Tweet

----------------

Μετά από πέντε εβδομάδες μαχών, ο τουρκικός στρατός και οι συμμαχικές του συρο-αραβικές πολιτοφυλακές έχουν πάρει τον έλεγχο των συνόρων της Τουρκίας με την Αφρίν, έναν ελεγχόμενο από τους Κούρδους θύλακα στην βορειοδυτική Συρία. Η δια ξηράς επίθεση της Άγκυρας [1] έχει πραγματοποιήσει αργή αλλά σταθερή πρόοδο και, εκτός εάν μια εξωτερική παρέμβαση ή μια πολιτική απόφαση σταματήσει η επίθεση, θα πετύχει σχεδόν σίγουρα τον στόχο της ανατροπής του ελέγχου των Μονάδων Προστασίας του Κουρδικού Λαού (YPG) στην Αφρίν.

Υποστηριζόμενοι από την Τουρκία μαχητές, κοντά στο όρος Μπαρσάγια στην Συρία, τον Ιανουάριο του 2018. KHALIL ASHAWI / REUTERS

------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, η Επιχείρηση Κλάδος Ελαίας, όπως είναι γνωστή η τουρκική επίθεση, δεν είναι σημαντική μόνο για την Άγκυρα. Έχει επίσης πολιτικές επιπτώσεις στους άλλους εξωτερικούς δρώντες που εμπλέκονται στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας [2]. Στην Ουάσινγκτον, οι συζητήσεις για την αμερικανική πολιτική σχετικά με την Συρία επικεντρώνονται ορθώς σε ερωτήματα σχετικά με την στρατηγική και το εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να μεταφράσουν τα στρατιωτικά τους κέρδη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) σε μια διαρκή ειρηνική διευθέτηση υπό όρους ευνοϊκούς για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Οι συζητήσεις αυτές, ωστόσο, τείνουν να αποδίδουν στρατηγική συνοχή στους αντιπάλους της Ουάσιγκτον. Στην πραγματικότητα, η διασυνοριακή παρέμβαση της Τουρκίας καταδεικνύει ότι οι κύριοι εξωτερικοί δρώντες του πολέμου είναι στρατηγικά ανερμάτιστοι [3] και δυνητικά ανίκανοι να υλοποιήσουν τους δικούς τους στόχους χωρίς να κάνουν δύσκολους συμβιβασμούς.

Η ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών για την Συρία [4], την οποία κληρονόμησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, από τον προκάτοχό του, σχεδιάστηκε αρχικά ως μια στενά αντιτρομοκρατική εκστρατεία για την έξωση του ISIS από το έδαφος που ήλεγχε στην ανατολική Συρία. Αυτό απαιτούσε από την Ουάσινγκτον να συμμαχήσει με τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF) [5], μια ομπρέλα ομαδοποίησης των πολιτοφυλακών που κυριαρχούνται από τις YPG, τον συριακό κλάδο του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μια στασιαστική οργάνωση ενεργή στην Τουρκία για περίπου τέσσερις δεκαετίες. (Πράττοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Ουάσινγκτον έχει αποξενώσει την σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, την Τουρκία). Η συμμαχία ΗΠΑ-SDF έχει κάνει τη δουλειά της: Το ISIS έχει ηττηθεί εδαφικά στην Συρία. Και καθώς ο πόλεμος μετατοπίστηκε από τις επιθετικές επιχειρήσεις προς την κατοχή κατακτημένων περιοχών, οι Ηνωμένες Πολιτείες συμβιβάστηκαν με μια πολιτική χρήσης των εδαφών που ελέγχουν ως μοχλού προκειμένου να αναγκάσουν την συριακή κυβέρνηση να κάνει παραχωρήσεις στις ειρηνευτικές συνομιλίες του ΟΗΕ στην Γενεύη.

Η Ουάσινγκτον προσπάθησε να παντρέψει την στρατιωτική της εκστρατεία με επιτεύξιμους στόχους πολιτικής, αλλά με τον τρόπο αυτό σηματοδότησε ότι σκοπεύει να παραμείνει στην βορειοανατολική Συρία για το ορατό μέλλον. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις θέσεις του Ιράν, της Τουρκίας, της Ρωσίας και του συριακού καθεστώτος, οι οποίοι έχουν εξαναγκαστεί σε αλληλεπικαλυπτόμενες και μερικές φορές αντιφατικές συμμαχίες ευκολίας.

Για την Τουρκία, η αμερικανική παρουσία στην Συρία επιβεβαιώνει ότι η Ουάσιγκτον θα συνεχίσει να εκπαιδεύει και να οπλίζει τις SDF και, κυρίως, ότι οι προσπάθειες υπό την ηγεσία των Κούρδων για την δημιουργία αυτόνομων δομών διοίκησης στην Συρία -τις οποίες θεωρεί η Άγκυρα ως απειλή για την εθνική της ασφάλεια- δεν θα υπόκεινται σε μια ευρύτερη συμφωνία που θα συγκεντρώνει τον πολιτικό έλεγχο στην Δαμασκό. Για να ασκήσει πιέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και να αποδυναμώσει τους Κούρδους, η Άγκυρα ξεκίνησε δύο στρατιωτικές επιθέσεις στην Συρία –την Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη τον Αύγουστο του 2016 και την Επιχείρηση Κλάδος Ελαίας τον Ιανουάριο φέτος.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Τουρκία χρειάστηκε ρωσική άδεια για να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη, ώστε να μην διακινδυνεύσει μια ακούσια κλιμάκωση με ανώτερη δύναμη. Μετά από μια περίοδο σύγκρουσης μετά τον Νοέμβριο του 2015, όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα ρωσικό βομβαρδιστικό επειδή παραβίασε τον εναέριο χώρο της, η σχέση μεταξύ των προέδρων Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν έχει βαθύνει. Η προσέγγισή τους συνέπεσε με την απόφαση της Τουρκίας να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία στην Συρία, και οι δύο άνδρες μιλούν τώρα τακτικά στο τηλέφωνο για να εξομαλύνουν τις εντάσεις και να συντονίζουν τις προσπάθειές τους για να δοκιμάσουν και να διαχειριστούν τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία.

Η Ρωσία και η Τουρκία επέλεξαν επίσης να συνεργαστούν με το Ιράν, ίσως τον πιο ισχυρό υποστηρικτή του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ, σε δύο αλληλένδετες πρωτοβουλίες. Η πρώτη, γνωστή ως η διαδικασία της Αστάνα, είναι ένας τριμερής διπλωματικός μηχανισμός για την επίβλεψη μιας σειράς καταπαύσεων του πυρός και των αποκαλούμενων ζωνών αποκλιμάκωσης˙ η δεύτερη είναι μια συμπληρωματική ειρηνευτική διαδικασία που συνήλθε πρόσφατα στο Σότσι, με στόχο να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου και την σύνταξη ενός συντάγματος. Η διαδικασία του Σότσι ήταν γεμάτη αντιφάσεις και τελικά υποχρέωσε την Ρωσία να υποχωρήσει έναντι της Τουρκίας σε διάφορα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της υποβάθμισης του πεδίου εφαρμογής της εντολής της διάσκεψης. Το τουρκο-ρωσικό διπλωματικό «πάρε-δώσε» είναι διδακτικό και βοηθά να εξηγηθεί η δυναμική στην Αφρίν.

Υποστηριζόμενοι από την Τουρκία μαχητές στην Αφρίν, τον Μάρτιο του 2018. KHALIL ASHAWI / REUTERS
 

----------------------------------------------------------------

Σε γενικές γραμμές, η ρωσοτουρκική διευθέτηση εξαρτάται από την συνεργασία στην επαρχία Idlib της Συρίας [6], την τελική ζώνη αποκλιμάκωσης που καθιερώθηκε στην Αστάνα. Για να παρακολουθεί την υποτιθέμενη κατάπαυση του πυρός μεταξύ του καθεστώτος Assad και των ομάδων της αντιπολίτευσης που υποστηρίζονται από την Τουρκία, ο τουρκικός στρατός αναμένεται να αναπτυχθεί σε 12 τοποθεσίες στην Idlib. Ως εκ τούτου, η Άγκυρα βρίσκεται όλο και βαθύτερα σε άμεση στρατιωτική εμπλοκή στην Συρία. Και παρόλο που αυτή η ανάμειξη έχει στενούς, βραχυπρόθεσμους στόχους, κινδυνεύει να γίνει ατελείωτη εν τη απουσία μιας ειρήνης μετά από διαπραγμάτευση μεταξύ του καθεστώτος και της αντιπολίτευσης. Η Μόσχα, με την σειρά της, επιδιώκει να συνεργαστεί με την Άγκυρα για την επίτευξη μιας ειρηνευτικής διευθέτησης [7], αλλά με τον τρόπο ήρθε σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των δύο άλλων συμμάχων της, της Τεχεράνης και της Δαμασκού.

Το Ιράν και η κυβέρνηση της Συρίας αμφότερες δείχνουν ότι σκοπεύουν τελικά να αναγκάσουν τις τουρκικές δυνάμεις να αποχωρήσουν από την Συρία, όπου η συνεχιζόμενη παρουσία τους απειλεί να υπονομεύσει τον στόχο του Assad να νικήσει την εξέγερση και να επαναβεβαιώσει πλήρη εδαφικό έλεγχο. Μια παραστρατιωτική δύναμη, συμμαχική με το καθεστώς, έχει στοχεύσει τις τουρκικές δυνάμεις στο al-Eiss, ένα παρατηρητήριο που λειτουργεί από Τούρκους στο νότιο Χαλέπι. Στις παραστρατιωτικές δυνάμεις που είναι συμμαχικές με το καθεστώς στην Afrin (πιθανώς συνδεδεμένες με το Ιράν) έχουν αναπτυχθεί με τις YPG και επιτέθηκαν σε Τούρκους στρατιώτες σε τουλάχιστον δύο διαφορετικές περιστάσεις. Η Ρωσία φαίνεται ότι ήταν αντίθετη με τις κινήσεις του καθεστώτος στην Αφρίν, και σίγουρα σε αντίθεση με τους συμμάχους της σχετικά με την στόχευση των τουρκικών δυνάμεων που αναπτύχθηκαν στην Idlib, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας αποκλιμάκωσης στην οποία μεσολάβησε στην Αστάνα.

Η τουρκική ανάπτυξη [δυνάμεων] στην Συρία αποτελεί μέρος των προσπαθειών της Ρωσίας για την διευθέτηση της σύγκρουσης με τους δικούς της όρους. Επομένως, η Άγκυρα διατηρεί κάποια μόχλευση στη Μόσχα, παρά το γεγονός ότι είναι η λιγότερο ισχυρή από τις δύο. Οι προσπάθειες της Τουρκίας κατά των YPG είναι ενοχλητικές για την Ρωσία, η οποία προσπαθεί να διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις με τους Κούρδους, αλλά ο Πούτιν δεν είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει να χάσει την τουρκική υποστήριξη στις ευρύτερες προσπάθειές του να τερματίσει τον πόλεμο. Ως πρόσθετο όφελος, η εκστρατεία της Τουρκίας κατά των Κούρδων έχει αναστατώσει τις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, τόσο για την Δαμασκό όσο και για την Τεχεράνη, η διαταραχή των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων είναι λιγότερο σημαντική από την άμεση απειλή που θέτει μια ανοιχτή τουρκική στρατιωτική παρουσία. Η Άγκυρα, εν τω μεταξύ, δεν δείχνει κανένα σημάδι υποχώρησης απέναντι στην εξωτερική πίεση για να αποσύρει τις δυνάμεις της.

ΜΠΕΡΔΕΜΑ

Το Ιράν, η Ρωσία, η Συρία και η Τουρκία βρίσκονται λοιπόν εναλλάξ πότε σε συνεργασία και πότε με αντιθετικούς στόχους. Κάθε μια [από ατές τις χώρες] θα ήταν σοφό να αναγνωρίσει ότι οι στόχοι της μπορεί να είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να επιτευχθούν πλήρως. Η στρατιωτική εκστρατεία της Άγκυρας οδηγείται από φόβους σχετικά με τον κουρδικό σεπαρατσιμό και την προφανή σχέση ανάμεσα στις πολιτικές προσδοκίες των Σύρων και των Τούρκων Κούρδων. Ωστόσο, η ευρύτερη πρόκληση που παρουσίασε το PKK δεν θα επιλυθεί στο πεδίο της μάχης αλλά με πολιτικές παραχωρήσεις. Η στρατιωτική παρέμβαση στην Αφρίν πυροδοτεί το αντι-κυβερνητικό αίσθημα στα κουρδικά νοτιοανατολικά της Τουρκίας, διαιωνίζοντας τον κύκλο της βίας που συντηρεί την εξέγερση του ΡΚΚ. Επιπλέον, η Άγκυρα βρίσκεται τώρα μπλεγμένη με την κατοχή και την διοίκηση της Afrin, πιθανώς μέσω ενός κυβερνητικού συμβουλίου το οποίο περιλαμβάνει υποστηριζόμενες από την Τουρκία αντιπολιτευτικές ομάδες που έχουν εχθρικές σχέσεις με τους τοπικούς Κούρδους (ένα αποτέλεσμα που έρχεται επίσης σε αντίθεση με την επιθυμία της Άγκυρας για ενιαία Συρία). Σε λίγους μήνες, η Τουρκία θα ελέγχει ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι της επαρχίας του Χαλεπίου στην Συρία και θα αναλάβει την ευθύνη των διοικητικών υπηρεσιών και της υποστήριξης μιας τοπικής δύναμης ασφαλείας, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να υπολογίζει την πιθανότητα μιας διαρκούς εξέγερσης χαμηλού επιπέδου των YPG ενάντια σε οποιαδήποτε δύναμη ενδυναμώνει η Άγκυρα.

Η Ρωσία, με την σειρά της, εξαρτάται πλέον από την Άγκυρα για να εξασφαλίσει ότι το μεγαλύτερο μέρος της εναντίον του Άσαντ αντιπολίτευσης συμφωνεί με μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία. Για να επιτευχθεί μια τέτοια ρύθμιση, ωστόσο, η Ρωσία πρέπει επίσης να κερδίσει την υποστήριξη του Ιράν και του καθεστώτος Assad, αμφότερα εχθρικά ως προς την παρουσία της Άγκυρας στην Συρία. Τέλος, η παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην βορειοανατολική Συρία, καθώς και η συμμαχία τους με τις SDF, υποδηλώνουν ότι οι τουρκικές προσπάθειες να νικηθούν οι YPG θα παραμείνουν ελλιπείς στην καλύτερη περίπτωση. Ειδικότερα για την Ρωσία, το ευρύτερο ερώτημα είναι πώς να ταιριάξει τους πολιτικούς στόχους της με την συνεχιζόμενη στρατιωτική εκστρατεία. Ο ρωσικός στρατός πολεμά στην Συρία εδώ και σχεδόν τρία χρόνια και η Μόσχα δεν μπορεί να σταματήσει με βίαιο τρόπο τον εμφύλιο πόλεμο. Οι διπλωματικές της προσπάθειες θα απαιτήσουν μια περίπλοκη πράξη εξισορρόπησης μεταξύ εχθρικών συμμάχων και εταίρων.

Ο εσωτερικός διχασμός μεταξύ αυτών των τεσσάρων δρώντων μειώνει την πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον πρέπει να συνεχίσει να εξισορροπεί τους βραχυπρόθεσμους στόχους της για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας με τις μακροπρόθεσμες προσπάθειές της για την επιδιόρθωση των σχέσεων με την Τουρκία, μια σύμμαχο μέσω συνθήκης. Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ακόμη συμβιβαστεί με την πιθανότητα ότι το καθεστώς Assad θα ελέγξει μεγάλα τμήματα της χώρας παρά τα κέρδη των ΗΠΑ στα βορειοανατολικά.

Κάθε ένας από τους εξωτερικούς δρώντες στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας τον αντιμετωπίζει ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, αποδίδοντας στρατηγική συνοχή στους αντιπάλους του (που ίσως δεν υπάρχει) και χρησιμοποιώντας Σύρους για να πολεμήσουν και να πεθάνουν για εθνικά συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με οποιαδήποτε σοβαρή πίεση για να τελειώσει η σύγκρουση. Η τουρκική παρέμβαση στην Αφρίν έχει αποκαλύψει ρωγμές μέσα στον χαλαρό συνασπισμό κρατών τα οποία είναι εχθρικά έναντι της αμερικανικής παρουσίας στα βορειοανατολικά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επίσης, δεν κατάφεραν να εμπλακούν στα σοβαρά με την πραγματικότητα επί του εδάφους και να σκεφτούν τους συμβιβασμούς που θα πρέπει να γίνουν για να βοηθήσουν στον τερματισμό αυτού του πολέμου. Εάν δεν υπάρξουν κάποιες σοβαρές αλλαγές, ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας είναι πιθανό να διαρκέσει κι άλλο -και να σκοτώνει όλο και περισσότερους ανθρώπους.

Ο AARON STEIN είναι εσωτερικός ανώτερος συνεργάτης στο Rafik Hariri Center for the Middle East του Atlantic Council's.

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/71674/aaron-stein/asynartisia-stratigikon-stin-syria?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2018-03-02/strategic-incoherence-syria