Αρχική | Ειδήσεις - Αναλύσεις | Ο Κυνηγός | Λεωφόρος Αθηνών | "Κουλου - Βάχατα" | Marx - Soros | Contact

 

00:01 - 16/02/18

Ξαναγράφοντας την ιστορία στην Ανατολική Ευρώπη

 

Την περασμένη εβδομάδα, ο Πολωνός πρόεδρος Andrzej Duda υπέγραψε έναν αμφιλεγόμενο νόμο ο οποίος ποινικοποιεί δηλώσεις που αποδίδουν ευθύνη για το Ολοκαύτωμα και άλλες ναζιστικές φρικαλεότητες στο «πολωνικό έθνος».

 

 

Σε μια τηλεοπτική ομιλία, ο Duda ανέφερε [1] ότι ο νόμος προστατεύει τα συμφέροντα, την αξιοπρέπεια και την ιστορική αλήθεια, «έτσι ώστε να μην συκοφαντούμεθα». Η κίνηση αυτή προκάλεσε μια κατακραυγή στις Δυτικές χώρες. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προειδοποίησε ότι «θα έχει ένα ανατριχιαστικό αποτέλεσμα στην ελευθερία της έκφρασης». Ο Jean-Yves Le Drian, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, δήλωσε ότι η πολωνική κυβέρνηση δεν θα πρέπει να προσπαθήσει να «ξαναγράψει την ιστορία». Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, αποκάλεσε το νόμο «αβάσιμο». «Είμαι έντονα αντίθετος», είπε. «Δεν μπορεί κανείς να αλλάξει την ιστορία και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το Ολοκαύτωμα».

 

Ο νόμος είναι απλώς το τελευταίο περιστατικό μιας ευρύτερης προσπάθειας για ιστορικό ρεβιζιονισμό. Πέρυσι, το κυβερνών Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης της Πολωνίας (γνωστό ως PiS) ανέλαβε ένα μουσείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Γκντανσκ [2] σε μια προσπάθεια αναδιάρθρωσης των εκθεμάτων για να τονίσει τα δεινά και τον ηρωισμό της Πολωνίας. Ο διευθυντής του μουσείου απολύθηκε, το γνωμοδοτικό του συμβούλιο [3] ανασχηματίστηκε για να περιλάβει δεξιούς ιστορικούς υπέρ του PiS, και μια έκθεση για τις σύγχρονες συγκρούσεις ανά τον κόσμο αντικαταστάθηκε με ένα πατριωτικό έργο κινουμένων σχεδίων [4] για τον αγώνα της Πολωνίας από την αρχή του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Το PiS άρχισε επίσης να συζητά για να ζητήσει νέες αποζημιώσεις [5] από την Γερμανία και ξεκίνησε να αφαιρεί τα «μνημεία ευγνωμοσύνης» [6] στον Κόκκινο Στρατό που είχε αναγείρει η Σοβιετική Ένωση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

 

 

Υποστηρικτές του νομοσχεδίου για το Ολοκαύτωμα συγκεντρώνονται μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο στην Βαρσοβία, τον Φεβρουάριο του 2018. AGENCJA GAZETA / REUTERS


-----------------------------------------------------------------------------------------

 

Ούτε η Πολωνία είναι η μόνη μετακομμουνιστική χώρα που προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει την ιστορία του ρόλου της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να υπερασπιστεί τον ρόλο που έπαιξε στο Ολοκαύτωμα. Η Ουγγαρία, η Ουκρανία και τα κράτη της Βαλτικής έχουν κάνει παρόμοιες κινήσεις. Οι επικριτές τέτοιων πολιτικών λένε ότι παραποιούν την ιστορία [7]˙ οι υπερασπιστές τους, υποστηρίζουν ότι αντιπροσωπεύουν ένα κανονικό και απαραίτητο μέρος της οικοδόμησης κράτους [8] ή ακόμη και [ότι είναι] γενναίες προσπάθειες για την διατήρηση της ιστορικής αλήθειας [9]. Στην πραγματικότητα, αυτές οι εξελίξεις δεν έχουν καμία σχέση με την ιστορική ακρίβεια ή την οικοδόμηση κράτους. Η πρόσφατη αύξηση των προσπαθειών για την αναμόρφωση της ιστορικής μνήμης προήλθε από τρεις συναφείς παράγοντες: Την φθίνουσα επιρροή των θεσμών της ΕΕ, την άνοδο των δεξιών κομμάτων, και την αύξηση των εντάσεων με την Ρωσία.

 

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ

 

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του '90, ενώ η διεθνής κοινότητα ασχολείτο με τις πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εισήχθησαν λόγω της κατάρρευσης του κομμουνισμού, τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης συμμετείχαν σε μια άλλη σημαντική, αλλά σε μεγάλο βαθμό παραβλεφθείσα διαδικασία: Την ανακατασκευή και τον επαναπροσδιορισμό των εθνικών τους ιστοριών, και ειδικότερα σχετικά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα.

 

Κεντρικό στοιχείο αυτής της προσπάθειας ήταν η εδραίωση μιας αίσθησης εθνικής θυματοποίησης. Το 1992, η Λιθουανία δημιούργησε ένα Μουσείο Θυμάτων Γενοκτονίας [10], το οποίο μνημονεύει τα εγκλήματα της σοβιετικής κατοχής αλλά αρχικά αγνόησε [11] το Ολοκαύτωμα. Το 1998, η Πολωνία δημιούργησε το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης [12], το οποίο ερευνά και τιμωρεί τα ναζιστικά και σοβιετικά εγκλήματα κατά του πολωνικού έθνους. Το 2002, η Ουγγαρία μετέτρεψε το πρώην αρχηγείο των Ναζί και αργότερα έδρα της κομμουνιστικής αστυνομίας, σε Οίκο της Τρομοκρατίας [13], ένα μουσείο αφιερωμένο στα ναζιστικά και σοβιετικά εγκλήματα.

 

Αυτοί οι θεσμοί όχι μόνο μνημονεύουν το παρελθόν και εκπαιδεύουν το κοινό αλλά επίσης υπηρετούν και πολιτικούς στόχους. Εγχωρίως, η εθνική θυματοποίηση ήταν ένα ισχυρό εργαλείο για την κινητοποίηση της πολιτικής στήριξης και τη νομιμοποίηση εκείνων που έπαιζαν στο θέμα αυτό. Στο εξωτερικό, οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την εστίαση στα προηγούμενα δεινά για να ασκήσουν πίεση στις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

 

Ωστόσο, αρχικά, οι επίσημες προσπάθειες εκμετάλλευσης της ιστορίας έπρεπε να συνυπάρχουν με τις προϋποθέσεις που επέβαλε η ΕΕ, η οποία απαιτούσε τουλάχιστον ρητορική αντιπαράθεση με τις κληρονομιές του αντισημιτισμού, του Ολοκαυτώματος και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην δεκαετία του 1990, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε πολυάριθμα ψηφίσματα που μνημόνευαν το Ολοκαύτωμα [14] και καλούσαν τις εθνικές κυβερνήσεις να αποκαταστήσουν τις κλεμμένες εβραϊκές περιουσίες και να καταπολεμήσουν τον αντισημιτισμό. Αν και δεν ήταν δεσμευτικά, τα ψηφίσματα σηματοδότησαν το τι τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη αναμένουν από τα μελλοντικά μέλη.

 

Οι κυβερνήσεις στην ανατολική Ευρώπη ανταποκρίθηκαν. Δημιούργησαν επιτροπές Ολοκαυτώματος και περιέλαβαν κεφάλαια για το Ολοκαύτωμα σε εγχειρίδια, αφιερώνοντας σχεδόν τον ίδιο χώρο στο θέμα όπως τα Δυτικά βιβλία [15]. Ορισμένες, όπως οι Βαλτικές κυβερνήσεις, προχώρησαν μόνο στην απαιτούμενη ρητορική για τις προηγούμενες θηριωδίες. Άλλοι ήταν πιο σοβαροί στην αντιμετώπιση του σκοτεινού παρελθόντος. Η Πολωνία, για παράδειγμα, ψήφισε νόμο το 1997 για την επαναπόδοση της κοινοτικής εβραϊκής περιουσίας που κατασχέθηκε από τις ναζιστικές και κομμουνιστικές Αρχές στους προπολεμικούς ιδιοκτήτες της, και το 2003 δημιούργησε το Κέντρο Έρευνας για το Ολοκαύτωμα [16] στην Πολωνική Ακαδημία Επιστημών. Όταν, κατά την διάρκεια των εκλογών του 2001, η ευθύνη για την σφαγή στην [πόλη] Jedwabne το 1941, στην οποία μια ομάδα εθνικών Πολωνών δολοφόνησε αρκετές εκατοντάδες Εβραίων γειτόνων τους, έγινε βασικό ζήτημα, ο αριστερός πρόεδρος της Πολωνίας, Aleksander Kwasniewski, ζήτησε συγγνώμη για το πογκρόμ [17]. Φαινόταν πιθανό ότι ο εθνικισμός θα μπορούσε να συνυπάρχει με τον πλουραλιστικό διάλογο για το παρελθόν.

Ωστόσο, ακόμη και αυτές οι αρχικές, ενδεικτικές προσπάθειες αντιμετώπισης του Ολοκαυτώματος αποδείχθηκαν αμφισβητούμενες. Μια δημοσκόπηση [18] το 2001 έδειξε ότι το 48% των Πολωνών αποδοκίμαζε την συγγνώμη του Kwasniewski. Όταν, το 1995, ο Λιθουανός πρόεδρος Algirdas Brazauskas ζήτησε συγχώρεση για τους Λιθουανούς που δολοφόνησαν Εβραίους, ήρθε αντιμέτωπος με τις απαιτήσεις ορισμένων από την Λιθουανική διανόηση να ζητήσουν επίσης συγγνώμη οι Εβραίοι [19] για τον τρόπο που αντιμετώπιζαν τους Λιθουανούς κατά την διάρκεια της σοβιετικής κατοχής.

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

 

Τα τελευταία χρόνια, οι αφηγήσεις της μνήμης του Ολοκαυτώματος και της ανατολικοευρωπαϊκής θυματοποίησης συγκρούονται όλο και περισσότερο. Με τη μνήμη των εθνικών δεινών να έχει θεσμοθετηθεί με επιτυχία, οι εθνικιστικές ελίτ έχουν κινηθεί για να περιθωριοποιήσουν το δυσάρεστο παρελθόν.

 

Η Πολωνία βρίσκεται ένα βήμα μπροστά, εν μέρει χάρη στην άνοδο του δεξιού λαϊκίστικου PiS [20]. Το κόμμα έχει προσπαθήσει επανειλημμένα να πλαισιώσει τον πλουραλιστικό διάλογο για το παρελθόν ως επίθεση στην πολωνική τιμή [21]. Οι Πολωνοί Εβραίοι καλούνται να αποδείξουν τη νομιμοφροσύνη τους [22] στην Πολωνία με το να υπερασπιστούν τον νέο νόμο του Ολοκαυτώματος κατά των ξένων επικρίσεων. Η θέση του PiS είναι σύμφωνη με την κοινή γνώμη. Σε μια δημοσκόπηση [20] το 2015, μόνο το 23% των ερωτηθέντων συμφώνησε ότι τα εγκλήματα των Πολωνών κατά των Εβραίων «εξακολουθούν να ισχύουν και πρέπει να αποκαλυφθούν και να δημοσιοποιηθούν». Διπλάσιο ποσοστό είπε ότι αν και τα εγκλήματα πρέπει να μνημονεύονται, δεν αποκαλύπτουν τίποτα για την ευρύτερη στάση των Πολωνών απέναντι στους Εβραίους κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμη και η σύγχρονη πολωνική μουσική αντλεί από την ιδέα του μαρτυρίου της χώρας. Ράπερς όπως ο Tadek [24] και πανκ ρόκερς όπως ο Kukiz [25] διαδίδουν το εθνικιστικό μήνυμα.

 

Ωστόσο, η Πολωνία είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από μοναδική. Στην Ουγγαρία -άλλο ένα κράτος που καθοδηγείται από δεξιό λαϊκιστικό κόμμα- ένα μνημείο του Ολοκαυτώματος που ανεγέρθηκε το 2014 παρουσιάζει το κράτος ως αθώο θύμα [26] της γερμανικής επιθετικότητας, παρά την συμμαχία της χώρας με την Γερμανία στον πόλεμο και την ενεργό συμμετοχή Ούγγρων συνεργατών στο Ολοκαύτωμα. Πέρυσι ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, περιέγραψε τον ναύαρχο Horthy [27], ο οποίος κυβερνούσε την Ουγγαρία από το 1920 έως το 1944 και έφερε την χώρα σε συμμαχία με την Γερμανία, ως «εξαίρετο πολιτικό άνδρα» [28].

 

Η ιστορία είναι παρόμοια στις χώρες της Βαλτικής. Το 2010, η Λιθουανία τροποποίησε τον ποινικό της κώδικα για να τιμωρεί με φυλάκιση έως και δύο χρόνια όσους «αρνούνται ή υποτιμούν έντονα» [29] τις γενοκτονίες που διαπράχθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία ή την Σοβιετική Ένωση κατά των Λιθουανών. Ένα πρόσφατο βιβλίο που εξέθεσε την συνεργασία των Λιθουανών στο Ολοκαύτωμα προκάλεσε δημόσια αντίδραση [30] εναντίον της συγγραφέως, της δημοσιογράφου Ruta Vanagaite. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η Λετονία προσέφερε οικονομικά οφέλη σε όλους τους βετεράνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των εθελοντών στα SS [31].

 

Το 2015, το ουκρανικό κοινοβούλιο ψήφισε δύο νόμους που αναπλαισιώνουν την εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πρώτος ποινικοποιεί [32] την άρνηση της νομιμότητας του «αγώνα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας τον 20ό αιώνα» και δοξάζει τις βίαιες ομάδες όπως τον Οργανισμό των Ουκρανών Εθνικιστών, οι οποίοι συνεργάστηκαν με τους Ναζί και σκότωσαν μεγάλο αριθμό Εβραίων και Πολωνών πολιτών το όνομα του ουκρανικού κράτους κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο δεύτερος νόμος κατέστησε ως έγκλημα [33] την απόρριψη του «εγκληματικό χαρακτήρα του κομμουνιστικού ολοκληρωτικού καθεστώτος του 1917-1991 στην Ουκρανία».

 

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

 

Ένας σημαντικός παράγοντας πίσω από την αυξανόμενη αντίσταση στην άβολη ιστορία είναι η μειωμένη μόχλευση της ΕΕ και η εξασθενημένη ελκυστικότητα των δυτικοευρωπαϊκών προτύπων. Μέχρι τώρα, οι περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχουν προσχωρήσει στην ΕΕ ή, όπως και η Ουκρανία, έχουν ουσιαστικά παραιτηθεί από την ιδέα. Η ένταξη στην ΕΕ έχει απελευθερώσει τις δεξιές κυβερνήσεις σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία από την ανάγκη να ακολουθούν φιλελεύθερους κανόνες όχι μόνο για την πολιτική ελευθερία και το κράτος δικαίου, αλλά και όταν πρόκειται για τη μνήμη και την παρουσίαση του Ολοκαυτώματος. Ο κεντρικός ρόλος της Γερμανίας στα θεσμικά όργανα της ΕΕ προσφέρει επίσης μια ακαταμάχητη ευκαιρία σε κράτη όπως η Πολωνία να αναδείξουν τα δεινά τους κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου [34], ένας στόχος που έρχεται σε σύγκρουση με την εξέχουσα θέση του Ολοκαυτώματος στις αφηγήσεις της ΕΕ για την ευρωπαϊκή ιστορία.

 

Επιπλέον, τα ανερχόμενα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα [35] σε ολόκληρη την Ευρώπη σημαίνουν ότι η Ένωση δεν μιλά πλέον με μια φωνή. Η τιμωρία ενός κράτους-μέλους είναι πλέον πιο δύσκολη [36]. Οι δεξιοί λαϊκιστές πολιτικοί, όντες παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές, είναι πλέον περισσότερο πρόθυμοι να προκαλέσουν διεθνή αποδοκιμασία και να κερδίσουν εγχώρια δημοτικότητα με το να τροφοδοτούν τον εθνικισμό και να ξεπλένουν το παρελθόν. Η ιδεολογία τους, για να ευδοκιμήσει, απαιτεί αληθινές ή αντιληπτές απειλές από ισχυρούς «άλλους». Οι αφηγήσεις περί ιστορικού μαρτυρίου ικανοποιούν αυτές τις ανάγκες και η διεθνής περιφρόνηση που προκαλούν ενισχύει τον ισχυρισμό ότι το έθνος δέχεται επίθεση από φαύλους ξένους, ειδικά από ισχυρούς Εβραίους [37].

 

Εξίσου σημαντικό, η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία [38] το 2014 επιδείνωσε τις αντιλήψεις για την εθνική ευαλωτότητα στην ανατολική Ευρώπη. Όσο πιο οξεία είναι η ρωσική απειλή, πραγματική ή εκλαμβανόμενη, τόσο περισσότερο τα μετακομμουνιστικά κράτη εντείνουν την παρελθοντική θυματοποίηση και προσπαθούν να περιορίσουν την αντιφατική αφήγηση του Ολοκαυτώματος. Αν και η ρωσική απειλή είναι πιο σημαντική στην Ουκρανία και στις χώρες της Βαλτικής, ενθαρρύνει και άλλες μετακομμουνιστικές χώρες με αναμνήσεις της ρωσικής επιθετικότητας, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας.

 

Σε κράτη που αντιμετωπίζουν άμεσες απειλές από την Ρωσία και κυβερνώνται από δεξιά λαϊκίστικα κόμματα, η τάση για αστυνόμευση της ιστορίας και φίμωση ενοχλητικών γεγονότων σχετικά με τον ρόλο τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι πιθανό να συνεχιστεί. Αυτό θα αυξήσει τις εντάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες [39] και το Ισραήλ [40], θα διαιρέσει τους συμμάχους [41] ακόμα και εντός της Ανατολικής Ευρώπης και θα καταπνίξει την ανοικτή συζήτηση. Η ειρωνεία είναι ότι η αυτοκρατορία του Πούτιν μπορεί να ωφεληθεί περισσότερο από αυτές τις εξελίξεις.

 

Αλλά υπάρχει ακόμα ελπίδα. Το σκοτεινό παρελθόν έχει αντιμετωπιστεί διαφορετικά σε χώρες όπου η αριστερά παραμένει ισχυρή και όπου η ρωσική απειλή είναι λιγότερο έντονη. Τα αριστερά κόμματα είναι ιδεολογικά λιγότερο επιρρεπή στις εκκλήσεις για εθνικισμό και η δεξιά αφήγηση της θυματοποίησης είναι λιγότερο πειστική χωρίς μια εξωτερική απειλή. Στην Σλοβακία, οι εισαγγελείς ζήτησαν από το Ανώτατο Δικαστήριο να απαγορεύσει [42] το ακροδεξιό Λαϊκό Κόμμα, το οποίο εξιδανικεύει τον συνεργαζόμενο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ηγέτη Jozef Tiso [43]. Το 2016, ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας άνοιξαν το Μουσείο του Ολοκαυτώματος Seder [44], το οποίο καταγράφει την σλοβακική συνεργασία με τους Ναζί και τη μοίρα των Εβραίων της χώρας. Η Ρουμανία, ένα από τα νεότερα μέλη της ΕΕ και ένας σύμμαχος των Γερμανών κατά την διάρκεια του πολέμου, προσφέρει ένα ακόμα θετικό παράδειγμα. Η χώρα έχει απαγορεύσει την άρνηση του Ολοκαυτώματος [45], αναγνώρισε τον ρόλο της στο Ολοκαύτωμα και καταβάλλει συντάξεις [46] σε επιζώντες των αντιεβραϊκών διωγμών της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλο που το παρελθόν δεν μπορεί να αλλάξει, ορισμένα κράτη αποδείχτηκαν πρόθυμα να μάθουν από αυτό.

 

Foreign Affairs

 

http://www.foreignaffairs.gr/articles/71644/volha-charnysh-kai-evgeny-finkel/ksanagrafontas-tin-istoria-stin-anatoliki-eyropi?page=show

 

https://www.foreignaffairs.com/articles/hungary/2018-02-14/rewriting-history-eastern-europe

 

Greek Finance Forum

 

Σχόλια Χρηστών

HTML Comment Box is loading comments...

 

 

 

 

 

Plus500

Trading σε ελληνικές μετοχές μέσω της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης" - Demo -Kερδίστε bonus εγγραφής ). 

Λήψη τώρα!

 © 2016-2017 Greek Finance Forum

Αποποίηση Ευθύνης....