|
Μπορεί να
έχουνε περάσει 10 χρόνια από το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης.
Ωστόσο οι συζητήσεις για τα αίτια της, αλλά και τα σενάρια
για μια νέα κρίση συνεχίζονται. Και φυσικά σε όλη αυτή τη
συζήτηση, εμπλέκεται το ζήτημα των οικονομικών κύκλων.
Η ιδέα
πως παρήλθε η εποχή των οικονομικών κύκλων καταρρίφθηκε
περίτρανα με το ξέσπασμα της τελευταίας χρηματοπιστωτικής
κρίσης. Είναι δύσκολο να υποστηρίξει σήμερα κανείς πως οι
οικονομικοί κύκλοι είναι ανύπαρκτοι, μα ούτε ότι ήλθε «το
τέλος της Ιστορίας». Σήμερα υπάρχει το οπλοστάσιο για να
αποτραπεί η υπερθέρμανση της οικονομίας και να θωρακίζεται
σε κρίσεις με μέτρα στήριξης. Αυτά τα εργαλεία έχουν ήδη
αξιοποιηθεί κατάλληλα και αποφέρουν αποτελέσματα. Είναι
χαρακτηριστικό ότι όπως έγραψε το
Reuters,
επί αιώνες, η εναλλαγή της καλής με την κακή σοδειά
προκαλούσε απότομες διακυμάνσεις στα εισοδήματα των αγροτών,
προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στον υπόλοιπο κόσμο.
Σήμερα, όμως, η βελτίωση των μεθόδων παραγωγής, τα κρατικά
προγράμματα επιδοτήσεων και αποζημιώσεων, σε συνδυασμό με
αντίστοιχα τραπεζικά προϊόντα, έχουν σταθεροποιήσει τα
εισοδήματα των αγροτών. Ανάλογα εργαλεία έχουν βελτιώσει τη
διαχείριση των αποθεμάτων στον ευρύτερο επιχειρηματικό τομέα.
Υπάρχουν, βέβαια, ακόμη εταιρείες που είναι υπερβολικά
φιλόδοξες και αυξάνουν την παραγωγή τους, ενώ μετά
αναγκάζονται να προχωρήσουν σε περικοπές δαπανών και
προσωπικού.
Ισως, το
πιο αποτελεσματικό εργαλείο για την απορρόφηση των κραδασμών
από μια κρίση είναι ο κλάδος των υπηρεσιών. Στις
ανεπτυγμένες οικονομίες, οι υπηρεσίες αναλογούν στο 70% με
το 80% του ΑΕΠ. Ομως μόνον ένα μικρό ποσοστό του κλάδου
είναι εκτεθειμένο από μεγάλες διακυμάνσεις στις επενδύσεις.
Ολο το υπόλοιπο έχει να κάνει με την πληρωμή ανθρώπων που
παρέχουν υπηρεσίες. Οι δημοσιονομικές δαπάνες είναι ένα
ακόμη εργαλείο για την εξισορρόπηση του οικονομικού κλίματος
σε περιόδους κρίσεων, σε συνδυασμό με την επεκτατική
νομισματική πολιτική.
Η
τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση έδειξε πως η παγκόσμια
οικονομία δεν ήταν καλά θωρακισμένη από κρίσεις. Η παγκόσμια
οικονομία κλονίστηκε από ένα παράτολμο χρηματοπιστωτικό
σύστημα. Σήμερα, οι οικονομικοί κύκλοι καθορίζονται κυρίως
από τις συνθήκες στις αγορές πίστωσης και επενδύσεων. Στην
αρχή χορηγούνται δάνεια και πραγματοποιούνται επενδύσεις με
μεγάλη ευκολία. Μετά αποσύρεται απότομα η ρευστότητα από το
σύστημα. Ολο αυτό το οικοδόμημα θεμελιώνεται στο χρέος, που
είναι πάντα εύκολη «λεία» στην πτώση και την άνοδο των
αγορών. Ακόμη και σήμερα που η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ
αυξάνει το βασικό της επιτόκιο, το κόστος δανεισμού είναι
χαμηλό συγκριτικά με το παρελθόν.
Γιατί,
όμως, δεν έχουν μπει χαλινάρια στην πίστωση; Ανησυχητικά
σημάδια είχαν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται από τη δεκαετία
του ’60. Τότε ο Αμερικανός οικονομολόγος, Χάιμαν Μίνσκι,
είχε ξεκινήσει να αναλύει αυτό που αποκάλεσε μετέπειτα «υπόθεση
χρηματοπιστωτικής αστάθειας». Το βασικό νόημα είναι το εξής:
«Εάν δεν επιβληθούν αυστηροί κανόνες στον δανεισμό, τότε θα
είναι πάντα υπερβολικά υψηλός». Ορισμένοι θεωρούν πως η
ανθρώπινη απληστία δεν μπορεί να δαμαστεί από απλούς κανόνες.
Οι
εποπτικές αρχές ακόμη απασχολούνται με την αποτροπή μιας
ύφεσης στην οικονομία και δεν εστιάζουν στην επιβολή μιας
πειθαρχίας στη ροή πίστωσης. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, κάθε
απόπειρα για τη συγκράτηση της πίστωσης θα είναι αδύναμη και
περιορισμένη. Θα χρειαστεί, ίσως, να προκληθεί μία ακόμη
ύφεση από τον χρηματοπιστωτικό τομέα για να επιβληθούν πιο
αποτελεσματικές πολιτικές. |
