|
|
|
Περίληψη:
Η παρεμπόδιση της
εξάπλωσης της
τεχνολογίας των
πυρηνικών όπλων και η
θέσπιση αυστηρότερων
νόμων για τις εξαγωγές,
θα πρέπει να αποτελούν
ύψιστη προτεραιότητα για
κάθε κυβέρνηση. Μια και
μόνη πυρηνική συσκευή
που θα πυροδοτηθεί από
ένα κράτος ή μια
τρομοκρατική ομάδα, θα
αλλάξει τον κόσμο μας
για πάντα.
|
|
|
|
|
|
-------------------
Στις 4 Φεβρουαρίου 2004,
ο Πακιστανός επιστήμονας
Abdul Qadeer (AQ) Khan,
διάσημος για τον ρόλο
του στην ανάπτυξη του
πυρηνικού οπλοστασίου
του Πακιστάν, ομολόγησε
ζωντανά στην τηλεόραση
ότι έχει διασπείρει
παράνομη τεχνολογία
πυρηνικών όπλων [3] στο
Ιράν, την Λιβύη και την
Βόρεια Κορέα, στην
διάρκεια δεκαετιών.
Σήμερα ο Χαν απολαμβάνει
μια αναβάπτιση στην
πατρίδα του, όπου και
πάλι αναφέρεται ως «Mohsin
e-Pakistan», ή «Σωτήρας
του Πακιστάν».
Εμφανίζεται ως επίτιμος
προσκεκλημένος σε
επίσημες τελετές και,
πέρσι, το Πανεπιστήμιο
Τεχνολογίας και
Τεχνολογίας Sir Syed τον
ανακήρυξε διακεκριμένο
απόφοιτο σε αναγνώριση
των «αξιόλογων υπηρεσιών
του και της πολύτιμης
συμβολής του στην
επιστημονική έρευνα και
την πρακτική εφαρμογή
της στην παραγωγική
χρήση της από την
ανθρωπότητα».
Υποστηρικτές του
κόμματος «Μουσουλμανικός
Σύνδεσμος-Ν» κρατούν
πορτρέτα του A.Q. Khan
στην Ισλαμαμπάντ, τον
Μάιο του 2008. FAISAL
MAHMOOD / REUTERS
----------------------------------------------------------------------
Έξω από το Πακιστάν, ο
Χαν έχει σε μεγάλο βαθμό
ξεχαστεί, παρά το
γεγονός ότι τα
αποτυπώματά του
βρίσκονται σε όλα τα πιο
ασταθή πυρηνικά καυτά
σημεία του κόσμου [4].
Πράγματι, τρεις από τις
σημαντικότερες
προκλήσεις εθνικής
ασφάλειας των Ηνωμένων
Πολιτειών -το Ιράν, η
Βόρεια Κορέα και το
Πακιστάν- είναι σε
μεγάλο βαθμό
αποτελέσματα της
χειροτεχνίας του Χαν.
Μεταξύ της έναρξης της
πυρηνικής μαύρης αγοράς
του Khan στα μέσα της
δεκαετίας του 1970 και
της αναγκαστικής
ομολογίας του το 2004,
οι Ηνωμένες Πολιτείες
και άλλες χώρες είχαν
πολλές ευκαιρίες να τον
σταματήσουν. Ωστόσο,
κάθε φορά, οι πολιτικοί
αποφάσιζαν ότι η πρόληψη
της εξάπλωσης των
πυρηνικών όπλων ήταν
λιγότερο σημαντική από
την επιδίωξη άλλων
στόχων εξωτερικής
πολιτικής. Αυτές οι
αποφάσεις στοιχειώνουν
σήμερα τους ηγέτες των
ΗΠΑ. Το πυρηνικό
αποτρεπτικό του Πακιστάν
καθιστά αδύνατο για τους
κυβερνήτες των ΗΠΑ να
αναγκάσουν την χώρα [5]
να καταργήσει τα ασφαλή
καταφύγιά της για
Αφγανούς εξτρεμιστές. Το
πυρηνικό πρόγραμμα του
Ιράν [6] -αν και έχει
παγώσει για την ώρα- θα
μπορούσε πάντα να
οδηγήσει σε μια κούρσα
πυρηνικών εξοπλισμών στη
Μέση Ανατολή. Και η
Βόρεια Κορέα, την οποία
ο Χαν βοήθησε να
μετατραπεί από ένα
αγκάθι στα πλευρά του
πλανήτη σε μια ασταθή
πυρηνική δύναμη, τώρα
απειλεί την ζωή
εκατομμυρίων ανθρώπων.
Πώς επετράπη να
συνεχιστούν οι
δραστηριότητες του Χαν
για τόσο πολύ καιρό; Και
τι διδάγματα μπορεί να
έχουν οι αποτυχίες που
τον περιβάλλουν για τους
πολιτικούς σήμερα;
Ο A.Q. Khan χαιρετά από
το σπίτι του στην
Islamabad, τον Αύγουστο
του 2009. MIAN KURSHEED
/ REUTERS
------------------------------------------------------------
ΑΠΟΚΤΩΝΤΑΣ ΠΥΡΗΝΙΚΑ
Γεννημένος στην
Βρετανική Ινδία το 1936,
ο Χαν έφυγε με την
οικογένειά του για το
Πακιστάν κατά την
διάρκεια της διαίρεσης [των
δύο χωρών] το 1948 [7].
Ως καλός φοιτητής,
απέκτησε διδακτορικό
δίπλωμα μηχανικού από το
Καθολικό Πανεπιστήμιο
του Λουβέν στο Βέλγιο το
1972 και στην συνέχεια
βρήκε δουλειά ως
μεταλλουργός σε ένα
εργοστάσιο εμπλουτισμού
ουρανίου στην Ολλανδία,
όπου γίνονταν προηγμένες
εργασίες εμπλουτισμού
για πολιτικούς
αντιδραστήρες.
Ο Χαν εργαζόταν στο
εργοστάσιο το 1974, όταν
η Ινδία δοκίμασε το
πρώτο πυρηνικό της όπλο.
Το επεισόδιο φούντωσε
τον εθνικισμό του Χαν
και άρχισε να αναζητά
έναν τρόπο να βοηθήσει
το Πακιστάν να
ισοφαρίσει με τον
αντίπαλό του. Οι αρχικές
του επιστολές προς
Πακιστανούς
αξιωματούχους αγνοήθηκαν.
Αλλά τον Αύγουστο του
1974 ο πρωθυπουργός,
Ζουλφικάρ Αλί Μπούτο,
πρόσεξε την επιστολή του
Χαν. Ο Bhutto ζήτησε από
την πακιστανική πρεσβεία
στην Ολλανδία να έρθει
σε επαφή με αυτόν, και
μέχρι το φθινόπωρο του
1974 ο Khan μυστικά
αντέγραφε σχέδια
φυγοκεντρητών και
κατάρτιζε έναν κατάλογο
πιθανών εταιρειών που θα
μπορούσαν να παράσχουν
στο Πακιστάν την
τεχνολογία για την
παραγωγή ουρανίου υψηλής
πυκνότητας για πυρηνικά
όπλα.
Ο Χαν θα μπορούσε να
σταματήσει σε αυτό το
πρώιμο στάδιο. Στα μέσα
του 1975, η ολλανδική
αστυνομία παρακολούθησε
μια συνάντηση μεταξύ
αυτού και ενός
Πακιστανού διπλωμάτη,
ύποπτου για αναζήτηση
πυρηνικής τεχνολογίας. Η
αστυνομία πίστευε ότι
είχε αρκετά στοιχεία για
να συλλάβει τον Χαν.
Ωστόσο, μετά από
διαβουλεύσεις με
ανώτερους αξιωματούχους
της ολλανδικής
κυβέρνησης και της CIA,
αποφάσισαν να τον
κρατήσουν υπό
παρακολούθηση με την
ελπίδα να μάθουν
περισσότερα για το
δίκτυο λαθρεμπορίου
πυρηνικών όπλων του
Πακιστάν. Ενώ η CIA και
οι ολλανδικές μυστικές
υπηρεσίες
παρακολουθούσαν, ο Χαν
κατάφερε να ολοκληρώσει
την κλοπή των σχεδίων
φυγοκεντρητών. Είτε είχε
ειδοποιηθεί για την
παρακολούθηση είτε απλώς
αισθάνθηκε ότι είχε αυτά
που χρειαζόταν, ο Χαν
και η οικογένειά του
έφυγαν από την Ολλανδία
για το Πακιστάν τον
Δεκέμβριο του 1975.
Υπάρχουν δύο βασικές
διαδρομές για το σχάσιμο
υλικό που αποτελεί τον
εκρηκτικό πυρήνα ενός
πυρηνικού όπλου. Η πρώτη
είναι η επεξεργασία του
πλουτώνιου, που είναι
ένα παραπροϊόν πυρηνικού
αντιδραστήρα, σε σχάσιμο
υλικό. Η δεύτερη είναι η
χρήση φυγοκεντρητών
υψηλής ταχύτητας για τον
εμπλουτισμό του ουρανίου
σε υλικό επιπέδου όπλου,
που ονομάζεται ουράνιο
υψηλού βαθμού
εμπλουτισμού (HEU).
Την εποχή της επιστροφής
του Χαν, το Πακιστάν
είχε δοκιμάσει την
διαδρομή του πλουτωνίου.
Αλλά οι επιστήμονες δεν
είχαν την τεχνογνωσία
και δεν πραγματοποίησαν
πραγματική πρόοδο. Ο
Khan προσέφερε μια
εναλλακτική λύση: Την
χρήση των κλεμμένων
σχεδίων φυγοκεντρητών
και την είσοδο στο
δίκτυο των δυνητικών
προμηθευτών στην Ευρώπη.
Μετά από κάποιον αρχικό
σκεπτικισμό, οι
Πακιστανοί τού έδωσαν
μια ερευνητική
εγκατάσταση και
απεριόριστη ελευθερία.
Άρχισε να κατασκευάζει
φυγοκεντρητές για να
παράγει το HEU για
πυρηνικά όπλα, με την
βοήθεια μιας συνεχούς
ροής προηγμένης
τεχνολογίας από
Ευρωπαίους προμηθευτές.
ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΑ «ΣΤΑΒΑ ΜΑΤΙΑ»
Στα τέλη της δεκαετίας
του 1970, οι Ηνωμένες
Πολιτείες και άλλες
κυβερνήσεις γνώριζαν τις
πυρηνικές προσπάθειες
του Πακιστάν και την
πρόοδο του Χαν στον
εμπλουτισμό του ουρανίου.
Στις 6 Απριλίου 1979, ο
πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι
Κάρτερ, επέβαλε
οικονομικές κυρώσεις στο
Πακιστάν σε μια
προσπάθεια να σταματήσει
την πυρηνική του πορεία.
Η κυβέρνηση Carter
χρησιμοποίησε επίσης την
επιρροή της για να
μπλοκάρει δάνεια προς το
Πακιστάν από την
Παγκόσμια Τράπεζα και
πίεσε την Γαλλία και
άλλους να σταματήσουν να
πωλούν πυρηνική
τεχνολογία στην χώρα.
Δεν είναι σαφές εάν
αυτές οι πιέσεις θα
κατάφερναν τελικά να
σταματήσουν το πυρηνικό
πρόγραμμα του Πακιστάν
διότι, κατά την Παραμονή
των Χριστουγέννων το
1979, η Σοβιετική Ένωση
εισέβαλε στο Αφγανιστάν
[8]. Για χρόνια, οι
Ηνωμένες Πολιτείες είχαν
προσφέρει περιορισμένη
μυστική βοήθεια σε
ομάδες που προσπαθούσαν
να ανατρέψουν το
καθεστώς που
υποστηριζόταν από την
Σοβιετική Ένωση στην
Καμπούλ. Τώρα, μετά την
εισβολή, ο σύμβουλος
εθνικής ασφάλειας του
Carter, Zbigniew
Brzezinski, είδε την
ευκαιρία να αποδυναμώσει
τους Σοβιετικούς
στέλνοντας περισσότερα
μετρητά και όπλα στους
αντάρτες.
Για να γίνει αυτό, οι
Αμερικανοί χρειάζονται
μια βάση επιχειρήσεων.
Σε ένα σημείωμα προς τον
Carter στις 26
Δεκεμβρίου, ο Μπρεζίνσκι
υποστήριξε ότι το
γειτονικό Πακιστάν ήταν
ο τέλειος υποψήφιος. Η
επέκταση των
επιχειρήσεων στο
Αφγανιστάν, έγραψε, «θα
απαιτήσει μια αναθεώρηση
της πολιτικής μας προς
το Πακιστάν,
περισσότερες εγγυήσεις
γι’ αυτό, περισσότερη
βοήθεια για όπλα και,
δυστυχώς, μια απόφαση
ότι η πολιτική ασφαλείας
μας έναντι του Πακιστάν
δεν μπορεί να
υπαγορευτεί από την
πολιτική μη διάδοσης [των
πυρηνικών]». Οι Ηνωμένες
Πολιτείες, δηλαδή, θα
πρέπει να αποστρέψουν το
βλέμμα από το πυρηνικό
πρόγραμμα του Πακιστάν.
Ο Κάρτερ συμφώνησε. Ήρε
τις κυρώσεις για το
Πακιστάν και προώθησε
400 εκατομμύρια δολάρια
σε οικονομική και
στρατιωτική βοήθεια.
Η απόφαση του Κάρτερ
άνοιξε την πόρτα στο
Πακιστάν για την
επιδίωξη πυρηνικών όπλων
-η χώρα θα προχωρούσε
για να δοκιμάσει με
επιτυχία την πρώτη της
βόμβα το 1998. Κατά την
διάρκεια τηλεοπτικής
συνέντευξης το 2009, ο
ίδιος ο Χαν είπε ότι ο
σοβιετο-αφγανικός
πόλεμος «μας έδωσε χώρο
για να ενισχύσουμε την
πυρηνική ικανότητά μας.
Δεδομένης της πίεσης των
ΗΠΑ και της Ευρώπης στο
πρόγραμμά μας, είναι
αλήθεια ότι αν δεν είχε
πραγματοποιηθεί τότε ο
πόλεμος στο Αφγανιστάν,
δεν θα είχαμε την
δυνατότητα να φτιάξουμε
την βόμβα τόσο γρήγορα
όσο το κάναμε».
Σχεδόν τέσσερις
δεκαετίες αργότερα, οι
Ηνωμένες Πολιτείες ζουν
με την απόφαση του
Κάρτερ. Ο πόλεμος των
ΗΠΑ στο Αφγανιστάν
σέρνεται μέχρι σήμερα,
με κόστος
δισεκατομμυρίων δολαρίων
και χιλιάδων ζωών, εν
μέρει επειδή οι
εξτρεμιστικές ομάδες
μπορούν να διαφεύγουν
προς την ασφάλεια στο
Πακιστάν. Οι Ηνωμένες
Πολιτείες δεν μπορούν να
εξαναγκάσουν το Πακιστάν
να εξαλείψει αυτά τα
ασφαλή καταφύγια επειδή
η Ισλαμαμπάντ μπορεί να
οπισθοχωρήσει στην
τελική απειλή, το
πυρηνικό της οπλοστάσιο.
Αλλά ο Χαν δεν σταμάτησε
με το να αναπτύξει την
βόμβα για το Πακιστάν.
Αντ’ αυτού, συνέχισε για
να δημιουργήσει μια
παγκόσμια πυρηνική μαύρη
αγορά.
Βορειοκορεάτες
γιορτάζουν την επιτυχή
δοκιμή ενός πυραύλου
ICMB στην πλατεία Kim Il
Sung Square της
Pyongyang, τον Ιούλιο
του 2017. KCNA / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------
Ο ΑΝΔΡΑΣ ΧΑΝ
Ένα πρόσωπο που είχε μια
εσωτερική ματιά στο
δίκτυο του Χαν ήταν η
Benazir Bhutto. Η
Πακιστανή δύο φορές
πρώην πρωθυπουργός (που
δολοφονήθηκε το 2007
[9]) καθόταν στο σαλόνι
της στα τέλη του 2003
κατά την διάρκεια της
εξορίας της στο Ντουμπάι
και εξιστόρησε στους
συγγραφείς [αυτού του
κειμένου] πώς έμαθε για
τον ρόλο του Χαν στο
πυρηνικό πρόγραμμα του
Ιράν και πώς έγινε μια
άτυπη μεσάζων στην σχέση
του με την Βόρεια Κορέα.
Όπως υπενθύμισε η
Bhutto, ήταν σε επίσημο
ταξίδι στην Τεχεράνη στα
τέλη του 1989, την
δεύτερη χρονιά της ως
πρωθυπουργός, όταν ο
Ιρανός πρόεδρος, Akbar
Hashemi Rafsanjani, την
πήρε κατά μέρος κατά την
διάρκεια ενός επίσημου
δείπνου. Εξήγησε ότι οι
στρατιωτικοί ηγέτες των
δύο χωρών τους
συμφώνησαν σε ένα
αμυντικό σύμφωνο που
περιελάμβανε την βοήθεια
του Πακιστάν για
τεχνολογία των πυρηνικών
όπλων. Η Μπούτο είπε ότι
δεν ήξερε τίποτα και
εξεπλάγη. (Οι αναφορές
πληροφοριών των ΗΠΑ από
την περίοδο εκείνη
κατέληξαν στο συμπέρασμα
ότι οι στρατιωτικοί την
είχαν αποκλείσει από το
πρόγραμμα πυρηνικών
όπλων).
Η Μπούτο δήλωσε ότι
κάλεσε τον στρατηγό
Mirza Aslam Beg,
επικεφαλής των
πακιστανικών ενόπλων
δυνάμεων, στο γραφείο
της όταν επέστρεψε στην
Ισλαμαμπάντ. Εκείνος
αρνήθηκε οποιαδήποτε
γνώση μιας συμφωνίας ή
μεταφοράς πυρηνικών
ικανοτήτων. Η Μπούτο μάς
είπε ότι ήταν σίγουρη
ότι έλεγε ψέματα, αλλά
ήταν πολύ αδύναμη
πολιτικά για να
αμφισβητήσει τον στρατό.
Αποφάσισε ένα ημίμετρο,
διατάζοντας να μην
επιτρέπεται στους
πυρηνικούς επιστήμονες
να ταξιδεύουν εκτός
Πακιστάν χωρίς την
έγκρισή της, μια εντολή
επιβεβαιωμένη από έναν
από τους βοηθούς της
εκείνης της εποχής.
Η Bhutto είχε δίκιο να
αισθάνεται ευάλωτη -εκδιώχθηκε
από πρωθυπουργός
λιγότερο από έναν χρόνο
αργότερα. Μέχρι τότε, ο
Χαν είχε ταξιδέψει στο
Ιράν για να θέσει τις
βάσεις για το πρώτο
εργοστάσιο εμπλουτισμού
ουρανίου της χώρας, στη
Natanz. Ενώ οι ακριβείς
ημερομηνίες είναι
ασαφείς, οι
μεταγενέστερες έρευνες
του Διεθνούς Οργανισμού
Ατομικής Ενέργειας (IAEA)
και άλλων, διαπίστωσαν
ότι η πρώτη επαφή του
Khan με το Ιράν
πραγματοποιήθηκε το 1987
και ότι μέχρι τα τέλη
της δεκαετίας του 1980 ο
Khan και το δίκτυό του
προμήθευαν πυρηνική
τεχνολογία στο
νεοσύστατο πρόγραμμα του
Ιράν. Πριν από το τέλος
της δεκαετίας, ο Χαν
είχε στείλει στο Ιράν
πάνω από 2.000
εξαρτήματα και
συνδεσμολογίες για
φυγοκεντρητές για να
εμπλουτίζει ουράνιο -μια
ροή που συνεχίστηκε
μέχρι τα μέσα της
δεκαετίας του '90.
Το δίκτυο του Khan
ξεκίνησε με μια χούφτα
εταιρείες στην Ελβετία
και την Γερμανία που
είχαν την θέληση να
εκμεταλλευτούν τους
χαλαρούς ελέγχους επί
των εξαγωγών. Επίσης
ανέπτυξε ισχυρούς
δεσμούς με μηχανικούς
και άλλους ειδικούς στην
Γερμανία, την Ολλανδία,
την Ελβετία και το
Ηνωμένο Βασίλειο. Τελικά,
παρήγαγε εξαρτήματα σε
εργοστάσια της Μαλαισίας
και της Νότιας Αφρικής
και διατηρούσε έναν
ναυτιλιακό κόμβο στο
Ντουμπάι. Ωστόσο, στην
διάρκεια της δεκαετίας
του 1990, η επιχείρηση
λαθρεμπορίου του Χαν
παρέμενε υπό το ραντάρ
των Ηνωμένων Πολιτειών,
οι οποίες επικεντρώθηκαν
στην δυνατότητα της
Ρωσίας να παράσχει
πυρηνικά μυστικά στο
Ιράν.
Το 1993, η Μπούτο έγινε
πρωθυπουργός για δεύτερη
φορά. Μέσα σε λίγες
εβδομάδες, ο Χαν ήταν
στο κατώφλι της. Στην
συνέντευξή μας, η Bhutto
αναθυμήθηκε τον Χαν να
της ζητά να κάνει ένα
δευτερεύον ταξίδι στην
Βόρεια Κορέα κατά την
επίσημη επίσκεψή της
στην Κίνα το 1994.
Ισχυρίστηκε ότι της είπε
ότι ήθελε βοήθεια με
αυτό το «πυρηνικό πράγμα».
Όταν η Bhutto τον ρώτησε
τι εννοούσε, ο Χαν είπε
ότι ήθελε την
εμπειρογνωμοσύνη της
Βόρειας Κορέας για έναν
πύραυλο που εκείνος
ανέπτυσσε για να
μεταφέρει ένα πυρηνικό
ωφέλιμο φορτίο. Η Μπούτο
ήθελε να βελτιώσει την
θέση της με τον στρατό
του Πακιστάν, κι έτσι
συμφώνησε. «Νόμιζα ότι ο
στρατός θα ήταν πολύ
χαρούμενος μαζί μου και
θα σταματούσε να
προσπαθεί να
αποσταθεροποιήσει την
κυβέρνησή μου», μας είπε.
Η πρώην πρωθυπουργός
υποστήριξε στις
συνεντεύξεις μας ότι το
Πακιστάν πλήρωσε για [να
αγοράσει] τα σχέδια των
βορειοκορεατικών
πυραύλων Nodong. Είπε
ότι είχε αποκλείσει την
παροχή πυρηνικής
τεχνολογίας στην Βόρεια
Κορέα.
Η μαρτυρία της, όμως,
αντικρούστηκε από τον
ίδιο τον Χαν. Κατά τα
μέσα της δεκαετίας του
1990, οι υπηρεσίες
πληροφοριών των ΗΠΑ
παρατήρησαν ότι ο Χαν
πραγματοποίησε 13
ταξίδια στην Βόρεια
Κορέα, συχνά με φορτία
σε πακιστανικά
στρατιωτικά αεροσκάφη.
Και στην εξομολόγησή του
το 2004, ο Χαν
παραδέχτηκε ότι μετέφερε
πυρηνική τεχνολογία στο
Ιράν, στην Λιβύη και
στην Βόρεια Κορέα, αν
και αργότερα απέσυρε την
δήλωση του.
ΕΝΑ ΧΕΡΙ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
Για την Βόρεια Κορέα, η
βοήθεια του Χαν έφθασε
σε μια κρίσιμη στιγμή.
Όπως και το Πακιστάν, η
Βόρεια Κορέα
επικεντρώθηκε αρχικά
στην επεξεργασία του
πλουτωνίου σε σχάσιμο
υλικό για όπλα από τους
δύο πολιτικούς
αντιδραστήρες της. Αλλά
οι αντιδραστήρες είναι
τεράστιες εγκαταστάσεις
που είναι ορατές στα
αεροσκάφη και τους
δορυφόρους. Στις αρχές
της δεκαετίας του 1990,
η υπηρεσία πληροφοριών
των ΗΠΑ και ο IAEA είχαν
εντοπίσει το πρόγραμμα
της Βόρειας Κορέας. Το
1994, οι Ηνωμένες
Πολιτείες και η Βόρεια
Κορέα διαπραγματεύθηκαν
το πάγωμα του
προγράμματος του Βορρά
με αντάλλαγμα πετρέλαιο
και τρόφιμα στο πλαίσιο
μιας συμφωνίας γνωστής
ως το Συμφωνηθέν Πλαίσιο
(Agreed Framework). Η
παρακολούθηση της
συμφωνίας θα ήταν
σχετικά απλή: Οι
αντιδραστήρες ήταν
τελείως ανοιχτοί σε
επιθεωρήσεις από τον
ΙΑΕΑ και μπορούσαν να
παρακολουθούνται από τον
αέρα. Η Βόρεια Κορέα
είχε κολλήσει.
Ο Χαν παρείχε στην
Βόρεια Κορέα το
εναλλακτικό μονοπάτι για
τα πυρηνικά όπλα. Σε
αντίθεση με έναν
αντιδραστήρα, οι
φυγοκεντρητές είναι
μικροί και μπορούν να
κρύβονται σε υπόγειες
εγκαταστάσεις και
σήραγγες μέσα στα βουνά
(κάτι για το οποίο οι
Βορειοκορεάτες είναι
αρκετά εξειδικευμένοι).
Αυτές οι φυγοκεντρικές
μηχανές επέτρεψαν στην
Βόρειο Κορέα να
συνεχίσει να αναπτύσσει
ένα μυστικό απόθεμα
σχάσιμου υλικού παρά το
συμφωνηθέν πλαίσιο και
τις κυρώσεις του ΟΗΕ.
Παρόλο που η Βόρεια
Κορέα πραγματοποίησε
πολλαπλά πυρηνικά τεστ
τα τελευταία χρόνια, η
διεθνής επιτήρηση δεν
έχει καθορίσει εάν το
σχάσιμο υλικό προέρχεται
από πλουτώνιο ή HEU.
Αλλά το 2010, οι
Βορειοκορεάτες εξέπληξαν
τον κόσμο καλώντας τον
Siegfried Hecker, τον
κορυφαίο εμπειρογνώμονα
των ΗΠΑ στον κλάδο των
πυρηνικών, να επισκεφτεί
μια παλαιά άγνωστη
εγκατάσταση που διέθετε
2.000 φυγοκεντρητές. Οι
Βορειοκορεάτες
ισχυρίστηκαν ότι οι
φυγοκεντρητές ήταν για
χαμηλού βαθμού
εμπλουτισμό για να δώσει
ισχύ σε έναν νέο
αντιδραστήρα για την
παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας. Αλλά ο Hecker
έγραψε ότι οι
εγκαταστάσεις «θα
μπορούσαν εύκολα να
μετατραπούν για να
παράγουν καύσιμα υψηλού
εμπλουτισμού για βόμβα
ουρανίου».
Ο πρώην πρόεδρος του
Ιράν, Mahmoud
Ahmadinejad, στο
εργοστάσιο πυρηνικού
εμπλουτισμού της Natanz,
τον Απρίλιο του 2008.
REUTERS
---------------------------------------------------------------------
Ο ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΧΑΝ;
Η καριέρα του Khan στο
λαθρεμπόριο τερματίστηκε
με την ομολογία του στις
4 Φεβρουαρίου 2004.
Μέχρι τότε, η
αμερικανική στάση
απέναντι στον Khan και
την πυρηνική διάδοση του
Πακιστάν είχε αλλάξει.
Οι επιθέσεις της 11ης
Σεπτεμβρίου δημιούργησαν
φόβους ότι η Αλ Κάιντα ή
κάποια παρόμοια ομάδα θα
μπορούσαν να πάρουν στα
χέρια τους μια πυρηνική
συσκευή ή να φτιάξουν
μια δική τους με βοήθεια
από κάποιον όπως ο Χαν.
Αδιαμφισβήτητες
αποδείξεις των
δραστηριοτήτων του Khan
προήλθαν από στοιχεία
που κατασχέθηκαν το
2003, όταν το ναυτικό
των ΗΠΑ συνέλαβε ένα
πλοίο που μετέφερε
πυρηνική τεχνολογία από
ένα εργοστάσιο του Khan
στην Λιβύη.
Ο Πακιστανός πρόεδρος
Περβέζ Μουσάραφ ανάγκασε
τον Χαν να ομολογήσει.
Όμως, αντιμέτωπος με
θυμωμένους εθνικιστές
και στρατιώτες, ο
Μουσάραφ μαλάκωσε το
χτύπημα την επόμενη μέρα
δίνοντας χάρη στον Χαν,
αφήνοντάς τον μόνο με
πέντε ετών κατ’ οίκον
περιορισμό. Το 2008, ο
Khan απέσυρε την
ομολογία του, αν και
έχει καυχηθεί ότι είχε
βοηθήσει το Ιράν και τη
Βόρεια Κορέα σε άλλα
σημεία.
Η ζημιά που έκανε
παραμένει. Ο Khan,
οδηγούμενος από το εγώ
του, τον εθνικισμό του
και μια ικανότητα να
εξαπατά, δημιούργησε ένα
κρυφό παγκόσμιο δίκτυο
που αύξησε τον κίνδυνο
μιας πυρηνικής
καταστροφής. Ακόμα
χειρότερα, δεν
αναγκάστηκε ποτέ να
κατονομάσει τους
συμμετέχοντες στη μαύρη
αγορά του. Οι υπεύθυνοι
χάραξης πολιτικής και οι
υπηρεσίες πληροφοριών
απλά δεν γνωρίζουν την
πλήρη έκταση του
κυκλώματός του, πράγμα
που σημαίνει ότι δεν
μπορούν ποτέ να κλείσουν
το αρχείο σχετικά με
τους κινδύνους.
Ο IAEA εμποδιζόταν σε
κάθε κίνησή του όταν
προσπάθησε να εντοπίσει
τους συμμετέχοντες και
να καθορίσει πόση
πυρηνική γνώση ήταν
ανεξέλεγκτη στον κόσμο.
Εταιρείες, τραπεζίτες,
κυβερνήσεις και άτομα
αρνήθηκαν να
συνεργαστούν. Κάποιοι
φοβόντουσαν νομικούς
κινδύνου. Άλλοι ήθελαν
να αποφύγουν το να
ντροπιαστούν.
Οι χειρότεροι παραβάτες
ήταν το Πακιστάν και οι
Ηνωμένες Πολιτείες. Ο
Μουσάραφ αρνήθηκε να
επιτρέψει στον ΙΑΕΑ ή σε
οποιονδήποτε να εξετάσει
τον Χαν μετά την
ομολογία του. Επίσης,
του απαγόρευσε να
εγκαταλείψει το Πακιστάν
υπό τον φόβο ότι θα
μπορούσε να συλληφθεί
και να ανακριθεί. Οι
Ηνωμένες Πολιτείες, από
την πλευρά τους, δεν
πίεσαν τους Πακιστανούς
να κάνουν τον Χαν να
αποκαλύψει τα μυστικά
του. Σε αντιδιαστολή της
απόφασης του Κάρτερ να «κλείσει
τα μάτια» στις πυρηνικές
προσπάθειες του Πακιστάν,
ο πρόεδρος George W.
Bush δεν ήθελε να
διακινδυνεύσει την ήδη
τεταμένη σχέση του με
την Ισλαμαμπάντ με έναν
πόλεμο να μαίνεται δίπλα
στο Αφγανιστάν.
Αλλά η κυβέρνηση Μπους
το προχώρησε
περισσότερο. Η CIA, με
την βοήθεια της επιρροής
από τον τότε υπουργό
Δικαιοσύνης (Γενικό
Εισαγγελέα), Alberto
Gonzales, και την
υπουργό Εξωτερικών,
Κοντολίζα Ράις, έπεισε
την ελβετική κυβέρνηση
να καταστρέψει μια
συγκλονιστική ποσότητα
εγγράφων και ψηφιακών
σχεδίων που κατασχέθηκαν
από τρεις από τους
πολυετείς συνεργάτες του
Χαν στην Ελβετία. Το
υλικό ήταν ένας οδικός
χάρτης προς τους
συμμετέχοντες στο
κύκλωμα και ένας
κατάλογος της
τεχνολογίας που
σπρωχνόταν στη μαύρη
αγορά,
συμπεριλαμβανομένων
προηγμένων σχεδίων όπλων.
Η CIA προσπαθούσε να
προστατεύσει τους
συνεργούς, οι οποίοι
είχαν πληρώσει 10
εκατομμύρια δολάρια για
να ενημερώσουν τον Χαν
κοντά στο τέλος των
εργασιών του. Ένας
ανώτερος αξιωματούχος
του ΙΑΕΑ βρισκόταν
κυριολεκτικά παρών καθώς
1,9 τόνοι χαρτιού
τεμαχίζονταν και
καίγονταν σε έναν
αποτεφρωτήρα στην Βέρνη,
μαζί με δεκάδες σκληρούς
δίσκους υπολογιστών επί
δύο ημέρες το Φεβρουάριο
του 2008.
Υπάρχουν και άλλα
διδάγματα από την
υπόθεση Khan. Η
παρεμπόδιση της
εξάπλωσης της
τεχνολογίας των
πυρηνικών όπλων και η
θέσπιση αυστηρότερων
νόμων για τις εξαγωγές
θα πρέπει να αποτελούν
ύψιστη προτεραιότητα για
κάθε κυβέρνηση. Μια και
μόνη πυρηνική συσκευή
που θα πυροδοτηθεί από
ένα κράτος ή μια
τρομοκρατική ομάδα, θα
αλλάξει τον κόσμο μας
για πάντα. Ομοίως, οι
αρμόδιοι για την χάραξη
πολιτικής πρέπει να
πιέσουν ώστε η εμπορία
τεχνολογίας πυρηνικών
όπλων να θεωρείται
έγκλημα κατά της
ανθρωπότητας, διότι οι
εθνικές κυβερνήσεις δεν
μπορεί να υπολογίζονται
ότι θα κάνουν το σωστό.
Ο Χαν μπορεί τελικά να
πεταχτεί στον κάδο των
σκουπιδιών της ιστορίας.
Αλλά τα διδάγματα από τα
εγκλήματά του πρέπει να
ληφθούν υπόψη πριν είναι
πολύ αργά.
Η CATHERINE COLLINS
και ο DOUGLAS FRANTZ
είναι συν-συγγραφείς δύο
βιβλίων σχετικά με την
εμπορία πυρηνικών όπλων,
τα The Nuclear Jihadist
[1] και Fallout [2]. Ο
Frantz υπήρξε βοηθός
υφυπουργός Δημόσιων
Υποθέσεων στην διοίκηση
Ομπάμα και αναπληρωτής
διευθυντής της Επιτροπής
Εξωτερικών Σχέσεων της
Γερουσίας των ΗΠΑ.
Foreign Affairs
http://www.foreignaffairs.gr/articles/71622/catherine-collins-kai-douglas-frantz/to-makry-xeri-toy-aq-khan?page=show
https://www.foreignaffairs.com/articles/north-korea/2018-01-31/long-shadow-aq-khan
|
|
Greek Finance Forum |
|
Σχόλια Χρηστών |
|
|
|
|
|
|