|
Όπως προσφάτως έγραψε ο Francis Fukuyama (Φιλόσοφος, πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας του πολύκροτου, μεταξύ
άλλων, βιβλίου «Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος
Άνθρωπος») …. ως Αμερικανός πολίτης παρακολουθώ άναυδος, όπως και πολλοί άλλοι,
την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ. Θεωρώ ότι είναι δύσκολο να
φανταστεί κάποιος μία προσωπικότητα λιγότερο κατάλληλη από
την ιδιοσυγκρασία και το παρελθόν της για να γίνει ηγέτης
της πιο προωθημένης δημοκρατίας του κόσμου.
Από την άλλη πλευρά, ως πολιτικός επιστήμονας, στρέφω το βλέμμα μου
στην προεδρία του με μεγάλο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι θα
είναι μία συναρπαστική δοκιμασία τού πόσο ισχυροί είναι οι
αμερικανικοί θεσμοί. Οι Αμερικανοί πιστεύουν βαθειά στην
νομιμότητα του συνταγματικού τους συστήματος, σε μεγάλο
βαθμό λόγω του συστήματος ελέγχων και ισορροπιών (checks and
balances) που έχει σχεδιαστεί για να παρέχει εγγυήσεις κατά
της τυραννίας και της υπερβολικής συγκέντρωσης της
εκτελεστικής εξουσίας.
Αλλά, στην πραγματικότητα, αυτό το σύστημα δεν έχει ποτέ
αμφισβητηθεί από έναν ηγέτη ο οποίος έχει ως στόχο να
υπονομεύσει τις υπάρχουσες νόρμες και τους κανόνες του. Έτσι,
ξεκινάμε ένα μεγάλο φυσικό πείραμα που θα δείξει κατά πόσον
οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έθνος των νόμων ή έθνος των
ανθρώπων.
Ο πρόεδρος Τραμπ διαφέρει από σχεδόν κάθε έναν από τους προκατόχους
του, με πολλούς και σημαντικούς τρόπους. Στην επιχειρηματική
του καριέρα έχει δείξει μία εντυπωσιακή αποφασιστικότητα να
μεγιστοποιήσει το δικό του προσωπικό συμφέρον και να
παρακάμπτει ενοχλητικούς κανόνες, όποτε τον εμποδίζουν –για
παράδειγμα, αναγκάζοντας τους εργολάβους του να τον μηνύσουν
προκειμένου να πληρωθούν.
Εξελέγη βασιζόμενος σε μία κλασσική λαϊκίστικη εκστρατεία,
κινητοποιώντας έναν παθιασμένο πυρήνα ψηφοφόρων που σε
μεγάλο βαθμό ανήκουν στην εργατική τάξη, οι οποίοι πιστεύουν,
συχνά πολύ σωστά, ότι το σύστημα δεν δουλεύει γι αυτούς.
Έχει επιτεθεί στο σύνολο της ελίτ στην Ουάσινγκτον,
συμπεριλαμβανομένης και αυτής του κόμματός του, λέγοντας ότι
αποτελεί μέρος μίας διεφθαρμένης κλίκας που ελπίζει να
ανατρέψει. Έχει ήδη παραβιάσει αμέτρητους άτυπους κανόνες
σχετικά με την προεδρική ευπρέπεια, με απροκάλυπτα και
σκανδαλώδη ψέμματα, και έχει επιδιώξει να υπονομεύσει την
νομιμότητα αρκετών καθιερωμένων θεσμών –από τις Υπηρεσίες
πληροφοριών (τις οποίες προσομοίασε με τους Ναζί) έως την
Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (που την κατηγόρησε ότι
προσπαθεί να εκλέξει την Χίλαρι Κλίντον) και έως το
αμερικανικό σύστημα εκλογικής διοίκησης (το οποίο περιέγραφε
ως στημένο, μέχρι που κέρδισε).
O Ντάρον Ατζέμογλου, οικονομολόγος που μελετά αποτυχημένα κράτη,
έχει υποστηρίξει ότι το σύστημα των αμερικανικών ελέγχων και
ισορροπιών δεν είναι τόσο ισχυρό όσο οι Αμερικανοί συνήθως
πιστεύουν: το Κογκρέσο ελέγχεται από το κόμμα του Τραμπ και
θα δουλέψει για αυτόν, το δικαστικό σώμα μπορεί να
μεταλλαχθεί με νέους διορισμούς στο Ανώτατο Δικαστήριο και
το ομοσπονδιακό δικαστικό σώμα και τα 4.000 πολιτικά
διορισμένα πρόσωπα της εκτελεστικής γραφειοκρατίας θα
υπηρετήσουν την θέληση του προέδρου.
Οι ελίτ που τού αντιτίθεται αρχίζουν να τον αποδέχονται ως
έναν κανονικό πρόεδρο. Θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει ότι
τα mainstream μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία θεωρούν
εαυτόν ως τον τέταρτο πυλώνα με στόχο να κρατούν τον πρόεδρο
υπόλογο, δέχονται ανηλεή επίθεση από τον Τραμπ και τους
οπαδούς του ως πολιτικοποιημένοι διασπορείς «ψεύτικων
ειδήσεων». Ο Ατζέμογλου υποστηρίζει ότι η κύρια πηγή
αντίστασης τώρα είναι η κοινωνία των πολιτών, δηλαδή η
κινητοποίηση εκατομμυρίων απλών πολιτών για να
διαμαρτυρηθούν για τις πολιτικές και τις υπερβολές του Τραμπ,
όπως οι πορείες που πραγματοποιήθηκαν στην Ουάσιγκτον και
άλλες πόλεις σε όλη την χώρα την ημέρα μετά την ορκωμοσία.
Ο έλεγχος
Ο Ατζέμογλου έχει δίκιο ότι η κοινωνία των πολιτών αποτελεί κρίσιμο
«έλεγχο» για την προεδρική εξουσία και ότι είναι αναγκαίο
για την προοδευτική αριστερά να βγει από την εκλογή μαυρίλα
και να κινητοποιηθεί για να υποστηρίξει πολιτικές που ευνοεί.
Υποψιάζομαι, ωστόσο, ότι το θεσμικό σύστημα της Αμερικής
είναι ισχυρότερο από ό,τι απεικονίζεται. Υποστηρίζω, μάλιστα,
στο πιο πρόσφατο βιβλίο μου ότι το αμερικανικό πολιτικό
σύστημα στην πραγματικότητα έχει πάρα πολλούς ελέγχους και
ισορροπίες και θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί, ώστε να
επιτρέπει αποφασιστικότερη κυβερνητική δράση. Αν και η
είσοδος του Τραμπ στον Λευκό Οίκο δημιουργεί τεράστιες
ανησυχίες για πιθανές καταχρήσεις της εξουσίας, εξακολουθώ
να πιστεύω ότι η προηγούμενη θέση μου είναι σωστή και η
άνοδος ενός Αμερικανού ισχυρού, με επιρροή, είναι στην
πραγματικότητα μία απάντηση στην προηγούμενη παράλυση του
πολιτικού συστήματος. Περισσότερη παράλυση δεν είναι η
απάντηση, παρά τις γενικευμένες εκκλήσεις για «αντίσταση»
από τα αριστερά.
Πολλοί θεσμικοί έλεγχοι στην εξουσία θα συνεχίσουν να λειτουργούν
κατά την προεδρία Τραμπ. Ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι γιορτάζουν
τον έλεγχο και των δύο σωμάτων, του Κογκρέσου και της
Προεδρίας, υπάρχουν τεράστιες ιδεολογικές διαιρέσεις στο
εσωτερικό του συνασπισμού τους. Ο Τραμπ είναι ένας λαϊκιστής
εθνικιστής που μοιάζει να πιστεύει στην ισχυρή κυβέρνηση,
όχι ένας συντηρητικός υπέρ των μικρών κυβερνήσεων –και αυτή
η διαφορά θα αναδυθεί καθώς η νέα διοίκηση θα ασχολείται με
θέματα όπως ο τερματισμός του Obamacare έως την
χρηματοδότηση σε έργα υποδομής.
Ο Τραμπ μπορεί όντως να αλλάξει το δικαστικό σώμα ή, ακόμα πιο
ανησυχητικό, απλά να αγνοεί τις δικαστικές αποφάσεις και να
προσπαθήσει να απονομιμοποιήσει τους δικαστές που στέκονται
στο δρόμο του. Αλλά η μετατόπιση της ισορροπίας στα
δικαστήρια είναι μία πολύ αργή διαδικασία, της οποίας οι
επιπτώσεις δεν θα είναι πλήρως αισθητές για πολλά χρόνια.
Περισσότερο ανοιχτές επιθέσεις στο δικαστικό σώμα θα
δημιουργήσουν μεγάλες αντιδράσεις, όπως συνέβη όταν
επιτέθηκε στον ομοσπονδιακό δικαστή Gonzalo Curiel κατά την
διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Το ίδιο συνέβη και με
τον δικαστή James Robart του Σηάτλ, ο οποίος θεώρησε
αντισυνταγματικό το διάταγμα απαγόρευσης εισόδου στις ΗΠΑ
πολιτών από επτά μουσουλμανικές χώρες.
Το περιστατικό αυτό δείχνει ότι ο Τραμπ θα αντιμετωπίσει τεράστιες
δυσκολίες στο να ελέγχει την εκτελεστική εξουσία, όπως
καθένας που έχει δουλέψει εκεί θα καταλάβει. Πολλά μέλη του
Υπουργικού Συμβουλίου, όπως οι James Mattis, Rex Tillerson
και Nikki Haley, έχουν ήδη εκφράσει απόψεις που έρχονται σε
ανοιχτή αντίθεση με δικές του. Ακόμα και αν αυτοί είναι
πιστοί, χρειάζεται τεράστιες δεξιότητες και εμπειρία για να
κυριαρχήσει κάποιος στην τεράστια γραφειοκρατία της Αμερικής.
Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ έχουν έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό
πολιτικά διορισμένων προσώπων από άλλες δημοκρατίες.
Αλλά ο Τραμπ δεν αναλαμβάνει με μία προσωπική ομάδα πιστών
υποστηρικτών του την οποία μπορεί απλώς να εισάγει στην
υπάρχουσα γραφειοκρατία. Ποτέ δεν έχει διευθύνει κάτι
μεγαλύτερο από μία μεγάλη οικογενειακή επιχείρηση και δεν
έχει 4.000 παιδιά ή συγγενείς ώστε να καλύψει τις ανάγκες
του προσωπικού της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Πολλοί από τους νέους
βοηθούς και αναπληρωτές γραμματείς θα είναι Ρεπουμπλικανοί
καριερίστες, χωρίς ιδιαίτερους προσωπικούς δεσμούς με τον El
Jefe (Ο αρχηγός).
Τέλος, υπάρχει και το αμερικανικό ομοσπονδιακό σύστημα. Η
Ουάσιγκτον δεν ελέγχει την ατζέντα σε μία σειρά από ζητήματα.
Η Υπονόμευση του Obamacare σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα
μετατοπίσει ένα τεράστιο βάρος στις Πολιτείες,
συμπεριλαμβανομένων και όσων διοικούνται από Ρεπουμπλικανούς
κυβερνήτες, οι οποίοι θα πρέπει να ισοσκελίσουν τους
προϋπολογισμούς στις πλάτες της αθέτησης από πλευράς
Ουάσιγκτον. Η Καλιφόρνια, όπου ζω, είναι σχεδόν μια
διαφορετική από την Trumpland και θα εφαρμόσει τους δικούς
τις περιβαλλοντικούς κανόνες, ανεξάρτητα από το τί λέει ή
κάνει ο πρόεδρος.
Εντέλει, η ικανότητα του Τραμπ να διασπάσει τους θεσμικούς
περιορισμούς θα εξαρτηθεί τελικά από την πολιτική, ιδίως δε
από την υποστήριξη που θα λάβει από άλλους Ρεπουμπλικάνους.
Η στρατηγική του αυτή την στιγμή είναι σαφής: Θέλει να
χρησιμοποιήσει το «κίνημά» του για να εκφοβίσει όποιον
μπαίνει στην μέση της πολιτικής ατζέντας του. Και ελπίζει να
εκφοβίσει τα mainstream μέσα μαζικής ενημέρωσης
χαρακτηρίζοντας τα ανυπόληπτα και υπονομεύοντας την
ικανότητά τους να τον κρατήσουν υπόλογο. Προσπαθεί να το
κάνει αυτό, όμως, χρησιμοποιώντας έναν πυρήνα βάσης που δεν
είναι τίποτα περισσότερο από το ένα τέταρτο έως το ένα τρίτο
του αμερικανικού εκλογικού σώματος.
Υπάρχουν ήδη αρκετοί Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές που μπορεί να τα
σπάσουν με την κυβέρνηση για θέματα όπως η Ρωσία ή το
Obamacare και να αρνηθούν στο κόμμα τους πλειοψηφία σε αυτό
το σώμα. Και ο Τραμπ δεν έχει κάνει σπουδαία δουλειά από την
ημέρα των εκλογών για να ανακουφίσει τον σκεπτικισμό
οποιουδήποτε εκτός της βασικής ομάδας των υποστηρικτών του,
όπως δείχνουν και οι δημοσκοπήσεις –όπου τα νούμερά του
συρρικνώνονται σταθερά. Η δαιμονοποίηση των μέσων μαζικής
ενημέρωσης ήδη από την δεύτερη ημέρα της διακυβέρνησης σου
δεν αποτελεί καλό οιωνό για την ικανότητά σου να τα
χρησιμοποιήσεις ως μεγάφωνο, να κάνεις γνωστές τις θέσεις
σου και να πείσεις όσους δεν είναι στο πλευρό σου.
Αν και ελπίζω ότι όλοι αυτοί οι έλεγχοι θα λειτουργήσουν ώστε να
περιορίσουν τον Τραμπ, συνεχίζω να πιστεύω ότι πρέπει να
αλλάξουμε τους κανόνες για να κάνουμε την κυβέρνηση πιο
αποτελεσματική, μειώνοντας ορισμένους ελέγχους που έχουν
παραλύσει την κυβέρνηση. Οι Δημοκρατικοί δεν πρέπει να
μιμηθούν την συμπεριφορά των Ρεπουμπλικάνων υπό τον πρόεδρο
Μπαράκ Ομπάμα και να αντιτίθενται σε κάθε πρωτοβουλία ή
διορισθέντα που έρχεται από τον Λευκό Οίκο. Είναι παράλογο
καθένας από τους 100 γερουσιαστές να μπορεί να ασκήσει βέτο
για οποιοδήποτε μεσαίο εκτελεστικό στέλεχος θέλει.
Από ορισμένες απόψεις, η ενωμένη κυβέρνηση θα ανακουφίσει μερικές
από τις πρόσφατες δυσλειτουργίες μας, τις οποίες οι
αντίπαλοι του Τραμπ πρέπει να αναγνωρίσουν. Η τελευταία φορά
που το Κογκρέσο ψήφισε το σύνολο των λογαριασμών των δαπανών
του «κανονικά» ήταν πριν από δύο δεκαετίες. Οι ΗΠΑ
χρειάζονται απεγνωσμένα να δαπανήσουν περισσότερα χρήματα
για τον στρατό τους για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις από
χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία. Όμως, δεν ήταν σε θέση να το
πράξουν διότι το Υπουργείο Άμυνας λειτουργούσε κάτω από το
«sequester» (διαχωριστικό) του 2013, που ήταν, με την σειρά
του, προϊόν του αδιεξόδου στο Κογκρέσο.
Ας δούμε επίσης τις υποδομές, που αποτελούν το ένα μέρος της
ατζέντας του Τραμπ, τις οποίες εγώ (και πολλοί Δημοκρατικοί)
θα υποστηρίζαμε. Η χώρα είναι μπλοκαρισμένη και σε αυτό τον
τομέα, με μεγαλύτερη πηγή αντιπολίτευσης να αναδεικνύεται η
πτέρυγα του Tea Party στο κόμμα του Τραμπ, η οποία θα έβαζε
εμπόδια στην πρωτοβουλία και αν είχε εκλεγεί η Χίλαρι
Κλίντον. Ο Τραμπ έχει τώρα την ευκαιρία να διασπάσει την
συντηρητική ομάδα Freedom Caucus στην Γερουσία και να πιέσει
για σημαντικές νέες δαπάνες για έργα υποδομής, κάτι το οποίο
θα μπορούσε να κάνει με την βοήθεια των Δημοκρατικών της
Νάνσι Πελόζι. Ακόμα κι έτσι, μία τέτοια πρωτοβουλία θα
αντιμετωπίσει τεράστια εμπόδια λόγω σειράς κανονισμών σε
ομοσπονδιακό και πολιτειακό επίπεδο. Τέτοιου είδους μικροί
έλεγχοι κάνουν τα νέα έργα υποδομής τόσο δαπανηρά και
χρονοβόρα. Όποιος βλέπει σοβαρά την ουσία αυτής της
πολιτικής, θα πρέπει να δει την ευκαιρία για τον
εξορθολογισμό της διαδικασίας.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένας από τους λόγους για την άνοδο
του Τραμπ είναι η σωστή αντίληψη ότι το αμερικανικό πολιτικό
σύστημα δεν λειτουργούσε σωστά από πολλές απόψεις –συνδεδεμένο
με ειδικά συμφέροντα και παραλυμένο από την αδυναμία του να
πάρει ή να εφαρμόσει βασικές αποφάσεις. Αυτό, και όχι μία
ξαφνική συμπάθεια για την Ρωσία, είναι ο λόγος που ένας
πολιτικός τύπου Πούτιν αγαπήθηκε ξαφνικά στην Αμερική. Ο
τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι λειτουργεί η δημοκρατική
λογοδοσία είναι ότι το κυρίαρχο κόμμα μπορεί να κυβερνήσει
και στην συνέχεια να λογοδοτεί σε δύο ή τέσσερα χρόνια για
το αποτέλεσμα που έχει παραχθεί. Το συνεχιζόμενο αδιέξοδο
και η παράλυση, το μόνο που θα κάνει είναι να πείσει τους
ανθρώπους ότι ένα τόσο ριζικά διαλυμένο σύστημα πρέπει να
σωθεί από έναν ηγέτη που μπορεί να σπάσει όλους τους κανόνες
–αν όχι τον Τραμπ, τότε έναν διάδοχο.
Έτσι, είμαι πρόθυμος να αφήσω τον Τραμπ να κυβερνήσει χωρίς να
προσπαθώ να εμποδίσω κάθε πρωτοβουλία που προέρχεται από
αυτόν. Δεν νομίζω ότι οι πολιτικές του θα λειτουργήσουν και
πιστεύω ότι ο αμερικανικός λαός θα το δει αυτό πολύ σύντομα.
Ωστόσο, οι πιο επικίνδυνες καταχρήσεις της εξουσίας είναι
αυτές που επηρεάζουν το μέλλον της λογοδοσίας του συστήματος.
Αυτό που έχει καταφέρει η νέα γενιά των
λαϊκιστικών-εθνικιστών, σαν τον Πούτιν, τον Τσάβες στην
Βενεζουέλα, τον Ερντογάν στην Τουρκία και τον Ορμπάν στην
Ουγγαρία, είναι να βεβαιωθούν ότι κανείς δεν θα τούς
απομακρύνει από την εξουσία στο μέλλον. Αυτή η διαδικασία
έχει ήδη ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό στην Αμερική, με
τους Ρεπουμπλικανούς του Κογκρέσου να αλλάζουν τα όρια στις
εκλογικές περιφέρειες και την χρήση των νόμων ταυτότητας για
τους ψηφοφόρους σχεδιασμένους για να απομακρύνουν πιθανούς
υποστηρικτές των Δημοκρατικών.
Την στιγμή που το πεδίο ανακατεύεται τόσο ώστε η λογοδοσία
καταργείται, τότε το σύστημα μεταλλάσσεται από μία
πραγματική φιλελεύθερη δημοκρατία σε μία δημοκρατία
εκλογικού αυταρχισμού. |
