Προσωπικά νιώθουμε πως σύντομα τα πράγματα θα επιδεινωθούν
και πάλι. Και ακόμη και αν το Ερντογάν κάνει το μεγάλο βήμα
της απελευθέρωσης του Πάστορα και τα πράγματα ηρεμήσουν.
Μέσα σε ένα, δύο ή περισσότερους μήνες, τα πράγματα θα
γίνουν και πάλι άσχημα. Και θα γίνουν πολύ άσχημα λόγω της
ανικανότητας του Σουλτάνου – Ερντογάν να ακολουθήσει μια
ορθόδοξη οικονομική πολιτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι όπως
σχολίασε το Reuters, η τουρκική νομισματική κρίση ήταν
εύκολο να προβλεφθεί. Αυτό που προκαλεί μεγάλη έκπληξη είναι
πόσο ατελέσφορη αποδείχθηκε η αντίδραση της παγκόσμιας
κοινότητας. Η απουσία της παλιάς οικονομικής τάξης πραγμάτων
είναι πιο έντονη από ποτέ. Ηταν σχεδόν βέβαιο ότι η
αναταραχή θα έπληττε μια χώρα που βασιζόταν συνεχώς σε
βραχυπρόθεσμα δάνεια για να χρηματοδοτεί μεγάλο έλλειμμα
ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Και δεν ήταν μόνο αυτό το
πρόβλημα. Ο υψηλός εσωτερικός δανεισμός σε ξένο νόμισμα και
ο υψηλός πληθωρισμός επιδείνωσαν το πρόβλημα. Το ίδιο έκανε
και η τουρκική κυβέρνηση, η οποία περιφρόνησε τις συμβουλές
των ξένων χρηματοδοτών που την έχουν βοηθήσει να διατηρεί σε
λειτουργία την οικονομία της.
Τώρα, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται
αντιμέτωπος με την καταστροφή. Η τουρκική λίρα έχει
υποχωρήσει κατά περίπου 40% έναντι του δολαρίου από τις
αρχές Μαΐου. Θα απαιτηθεί ένα θαύμα ή μια διεθνής
πρωτοβουλία προκειμένου να αποφευχθεί το ξέσπασμα τραπεζικής
κρίσης στην Τουρκία. Το ΔΝΤ διαθέτει τις γνώσεις πιθανότατα
και τους πόρους που απαιτούνται για να σταθεροποιήσει τη
λίρα. Ωστόσο, ο Ερντογάν το έχει παρουσιάσει ως εχθρό του
λαού του. Η αντιπάθεια που δείχνει ο Ερντογάν ταιριάζει με
την εθνικιστική και αυταρχική ατζέντα του, όμως δείχνει,
παράλληλα, ότι έχει τρωθεί το κύρος παραδοσιακών φορέων με
βαρύνουσα γνώμη στην παγκόσμια οικονομία. Η υπόληψη του ΔΝΤ
έχει τρωθεί από αυτό που ευρέως θεωρείται τυφλή πίστη στα
δόγματα του ελεύθερου εμπορίου, της ελεύθερης κίνησης
κεφαλαίων και των ελεύθερων αγορών. Παρότι το Ταμείο έχει
ακολουθήσει πιο ήπια προσέγγιση υπό την Κριστίν Λαγκάρντ, η
απροθυμία της Τουρκίας να προσφύγει στο ΔΝΤ δείχνει ότι το
Ταμείο δεν έχει πια το ηθικό κύρος που είχε κάποτε.
Οι ΗΠΑ αποτελούσαν στο παρελθόν αξιόπιστη πηγή πίεσης για
αμφιταλαντευόμενες κυβερνήσεις, πιστωτές και διαπραγματευτές.
Οχι πια. Ο Ντόναλντ Τραμπ επέτεινε την τουρκική κρίση,
επιβάλλοντας επιπλέον δασμούς στην Τουρκία σε αντίποινα για
τη φυλάκιση του Αμερικανού πάστορα. Η κυβέρνηση Τραμπ
φαίνεται να μην ενδιαφέρεται για την οικονομική τύχη του
συμμάχου της στο ΝΑΤΟ ή για την επίπτωση που θα έχει μια
εχθρικά διακείμενη και εξασθενημένη Τουρκία στα αμερικανικά
συμφέροντα στην περιοχή. Η χώρα που εγγυόταν κάποτε την
παγκόσμια τάξη είναι πλέον απρόβλεπτη. Απομένει η Ε.Ε. Το
2017 το 47% των τουρκικών εξαγωγών είχε κατευθυνθεί προς την
Ενωση, οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν τη μεγαλύτερη έκθεση από
όλες τις υπόλοιπες στην Τουρκία, η οποία φιλοξενεί περίπου
3,5 εκατ. Σύρους πρόσφυγες, ορισμένοι εκ των οποίων θα
κατευθύνονταν προς την Ευρώπη σε διαφορετική περίπτωση. Κι
όμως η Ε.Ε. μόλις και μετά βίας προσπαθεί να παρέμβει.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παλαιά οικονομική τάξη πραγμάτων
ήταν κουρασμένη και βαθιά προβληματισμένη. Το ΔΝΤ ήταν
αρτηριοσκληρωτικό, οι ΗΠΑ δεν αποτελούσαν πάντοτε ειλικρινή
μεσολαβητή και οι Ευρωπαίοι δεν ήταν ποτέ ουσιαστικά
ενωμένοι. Η τριάδα αυτή δεν έχει κάνει πολλά για να ελέγξει
τις επικίνδυνες τάσεις του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού
συστήματος. Αλλά και πάλι ήταν προτιμότερη από το τίποτα. Τι
θα ακολουθήσει; Η τουρκική κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να
εφαρμόσει ένα οικονομικό πρόγραμμα, αλλά χωρίς σημαντική
υποστήριξη από διεθνείς πιστωτές, είναι σχεδόν αναπόφευκτο
να υποστεί βαθιά και πολιτικά δύσκολη οικονομική ύφεση.
Ορισμένες φορές οι κρίσεις αναγκάζουν τους υπευθύνους να
συγκεντρωθούν. Ισως οι παλιές δυνάμεις να συνασπιστούν και
να βρουν μια σχετικά αξιοπρεπή λύση για την Τουρκία. Ακόμη
και αν το κάνουν, η μεγάλη υποχώρηση της τουρκικής λίρας
αποτελεί σημαντική προειδοποίηση. Είναι πολύ πιθανόν να
ξεσπάσουν και άλλες νομισματικές κρίσεις. Αυτό συμβαίνει σε
μια παγκόσμια οικονομία χωρίς ηγετική αρχή για να την
καθοδηγεί.
|
