και από βόμβες-βαρέλια, και από τον λιμό ως όπλο πολέμου.

Οι μαχητές του Μετώπου Nusra που συνδέονται με την Αλ Κάιντα κρατούν τα όπλα τους στο πίσω μέρος ενός φορτηγού στην Arsal, στην ανατολική κοιλάδα Bekaa, στον Λίβανο, την 1η Δεκεμβρίου 2015. REUTERS

--------------------------------------------------------------------

Η έκκληση για την αντιμετώπιση των τοπικών παραπόνων και για την ανασύσταση της διακυβέρνησης, δεν είναι νέα. Η δυσκολία είναι στο να βρεθεί ένας τρόπος να γίνει σε κλίμακα και χωρίς μια τεράστια στρατιωτική ανάπτυξη. Η κλιμάκωση απαιτεί δουλειά μέσω πρόσθετων εταίρων, τόσο των περιφερειακών φορέων όσο και των κρατικών. Συμμαχίες και διμερείς σχέσεις θα είναι καθοριστικής σημασίας για να ολοκληρωθούν εργασίες-κλειδιά σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο στρατός των ΗΠΑ πρέπει να βοηθήσει στην ενεργοποίηση και στην δημιουργία ανεκτών συνθηκών επί τόπου, τόσο για τους κρατικούς όσο και για τους υποκρατικούς εταίρους, για να επιχειρούν. Η ασφάλεια δεν πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή ή την παροχή προγραμμάτων ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας.

Τέτοιες στρατηγικές αναπόφευκτα απαιτούν μεγαλύτερη αποδοχή του ρίσκου. Ρίσκο για το προσωπικό. Ρίσκο κακών εταίρων. Ρίσκο αποτυχίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χάσει την ικανότητά τους να κατανοούν και να διαμορφώνουν περιβάλλοντα, δεδομένου ότι το προσωπικό τους έχει υποχωρήσει. Οι χώροι που έχουν αφήσει πίσω τους, έχουν γεμίσει τώρα από τις σαλαφιτικές τζιχαντιστικές ομάδες και άλλους δρώντες, συμπεριλαμβανομένων του Ιράν και της Ρωσίας, οι οποίοι είναι πιο πρόθυμοι να εκθέσουν το προσωπικό τους σε ρίσκο. Το να αποφεύγονται οι ατελείς εταίροι, συμπεριλαμβανομένων των υποκρατικών φορέων, επέτρεψε επίσης στους αντιπάλους των ΗΠΑ να προχωρήσουν αντ’ αυτών. Ο φόβος του παραπατήματος και της επιδείνωσης της κατάστασης έχει παραλύσει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το να αναλάβουν δράση όπου χρειάζεται για να διαμορφώσουν τις συγκρούσεις, επιτρέποντας σε άλλους, συμπεριλαμβανομένων των μη τέλειων εταίρων, να ενεργήσουν. Είναι μια πραγματικότητα ότι δεν είναι όλοι οι εταίροι τέλειοι -δεν είναι τέλειοι τώρα και τα ενδιαφέροντά τους θα αποκλίνουν κάποια στιγμή- αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν πάντα να επιλέξουν να σταματήσουν τις κακές συνεργασίες. Οι αποτυχίες πρέπει να εκληφθούν ως διδάγματα και όχι ως απώλειες, έτσι ώστε, όπως και ο εχθρός, οι Ηνωμένες Πολιτείες να μπορούν να προσαρμοστούν και να βελτιωθούν.

Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας [11] δεν θα κερδηθεί μόνο από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ ή από άλλες συνεργαζόμενες δυνάμεις. Οι στρατιωτικές ενέργειες πρέπει να στηρίζουν μια ευρύτερη προσπάθεια για την επιστροφή της ασφάλειας στις σουνιτικές κοινότητες και να ανοίξουν έτσι ένα χώρο για να ανταγωνιστούν το σαλαφιτικό τζιχαντιστικό κίνημα. Οι Αμερικανοί διπλωμάτες πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις με βασικούς ενδιαφερόμενους, προκειμένου να κατανοήσουν τις θέσεις τους και να διαπραγματευτούν τις λύσεις των συγκρούσεων. Η εξωτερική βοήθεια μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση του σαλαφιτικού τζιχαντιστικού κινήματος όταν εφαρμοστεί έξυπνα για να προωθήσει τη νόμιμη, τοπική διακυβέρνηση ή να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός για την διαμόρφωση της συμπεριφοράς του καθεστώτος.

Είναι σαφές ότι η τρέχουσα στρατηγική της Ουάσινγκτον της στόχευσης συγκεκριμένων τρομοκρατικών ομάδων έχει επιφέρει μη επιθυμητά τελικά αποτελέσματα. Αν και δεν υπάρχει εύκολη συνταγή για την αντιμετώπιση του σαλαφιτικού τζιχαντιστικού κινήματος παγκοσμίως, είναι σημαντικό να θυμόμαστε αυτές τις κατευθυντήριες αρχές: Είναι αδύνατο να νικηθεί ένα ιδεολογικό κίνημα στρατιωτικά, και ένας σίγουρος τρόπος για να χαθεί ο πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας είναι η επικέντρωση στην κατανίκηση μόνο μιας μικρής πτυχής ενός κινήματος, αντί για την εστίαση στο σύνολο όλων των κινούμενων μερών. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν δεχτούν αυτή την πραγματικότητα, θα βρεθούν μπλεγμένες σε έναν ατέρμονο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και θα περιμένουν ένα πραγματικό «αποστολή εξετελέσθη» που δεν θα έρθει ποτέ.

Η KATHERINE ZIMMERMAN είναι ερευνητική συνεργάτις και υπεύθυνη έρευνας για το Critical Threats Project [1] στο American Enterprise Institute.

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/71775/katherine-zimmerman/o-atermonos-polemos-kata-tis-tromokratias?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-05-11/never-ending-war-terror