Αρχική | Ειδήσεις - Αναλύσεις | Ο Κυνηγός | Λεωφόρος Αθηνών | "Κουλου - Βάχατα" | Marx - Soros | Contact

 

00:01 - 05/12/17

Η κρίση του Λιβάνου και η κυπριακή διπλωματία

Περίληψη: 

Η Κύπρος οφείλει να ταχθεί υπέρ της ασφάλειας και της σταθερότητας του Λιβάνου λόγω των πολιτικών, θρησκευτικών και ιστορικών σχέσεων που διατηρεί με την εν λόγω χώρα, λόγω εγγύτητας αλλά και για λόγους που συνδέονται με την ευρύτερη ασφάλειά της αλλά και την ασφάλεια στην περιοχή.

 

---------------------

 

Η αιφνίδια παραίτηση του Λιβανέζου πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι στις 4 Νοεμβρίου και η πορεία του από τον Λίβανο στην Σαουδική Αραβία και πίσω, με ενδιάμεσες στάσεις το Παρίσι, το Κάιρο και την Λευκωσία, ήρθε να μας υπενθυμίσει το ιδιαίτερα ρευστό σκηνικό που επικρατεί στο ευρύτερο υποσύστημα της Μέσης Ανατολής και Νοτιοανατολικής Μεσογείου –μέρος του οποίου αποτελεί και η Κύπρος. Σε μια εποχή που η απειλή του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) δεν έχει εξαλειφθεί ακόμη, που το συριακό μέτωπο παραμένει ανοικτό και που το Κουρδικό –σε Συρία και Ιράκ- επανέρχεται δυναμικά, μια ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση του Λιβάνου δεν φέρνει μόνο την ανάμνηση της σύγχρονης ταραγμένης ιστορίας της χώρας (εμφύλιος 1975-1990, εισβολή Ισραήλ 1982, πόλεμος Ισραήλ-Χεζμπολάχ 2006) αλλά υπενθυμίζει και την διαρκή αντιπαράθεση –με όρους ισχύος– μεταξύ του σουνιτικού και σιιτικού τόξου στην Μέση Ανατολή, με τις περιφερειακές υπερδυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν να ανταγωνίζονται διαρκώς σε μια σκακιέρα που ξεκινά από το εμφύλιο χάος της Συρίας και τις χώρες του Κόλπου και επεκτείνεται μέχρι τον κόλπο του Άντεν και την Υεμένη.

 

Ο Σαάντ αλ-Χαρίρι μιλά με τον πρόεδρο του Λιβάνου Μισέλ Αούν (αριστερά), στην στρατιωτική παρέλαση για την 74η επέτειο της Ανεξαρτησίας του Λιβάνου, στην Βηρυτό, στις 22 Νοεμβρίου 2017. REUTERS/Mohamed Azakir
 

--------------------------------------------------------------------------

 

Ο ΧΑΡΙΡΙ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ

 

Ο Λίβανος είναι μια χώρα διχασμένη, με κοινότητες Σιιτών, Σουνιτών, Χριστιανών και Δρούζων. Ο 15ετής εμφύλιος πόλεμος σταμάτησε το 1989 με μια συμφωνία για τον διαμοιρασμό της εξουσίας. Υπό μια έννοια, η συμφωνία ήταν απότοκο συνεννόησης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν και της πίεσης που άσκησαν στους αντιπροσώπους που είχαν στον λιβανικό πόλεμο για να επιλύσουν τις διαφορές τους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η σιιτική Χεζμπολάχ κατέστη η πιο ισχυρή δύναμη στον Λίβανο, κάτι που κατ’ επέκταση ενίσχυσε τον ρόλο τόσο του Ιράν όσο και της Συρίας και έβαλε την σαουδική επιρροή σε δεύτερη θέση.

 

Η αιφνίδια παραίτηση του Χαρίρι –γιου του δολοφονηθέντος το 2005 ιστορικού πρωθυπουργού του Λιβάνου, Ραφίκ Χαρίρι– έδειξε εξαρχής να αποτελεί μια κίνηση που ενορχηστρώθηκε από το Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας. Για να κατανοήσει κανείς το πολύπλοκο και δαιδαλώδες –διαχρονικά εύθραυστο– πολιτικό σκηνικό του Λιβάνου οφείλει να αντιληφθεί ότι οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι βρίσκονται παραδοσιακά υπό την επιρροή της Σαουδικής Αραβίας. Μεταξύ χριστιανικών, σουνιτικών και σιιτικών δυναμικών στον Λίβανο, οι ανταγωνισμοί παραμένουν πάντα στην κυρίαρχη τάση της σεκταριστικής σύγκρουσης με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου να ελέγχει μεγάλο μέρος του πληθυσμού –ιδίως στο νότιο Λίβανο. Ταυτόχρονα [η Χεζμπολάχ] διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο όχι μόνο στην άρση του κυβερνητικού αδιεξόδου των δύο τελευταίων ετών μέχρι την εκλογή, στην εξουσία, του προέδρου Μισέλ Αούν πέρυσι αλλά και στην διασφάλιση της ασφάλειας στα σύνορα Συρίας-Λιβάνου, με τον πόλεμο και την ισλαμιστική τρομοκρατία να μην υπεισέρχονται στο ευαίσθητο κατακερματισμένο πολιτικά και εθνοθρησκευτικά, μωσαϊκό του Λιβάνου.

 

Στον αντίποδα της σιδηράς πυγμής που επιδεικνύει πολιτικά και στρατιωτικά η Χεζμπολάχ, οι περιοχές που το σουνιτικό στοιχείο παραμένει κυρίαρχο, όπως η Τρίπολη, παραμένουν, σε σχέση με την Βηρυτό, υποβαθμισμένες οικονομικά και κοινωνικά, με τους ντόπιους πληθυσμούς ή τους πρόσφυγες από το συριακό δράμα, να αντιμετωπίζονται υποτιμητικά από τους Σιίτες, συντηρώντας την διαχρονικά υφέρπουσα σεκταριστική σύγκρουση. Εντούτοις, τόσο η ανάδειξη του Μισέλ Αούν στην προεδρία όσο και η μη άμεση εμπλοκή της Συρίας στις υποθέσεις του Λιβάνου λειτούργησαν τα τελευταία χρόνια εκτονωτικά, με μια γενική ομοψυχία να επιστρέφει στις τάξεις του Λιβάνου, με την βία του συριακού εμφυλίου (πέραν του 1,5 εκατ. προσφύγων) να μην αγγίζει ουσιαστικά την χώρα, και φυσικά την Χεζμπολάχ να κυριαρχεί και πολιτικά εξαιτίας και της νικηφόρας της εκστρατείας υπέρ του καθεστώτος Μπασάρ αλ Άσαντ στα μέτωπα του συριακού πολέμου.

 

Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΙΡΑΝ - Σ.ΑΡΑΒΙΑΣ ΚΑΙ Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ

 

Η Σαουδική Αραβία είναι αυτή την στιγμή η μεγαλύτερη απειλή στις επιδιώξεις του Ιράν. Όταν ακόμα ο σάχης του Ιράν ήταν στην εξουσία κατά την δεκαετία του 1960, η Τεχεράνη πολέμησε εναντίον των Σαουδαράβων στο Ομάν. Η σχέση τους παρέμεινε εχθρική μετά την ισλαμική επανάσταση στο Ιράν το 1979. Η σύγκρουση των δύο είναι εν μέρει θρησκευτική, με την Σαουδική Αραβία να είναι το κέντρο του σουνιτικού Ισλάμ και το Ιράν του σιιτικού Ισλάμ. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα προβλήματα, μεταξύ των οποίων η κεντρικότητα της Σαουδικής Αραβίας στις εξαγωγές πετρελαίου (και η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ισχύς που αυτές συνεπάγονται) αλλά και η ειδική σχέση του Ριάντ με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

 

Η τελευταία εξέλιξη δείχνει να θορυβεί την Σαουδική Αραβία, η οποία σε ολόκληρη την περιοχή διαβλέπει την επιρροή του Ιράν, του λεγόμενου και «άξονα αντίστασης», να αυξάνεται θεαματικά. Στην Συρία και στην Υεμένη, οι προσπάθειες του Ριάντ για απομάκρυνση του Άσαντ και των Χούθι από την εξουσία έχουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας πολιτικής και στρατιωτικής ήττας. Επιπλέον, η πτώση της τιμής του πετρελαίου έχει δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα στην Σαουδική Αραβία που ανέκαθεν χρησιμοποιούσε τον πετρελαϊκό της πλούτο για να διατηρεί την πολιτική σταθερότητα στη χώρα. Πέραν τούτου, όμως, η διεθνής συγκυρία, με την διακυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ να επιχειρεί να επαναφέρει τις σχέσεις της με το Ιράν σε μια προ της συμφωνίας «P5+1» ψυχροπολεμική κατάσταση και η ανάδειξη του Σαουδάραβα πρίγκιπα και διαδόχου του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, στον βασιλικό οίκο των Σαούντ ως διαμορφωτή της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, λειτουργούν ως μια πρώτης τάξης ευκαιρία προκειμένου το Ριάντ να συγκρουστεί ευθέως, πλέον, με το Ιράν για το μερίδιο της ισχύος στην περιοχή.

 

Η παραίτηση Χαρίρι στις 4 Νοεμβρίου, δεδομένων και των επιχειρηματικών σχέσεων της οικογένειας με την Σαουδική Αραβία, θα μπορούσε να ιδωθεί υπό αυτό το πρίσμα. Ακριβώς όπως και η προηγηθείσα κρίση του Κατάρ. Ο Χαρίρι με πρόφαση ένα σχέδιο δολοφονίας του, «απέδρασε» στην Σαουδική Αραβία. Επανήλθε στην χώρα, μετά από συνάντηση με τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν (σ.σ. ο Λίβανος παραμένει χώρα εξαιρετικής γεωπολιτικής σημασίας για την Γαλλία) και στο τέλος ανακάλεσε την παραίτησή του. Η ακολουθία των γεγονότων δείχνει να αποτελεί ένα πολιτικό χαρτί που έπαιξε η Σαουδική Αραβία στην γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής, που ωστόσο μάλλον απέτυχε καθώς κατάφερε το αντίθετο από αυτό που επεδίωξε: Ο μετριοπαθής Σαάντ Χαρίρι παρέμεινε προς το παρόν στην εξουσία, ο αδελφός του, και εκλεκτός του Ριάντ, Μπαχά Χαρίρι δεν τον αντικατέστησε, ενώ έχουν αναπτυχθεί αντι-σαουδικά αισθήματα ακόμα και στο σουνιτικό πολιτικό και κοινωνικό στρατόπεδο στον Λίβανο.

 

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

 

Η κίνηση της Σαουδικής Αραβίας να επέμβει εξόφθαλμα στα εσωτερικά του Λιβάνου μέσω της παραίτησης Χαρίρι, έτυχε παρεμφερούς απόκρισης με την αντίστοιχη του 1967 (βλέπε τον ρόλο του Λιβάνου, μεταξύ Αιγύπτου και Σ. Αραβίας στον πόλεμο της B. Υεμένης την περίοδο 1962-1970) όταν το Ριάντ απειλούσε με απομόνωση την Αίγυπτο, πάγωμα κεφαλαίων και απέλαση των Λιβανέζων εργατών από την χώρα. Συνένωσε τον Λίβανο, Σιίτες και Σουνίτες, και κατ’ επέκταση την κυβέρνηση εθνικού συνασπισμού. Ταυτόχρονα, δικαίωσε το αφήγημα της Χεζμπολάχ, με την συμμετοχή της οποίας επιτυγχάνεται η εθνική συναίνεση και τηρούνται οι πολιτικές ισορροπίες –ενώ λόγω Ισραήλ και της επίδρασης του συριακού εμφυλίου στον Λίβανο διαχέεται και μια πολεμική ρητορική που συμφιλιώνει εθνικά τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Ένα ενδεχόμενο επανάληψης του πολέμου του 2006 δεν πρέπει να το αποκλείσουμε τους επόμενους μήνες –με την Κύπρο να οφείλει να είναι προετοιμασμένη διπλωματικά για κάτι τέτοιο– μιας και η Χεζμπολάχ βγήκε από τον συριακό πόλεμο ενισχυμένη, με βάση εξόρμησης πλέον τη νότια Συρία και τα σύνορα με το Ισραήλ, στα Υψίπεδα του Γκολάν.

 

Ένας τέτοιος πόλεμος, στην λιβανέζικη κοινή γνώμη λειτουργεί συνήθως συνενωτικά, και επί τούτω η Χεζμπολάχ θα επιθυμούσε να παραμείνει το κλίμα συναίνεσης με την παρουσία του Χαρίρι στην εξουσία ή την δημιουργία, εκ νέου, μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Ο Χαρίρι, ενδέχεται στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να δημιουργήσει έναν οδικό χάρτη προς μια νέα, πρόωρη ίσως, εκλογική διαδικασία ή στην αναζήτηση μιας χρυσής τομής στο πρόσωπο κάποιου πολιτικού που θα έβρισκε ένα modus vivendi μεταξύ της Χεζμπολάχ και του κόμματος των Σουνιτών (Future Movement, Κίνημα για το Μέλλον). Ένα ενδεχόμενο κλιμάκωσης της κρίσης ωστόσο δεν πρέπει να αποκλειστεί δεδομένου του ρευστού κι εύθραυστου σκηνικού του Λιβάνου. Ωστόσο, η κρίση των πρώτων ημερών μετά την παραίτηση Χαρίρι απέδειξε πως ο Λίβανος δείχνει να έχει κερδίσει ως προς την εθνική του ενότητα κι, επιπλέον, τόσο η Χεζμπολάχ όσο και οι σουνιτικές δυνάμεις θα επιθυμούσαν την αποφυγή ενός νέου εμφυλίου ή μιας σύγκρουσης με το Ισραήλ.

 

Η ΚΥΠΡΟΣ ΠΑΡΟΥΣΑ

 

Η Κυπριακή Δημοκρατία, στην παρούσα φάση δεν ήταν απούσα διπλωματικά και διατήρησε ανοικτά τα κανάλια της επικοινωνίας με τον Λιβανέζο πρωθυπουργό σε μια χρονική συγκυρία, μάλιστα, που συνέπεσε με την παρουσία του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και την Τριμερή με την Αίγυπτο, στην Κύπρο. Η Κύπρος, ορθώς, οφείλει να ταχθεί υπέρ της ασφάλειας και της σταθερότητας του Λιβάνου λόγω των πολιτικών, θρησκευτικών και ιστορικών σχέσεων που διατηρεί με την εν λόγω χώρα, λόγω εγγύτητας αλλά και για λόγους που συνδέονται με την ευρύτερη ασφάλειά της αλλά και την ασφάλεια στην περιοχή –ειδικά προκειμένου να αποφευχθεί ένας πόλεμος Ισραήλ-Χεζμπολάχ τύπου 2006.

 

Επιπλέον, η αναβάθμιση των σχέσεων με το Ισραήλ και την Αίγυπτο της προσδίδει ειδικό βάρος αλλά και ουσιαστικό ρόλο, δεδομένης της ιδιότητάς της ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), της εξαιρετικής σχέσης της με το Ιράν, και της προοπτικής αναβάθμισης των σχέσεών της με την Σαουδική Αραβία. Στη περίπτωση του Λιβάνου, που είναι εντελώς διαφορετική από αυτή της Συρίας, η λιγότερο έντονη παρουσία της Τουρκίας δίνει στην Κύπρο την ευκαιρία για περαιτέρω ανάμιξη στην εκτόνωση της κρίσης και ενεργή διπλωματική διαμεσολάβηση. Επιπλέον, η Κύπρος οριοθέτησε με τον Λίβανο Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) από το 2007, η επικύρωση της οποίας εκκρεμεί από το κοινοβούλιο της αραβικής χώρας μιας και περνάει μέσα από την αντιδικία της με το Ισραήλ (η Βηρυτός θεωρεί πως το Ισραήλ επεμβαίνει παράνομα στην ΑΟΖ του Λιβάνου, μια θαλάσσια περιοχή περίπου 860 τετραγωνικών χλμ).

 

Η ενεργειακή προοπτική μέσω Κύπρου σε συνδυασμό με την μελλοντική ένταξη του Λιβάνου στην διπλωματία των Τριμερών θα μπορούσε να καταστήσει την Κύπρο έναν «έντιμο διαμεσολαβητή» μεταξύ Τελ Αβίβ και Βηρυτού. Επιπρόσθετα, οι σχέσεις Βηρυτού-Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσαν μέσω Αιγύπτου, μελλοντικά, να καταστούν πιο γόνιμες. Τέλος, η επικύρωση της συμφωνίας Λιβάνου-Κύπρου για την ΑΟΖ θα ολοκλήρωνε σε μεγάλο βαθμό την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών της Κύπρου με τα παράκτια γειτονικά κράτη, κάτι που αποτελεί βασικό στρατηγικό στόχο της Κυπριακής Δημοκρατίας για το μέλλον. Μια τέτοια εξέλιξη, σε συνάρτηση με ένα σταθερότερο πολιτικό σύστημα στον Λίβανο, θα επιτρέψει επίσης την επίσπευση των ενεργειακών ερευνών στην ΑΟΖ του Λιβάνου δίνοντας έτσι νέες προεκτάσεις στους ενεργειακούς σχεδιασμούς και τις συνέργειες της Ανατολικής Μεσογείου στην περίπτωση ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων.

 

Σε κάθε περίπτωση η Κύπρος οφείλει να παραμείνει εξαιρετικά προσεκτική το επόμενο διάστημα σε σχέση με τις εξελίξεις στην περιοχή και κυριότερα να αδράξει, δημιουργικά και προς όφελος των συμφερόντων της, κάθε ευκαιρία που θα μπορούσε να αναδείξει τον ρόλο της στην Μέση Ανατολή: Αυτόν της μοναδικής δημοκρατίας, κράτους-μέλους της ΕΕ, στο συγκεκριμένο γεωπολιτικό υποσύστημα. Μετά το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ο Λίβανος, όπως και η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία θα μπορούσαν κάλλιστα να αναδείξουν τον διπλωματικό ρόλο της Κύπρου στην περιοχή.

 

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ είναι δημοσιογράφος στην κυπριακή εφημερίδα «Πολίτης» και αναλυτής στη Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
 

Ο ΖΗΝΩΝΑΣ ΤΖΙΑΡΡΑΣ είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/71542/giannis-ioannoy-kai-zinonas-tziarras/i-krisi-toy-libanoy-kai-i-kypriaki-diplomatia?page=show

 

Greek Finance Forum

 

Σχόλια Χρηστών

HTML Comment Box is loading comments...

 

 

 

 

 

Plus500

Trading σε ελληνικές μετοχές μέσω της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης" - Demo -Kερδίστε bonus εγγραφής ). 

Λήψη τώρα!

 © 2016-2017 Greek Finance Forum

Αποποίηση Ευθύνης....