Αρχική | Ειδήσεις - Αναλύσεις | Ο Κυνηγός | Λεωφόρος Αθηνών | "Κουλου - Βάχατα" | Marx - Soros | Contact

 
 

00:01 - 18/01/17

Ψεύδη και Λαϊκισμός κατά της δημοκρατίας / του Περικλή Σ. Βαλλιάνου

 

«Ο ύπνος του λόγου γεννάει τέρατα»

Φρ. Γκόγια

 

Η εποχή μας είναι θεόσταλτη για τους δημαγωγούς. Παντού κερδίζουν. Ο καθένας γνωρίζει, όπως τραγουδάει ο Λέοναρντ Κοέν, ότι «οι καλοί έχασαν» τον πόλεμο. Λέγεται ότι ζούμε πλέον στην εποχή της «μετά την αλήθεια» πολιτικής (post-truth politics). Όταν ενεργοποιείται το σκοτεινό βάθος του συλλογικού ψυχισμού, τότε η ψευδολογία όχι μόνον δεν έχει τίποτε να φοβηθεί αλλά είναι και το ισχυρότερο χαρτί εκείνου που ενδιαφέρεται να τραβήξει πίσω του την ανταριασμένη «μάζα». 

Πώς ορίζεται, όμως, το ψεύδος; Πρώτον, ως ένα πλέγμα ισχυρισμών σε διάσταση με τα διακριβωμένα γεγονότα. Κάθε αστήρικτη τερατολογία διακινείται σήμερα αστραπιαία από ηλεκτρονικά μέσα και (αντι)κοινωνικά δίκτυα. Η ασίγαστη επανάληψη και μόνο τις κατακυρώνει ως γεγονότα. Η μία ηλεκτρονική ανάρτηση στηρίζεται σε μιαν άλλη που περιέχει την αρχική ανακρίβεια, σε μία άπειρη σειρά παραπομπών σε δήθεν «πηγές».

Έτσι, ο πραγματολογικός έλεγχός της γίνεται σχεδόν αδύνατος. Καλοπροαίρετοι άνθρωποι υποκύπτουν στην «κοινή πεποίθηση», δηλαδή στην δοξασία που η μεγάλη πλειοψηφία πιστεύει. Ή –χειρότερο ακόμα– διστάζουν να την αμφισβητήσουν, επειδή δικαίως φοβούνται το δημόσιο λυντσάρισμα (το αποκαλούμενο και shitstorm) που θα υποστούν. Ιδίως όταν πρόκειται για «αλήθειες» που εξυπηρετούν πολιτικές εξουσίες, οι οποίες προσλαμβάνουν ηλεκτρονικά τάγματα εφόδου για να τις προωθήσουν.

Ψεύδος είναι επίσης η αποκλειστική έμφαση σε ένα γεγονός που δυνατόν να αληθεύει, αλλά από μόνο του δεν εξαντλεί το πεδίο της πραγματικότητας στο οποίο αναφέρεται. Αυτός ο εξηγητικός αναγωνισμός είναι θεμελιώδες γνώρισμα των ολοκληρωτικών ιδεολογιών που διεκδικούν «επιστημονικότητα». Πρώτος ο Φίχτε δήλωνε ότι, αν το εμπειρικό δεδομένο δεν στηρίζει την θεωρία, τότε τόσο το χειρότερο για το δεδομένο.

Ο Χέγκελ έκανε αργότερα την διάκριση ανάμεσα στην «εμπειρική» και στην «πραγματική» πραγματικότητα (Wirklichkeit), δηλαδή την πραγματικότητα όπως την ορίζει η (ορθή) φιλοσοφία. Ο Φίχτε και ο Χέγκελ δεν ευθύνονται, βέβαια, για τις εκτρωματικές εφαρμογές της «νοησιαρχικής» μεθοδολογίας τους. Τα εκτρώματα, όμως, μπορούσαν να ισχυρισθούν ότι στηρίζονται σε αυτούς –όπως τα εκτρώματα του Χριστιανισμού στα Ευαγγέλια ή του μαρξισμού στον Μαρξ.

Οι μονοαιτιακές ερμηνείες είναι εύκολες και άκρως λειτουργικές στην πολιτική επικοινωνία. Τα «στερεότυπα», λόγου χάρη, όπως τα ορίζει η κοινωνιολογία ενσωματώνουν ψήγματα εμπειρικής αλήθειας. Γύρω τους, όμως, πλέκεται μία συνολική αφήγηση που αφήνει έξω από την εικόνα ο,τιδήποτε το εξίσου εμπειρικά αληθές δεν την βολεύει. Και έτσι χτίζεται ο κάθε ιδεολογικός «μύθος», δηλαδή μία υποτιθέμενη «αποκάλυψη» της κρυφής «ρίζας» των κοινωνικών φαινομένων που ταυτόχρονα «παραμυθεί», τουτέστιν υποστυλώνει ψυχολογικά τον αποδέκτη της.

Ο Αλτουσέρ μάς πληροφορεί ότι κάθε «ριζοσπαστική» θεωρία, για να είναι «επιστημονική», πρέπει να «ξεμασκαρεύει», δηλαδή να απαξιώνει τις ρηχές συμβατικές παραδοχές της αστικής κοινωνίας: την θεωρία των ατομικών δικαιωμάτων, την «τυπική» (δηλαδή την κοινή) λογική και την εμπειρική επιστήμη. Την «βαθειά» γνώση των πραγμάτων (το πρωτογενές τους υπόστρωμα –Urgrund, όπως το ονόμαζε ο Σέλλινγκ) μόνον ο υπέρτερος («διαλεκτικός») νους μπορεί να προσπελάσει (και η στρυφνή λεξιλαγνεία είναι το τίμημα για να εκφρασθεί αυτή η αποκάλυψη).

Ο μυημένος καταδέχεται ακολούθως να επιστρέψει στην θολή και πλανημένη καθημερινότητα για να την καταυγάσει με το θείον φως της «αληθινής αλήθειας» που φέρνει. Όπως, δηλαδή, ο πλατωνικός φιλόσοφος του σπηλαίου, ή –ακόμα χειρότερα!– το λενινιστικό κόμμα «νέου τύπου» που εμφυτεύει εκ των άνω στην συνείδηση των εμπειρικών προλετάριων την συνείδηση της ιστορικής τους αποστολής, την οποία αυτοί είναι ανίκανοι να κατανοήσουν εξ ιδίων μέσων. Η πολιτική γίνεται σωτηριολογική κατήχηση –που, όπως κάθε θεολογία που σέβεται τον εαυτό της, βασίζεται στην εντολή: «μην επιτρέπετε, προς Θεού, στην εμπειρία να καθοδηγεί την γνώση σας».

Σκεφτείτε π.χ. τον ισχυρισμό ότι «οι Εβραίοι ελέγχουν το παγκόσμιο κεφάλαιο». Η χριστιανική κοινωνία του Μεσαίωνα απαγόρευσε στους Εβραίους την συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και την έγγειο ιδιοκτησία, εξωθώντας τους έτσι προς εμπορικές, τεχνικές και χρηματιστικές δραστηριότητες (αλλά και προς την Παιδεία). Έτσι, την νεώτερη εποχή πολλοί Εβραίοι αναδείχθηκαν σε κορυφαίους οικονομικούς παράγοντες. Ταυτόχρονα, όμως, η συντριπτική πλειονότητα του εβραϊκού λαού αποτελούσε διαχρονικά το πιο εξαθλιωμένο και κατατρεγμένο τμήμα του προλεταριάτου. Στέναζε αδιάλειπτα κάτω από θρησκευτικούς διωγμούς, ληστεύθηκε και σφαγιάσθηκε κατά την περίοδο των Σταυροφοριών, αλλά και κατά την περίοδο του Μαύρου Θανάτου τον 14ο αιώνα (τον οποίο κατηγορήθηκε ότι προκάλεσε).

Κατά τον 19ο και 20ο αιώνα μαρτύρησε από την έκρηξη της εθνικιστικής βίας. Μερικές από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες του δημοκρατικού, του εργατικού και του επαναστατικού κινήματος (από τους Λασσάλ, Κάουτσκυ και Μπέρνσταϊν έως τους Τρότσκυ, Λούξεμπουργκ, Ο. Μπάουερ, Α. Μπεναρόγια, κλπ., κλπ.) ήταν Εβραίοι. Και βέβαια γιγάντιες μορφές (Φρόϊντ, Άϊνσταϊν, Κάφκα, Προυστ, Βίτγκενσταϊν, Μάλερ και, γιατί όχι, Μπομπ Ντύλαν και Λέοναρντ Κοέν) που σφράγισαν τον πολιτισμό.

Και όμως, ότι «ο Εβραίος είναι αιμοβόρος καπιταλιστής» εξακολουθεί να είναι το αξίωμα κάθε επιθετικού εθνικισμού, δεξιού και αριστερού. Η νεοελληνική εκδοχή του είναι ως γνωστόν ότι «οι Εβραίοι είναι προαιώνιος εχθρός του ελληνικού έθνους» –ιδέα ιδέα που και μία πρόχειρη δημοσκόπηση θα έδειχνε ότι έχει ευρύτατη αποδοχή. Και, μεταξύ μας, καλύτερα που δεν γίνεται, για να μην φανεί ακόμα μία φορά πόσο εκτός του ευρωπαϊκού αξιακού πλαισίου είναι η συλλογική συνείδηση του «λαού» μας –όπως την έχουν διαστρέψει οι αμαθείς και θρασείς «διαμορφωτές» της κοινής γνώμης που οργιάζουν επί δεκαετίες.

Το τρίτο είδος ψεύδους της μ.Α. εποχής είναι η μανιώδης συνωμοσιολογία. Με το πρώτο έχει κοινή την πλήρη αποκοπή από την εμπειρική πραγματικότητα, αλλά διακρίνεται λόγω του ολιστικού χαρακτήρα της. Με το δεύτερο συμμερίζεται την ολικότητα των ερμηνειών, αλλά περιφρονεί την επιστημονικότητα που προφασίζεται η νοησιαρχία. Δεν ενδιαφέρεται τόσο να εμπνεύσει πίστη σε έναν σωτήρα θεό, όσο μίσος ενάντια σε δαιμονικές δυνάμεις που τυραννούν τον κόσμο. Δίνει το ελεύθερο στην φαντασία να αναπαραστήσει την ζωή με όποιον τρόπο θέλει, χωρίς να δεσμεύεται από ο,τιδήποτε το απτό και παρόν σε όλους. 

Η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ, οι Μασόνοι, ο Καπιταλισμός, οι Εβραίοι, η Δύση, δεν είναι εμπειρικές πραγματικότητες. Είναι υπερβατικές υποστάσεις που κατοικοεδρεύουν σε τόπους μυστικούς. Ο,τιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο οφείλεται στην κακοποιό δράση τους. Αν κάποια πράξη τους έχει φαινομενικά καλές συνέπειες, «στ’ αλήθεια» κρύβει πάντα ένα μεγαλύτερο κακό. Π.χ. η Ευρώπη μάς έσωσε από την άτακτη χρεωκοπία για να μάς κάνει «αποικία χρέους», να αφανίσει την γλώσσα και την θρησκεία μας, να μάς κάνει στρατόπεδο μεταναστών, να…, να… (συμπληρώστε κατά βούλησιν), άρα τα δάνεια που μάς έδωσε ήταν «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Χρησιμοποιώ ελληνικά παραδείγματα επειδή αυτού του τύπου ο ανορθολογισμός σημείωσε πρόσφατα εδώ την πρώτη σημαδιακή πολιτική του νίκη.

Εξαπλώνεται όμως ραγδαία παγκοσμίως. Στο δημοψήφισμα του Brexit π.χ. ακούστηκε καθαρά η κραυγή «μην ακούτε τί λένε οι επιστήμονες και οι ειδικοί». Αλλά, βέβαια, η νίκη Τραμπ στις ΗΠΑ είναι η πιο δραματική και επικίνδυνη κορύφωσή του. Οι δυνάμεις που εκπροσωπεί (αλλά ας μην ξεχνάμε ότι αποτελούν την μισή μόνον Αμερική και μία ισχνή μειοψηφία του επιστημονικού και πνευματικού γενικά δυναμικού της) ελαύνονται από τις πιο οπισθοδρομικές αντιδιαφωτιστικές παρορμήσεις. Αρνούνται την εξέλιξη των ειδών, την κλιματική αλλαγή, την ισότητα των φύλων και των λαών. Ο χρόνος θα δείξει πόσο βαθειά θα είναι τα πλήγματα που θα καταφέρουν και πόσο ισχυρή η αντίσταση που θα εκδηλωθεί εναντίον τους, στο εσωτερικό και διεθνώς.

Περικλή Βαλλιάνος - Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών 

European Business Review

 

Greek Finance Forum

 

Σχόλια Χρηστών

HTML Comment Box is loading comments...

 

 

 

 

Δείτε όλα τα Aρθρα - Απόψεις

Plus500

Kάντε Trading σε ελληνικές μετοχές μέσω της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης" - Demo -Kερδίστε bonus εγγραφής ). 

Λήψη τώρα!

 © 2016-2017 Greek Finance Forum

Αποποίηση Ευθύνης....