Όπως
έγραψε ο
Roberto Borghi σε άρθρο του στην ιστοσελίδα
Social Europe,
μία
δεκαετία μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009, τη
μεγαλύτερη μετά το Κραχ του 1929, ένα ερώτημα μένει
αναπάντητο: τι έχει αλλάξει στην παγκόσμια οικονομία;
Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι έχει αποκατασταθεί η
ομαλότητα στο επιχειρείν. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια.
Υστερα από πολλές απόπειρες διάσωσης και κυβερνητικών
παρεμβάσεων με κρατικά κεφάλαια στήριξης, ο
χρηματοπιστωτικός κλάδος ανέκαμψε σχετικά γρήγορα. Οι
τράπεζες ήταν, εξάλλου, αυτές που βρέθηκαν στο επίκεντρο της
χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Σύμφωνα με τον
Roberto
Borghi, αν μελετήσει
κανείς προσεκτικότερα τις εξελίξεις μετά την κρίση, θα
διαπιστώσει ότι έχουν συντελεστεί σημαντικές αλλαγές. Παρότι
δεν είναι ριζικές, θα πρέπει να εξετασθούν, διότι είναι
αισθητές στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πεδίο σε όλο
τον κόσμο. Ομως, η νέα πραγματικότητα στη διεθνή οικονομία
δεν μπορεί να εξετασθεί από καθαρά οικονομική σκοπιά.
Λαμβάνονται πλέον υπ’ όψιν κοινωνικά και περιβαλλοντικά
θέματα. Η κοινωνική ανισότητα και η βιωσιμότητα του
περιβάλλοντος είναι δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα των
αλλαγών που έχουν συντελεστεί στην παγκόσμια οικονομία μετά
την κρίση. Η κρίση έφερε στο προσκήνιο την άνιση κατανομή
των εισοδημάτων ακόμη και στις κοινωνίες του ανεπτυγμένου
κόσμου, δηλαδή στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Παράλληλα φάνηκε
πως οι μέθοδοι παραγωγής και οι καταναλωτικές συνήθειες
επιδεινώνουν το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.
Από καθαρά
οικονομική άποψη, μετά την κρίση του 2007-09 δεν
επαναλήφθηκαν οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και η επέκταση του
παγκόσμιου εμπορίου που είχαν σημειωθεί κυρίως τη δεκαετία
του 2000. Ποτέ δεν ήταν τόσο ξεκάθαρη η εξέλιξη της Κίνας σε
παγκόσμια οικονομική υπερδύναμη, αποκτώντας την ισχύ να
ανταγωνιστεί ακόμη και τις ΗΠΑ. Η διεύρυνση της σφαίρας
επιρροής του Πεκίνου σε άλλες χώρες και σε άλλες ηπείρους
είναι πια εμφανής.
Ενα ακόμα
σημάδι που καταδεικνύει την αλλαγή του οικονομικού τοπίου
είναι η άνοδος κυβερνήσεων με ακραίες πολιτικά θέσεις, ακόμα
και αν είναι δημοκρατικά εκλεγμένες. Οι αυταπάτες που είχαν
καλλιεργηθεί για το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας κατέρρευσαν
σε πολλές χώρες. Επανήλθαν στο προσκήνιο συντηρητικές και
εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες υιοθέτησαν, επί
το πλείστον, θέσεις κατά της παγκοσμιοποίησης. Πράγματι, η
τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση έφερε στο προσκήνιο πολλά
προβλήματα της παγκοσμιοποίησης, ιδιαίτερα τις κοινωνικές
ανισότητες σε αρκετές χώρες. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ
στην προεδρία των ΗΠΑ και η απόφαση των Βρετανών να
αποχωρήσουν από την Ε.Ε. αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα
των αντιδράσεων που καλλιεργήθηκαν στο ισχύον οικονομικό
σύστημα.
Παρ’ όλα
αυτά, όταν τα συμφέροντα μιας συγκεκριμένης χώρας
υπερισχύουν του συνόλου, η διεθνής τάξη πραγμάτων τείνει να
φλερτάρει με την αταξία. Τα μαθήματα από παλαιότερες κρίσεις
φαίνεται ότι έχουν ξεχαστεί, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την
ανάγκη να υπάρχει σήμερα διεθνής συντονισμός όταν ανακύπτει
κάποιο κρίσιμο πρόβλημα.
Η
πρωτοβουλία των ΗΠΑ να επιβάλουν δασμούς και η αντίδραση της
Κίνας, είναι ένα παράδειγμα των αποφάσεων που μπορεί να
αποσταθεροποιήσουν τις διεθνείς πολιτικές ισορροπίες. Ενα
άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι η κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα στις
ΗΠΑ και τη Ρωσία για τη Συρία, ενώ αθώοι πολίτες υποφέρουν
και χάνουν τη ζωή τους. Οι τελευταίες εξελίξεις μάς
υπενθυμίζουν τα τραγικά συμβάντα του Ψυχρού Πολέμου. Οι
εμπορικοί πόλεμοι και ο κίνδυνος συγκρούσεων καταλαμβάνουν
ξανά υψηλές θέσεις στη διεθνή πολιτική ατζέντα, γεγονός που
απαιτεί μεγάλη προσοχή από τους ηγέτες των ισχυρών κρατών
που τα διαχειρίζονται.
Ο Roberto
Alexandre Zanchetta Borghi είναι Καθηγητής Οικονομικών στο
Πανεπιστήμιο Campinas (UNICAMP) της Βραζιλίας και κάτοχος
PhD σε Αναπτυξιακές Μελέτες από το Πανεπιστήμιο του
Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο.
|
