Όπως πριν από μερικές ημέρες έγραψε ο γνωστός αρθογράφος των
Financial Times, Martin
Wolf, πρόσφυγες, μετανάστες διακίνηση ψευδών, ανισότητες και
εύκολος χρηματοοικονομικός πλούτος, είναι μερικά από τα
βασικά αίτια που φέρνουν τις αναπτυγμένες κοινωνίες στα όρια
τους.
Οι
οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις όπως προκύπτει από την
πορεία της ιστορίας ποτέ δεν είναι ξαφνικές. Συνήθως,
εκκολάπτονται στη διάρκεια του χρόνου και εμφανίζονται όταν
το επιτρέπουν οι συνθήκες. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν, η
άνοδος του λαϊκισμού στη Δύση αλλά και πέρα από αυτή δεν θα
έπρεπε να προκαλεί έκπληξη.
Όπως
γράφει στο άρθρο του ο Martin Wolf, πίσω από τα φαινόμενα
Τράμπ, Σαλβίνι, και άλλων πολλών υπάρχουν και οι πηγές που
τα τροφοδοτούν και με τις οποίες οι δημοκρατικές ελίτ ποτέ
δε θέλησαν να ασχοληθούν στα σοβαρά.
Σήμερα
λοιπόν υπάρχει ένα πρόβλημα προς αντιμετώπιση και σε καμία
περίπτωση δεν πρέπει να το αφήσουμε να κακοφορμίσει. Αυτό θα
ήταν τεράστιο λάθος και για να υπάρξει τρόπος αντιμετώπισης
του προβλήματος, θα πρέπει οι φιλελεύθερες δυτικές ελίτ υπό
την ευρεία έννοια να έρθουν πιο κοντά στους πολίτες και στα
πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Τρόποι υπάρχουν.
Και είναι αποτελεσματικοί, αν χρησιμοποιηθούν σωστά και
εγκαίρως.
Στην δύση,
η ιδέα του «συμμετέχοντος πολίτη» (citizenship) – ότι η
δημόσια ζωή ανήκει σε όλους τους πολίτες- δεν έχει απλά τις
ρίζες της στην αρχαιότητα. Είναι το αντικείμενο ενός αγώνα
των τελευταίων αιώνων, με επιτυχημένη τελικά έκβαση. Νένα
βασικό συστατικό του αγαθού βίου είναι ότι οι άνθρωπο δεν
απολαμβάνουν μόνο μια σειρά προσωπικών ελευθεριών, αλλά
έχουν και φωνή για τα κοινά.
Το
αποτέλεσμα της ατομικής οικονομικής ελευθερίας μπορεί να
είναι η μεγάλη ανισότητα, που ακυρώνει οποιαδήποτε
ρεαλιστική αντίληψη για την δημοκρατία. Η διακυβέρνηση των
πολύπλοκων σύγχρονων κοινωνιών απαιτεί τεχνικές γνώσεις- και
είμαστε ήδη αντιμέτωποι με τον κίνδυνο το χάσμα ανάμεσα στις
οικονομικές και τεχνοκρατικές ελίτ και την μεγάλη μάζα των
ανθρώπων, να γίνει πολύ μεγάλο για να γεφυρωθεί.
Αν τα
πράγματα γίνουν οριακά, μπορεί να καταρρεύσει κάθε ίχνος
εμπιστοσύνης. Τό9τε είναι που υποψήφιο θα στραφούν σε
πρόσωπα εκτός συστήματος για να καθαρίσουν την κατάσταση.
Βλέπουμε μια στροφή σε τέτοια πρόσωπα όχι μόνο στις ΗΠΑ,
αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Μια βολική
άποψη είναι πως οι δυσαρεστημένοι θα εκφράσουν την οργή
τους, αλλά το κέντρο θα κρατήσει. Αυτό είναι αρκετά πιθανό.
Αλλά είναι μια ριψοκίνδυνη στρατηγική. Αν η απογοήτευση
γίνει μεγαλύτερη, το κέντρο μπορεί να μην κρατήσει. Αλλά
ακόμη και αν κρατήσει, μια δημοκρατική κοινωνία στην οποία
μια μεγάλη μειοψηφία είναι δυσαρεστημένη την ώρα που η
πλειοψηφία είναι γεμάτη δυσπιστία, δεν μπορεί να είναι μια
χαρούμενη κοινωνία.
Ένα τέτοιο
χάσμα έχει αρχίσει να δημιουργείται ανάμεσα στην σ5τάση των
ελίτ απέναντι στους εγκαθιδρυμένους θεσμούς και την στάση
της ευρύτερης μάζας των πολιτών.Ποιες είναι οι ρίζες για
αυτό το χάσμα; Μία είναι οι πολιτιστικές αλλαγές. Μια άλλη
είναι η απέχθεια για αλλαγές σε ποικίλα επίπεδα και βέβαια
σε αυτά δηλαδή των επίμονων καθημερινών προβλημάτων.
Υπάρχει
επίσης μια αγωνία για την άνοδο της ανισότητας και την
οικονομική ανασφάλεια. Αλλά ενδεχομένως η πιο βασική αιτία
είναι μια όλο και αυξανόμενη αίσθηση ότι οι ελίτ είναι
διεφθαρμένες, εφησυχασμένες και ανίκανες. Οι δημαγωγοί
εκμεταλλεύονται αυτά τα συναισθήματα οργής και ανησυχίας.
Αυτή είναι η δουλειά τους.
Όπως
επισημαίνει μια πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, η ανισότητα έχει
αυξηθεί σημαντικά στα περισσότερα μέλη του τις τελευταίες
δεκαετίες.
Το 1 %
έχει απολαύσει εξαιρετικά μεγάλες αυξήσεις το μερίδιο του
συνολικού προ φόρων εισοδήματος. Η διαφορά αυτή ανάμεσα στην
επιτυχία των οικον0ομικών ελίτ και στην αποτυχία των
υπολοίπων είναι ιδιαίτερα έντονη στις ΗΠΑ. Όπως επισημαίνει
ο ΟΟΣΑ: « Ανάμεσα στο 1975 και στο 2012 περίπου το 47 % της
συνολικής ανάπτυξης στα προ φόρων εισοδήματα πήγαν στο
πλουσιότερο 1 %».
Καθώς οι
ΗΠΑ οδεύουν σε μια λατινοαμερικάνικου τύπου κατανομή
εισοδήματος, η πολιτική τους ζωή έχει μολυνθεί από
λατινοαμερικάνικου τύπου λαϊκιστές, τόσο από αριστερά, όσο
και από τα δεξιά.
Πώς θα
έπρεπε να αντιδράσουν αυτοί στο κέντρο; Οι επιτυχημένοι
πολιτικοί κατανοούν ότι οι άνθρωποι θέλουν να νιώθουν ότι οι
ανησυχίες τους θα ληφθούν υπόψη, ότι τα παιδιά τους έχουν
την προοπτική τους μιας καλύτερης ζωής και ότι θα συνεχίσουν
να έχουν έναν βαθμό οικονομικής ασφάλειας. Πάνω από όλα,
πρέπει να εμπιστευτούν για μια ακόμη φορά την ικανότητα και
την εντιμότητα των οικονομικών και πολιτικών ελίτ.
Αυτά είναι
μερικά από όσα πρέπει να γίνουν. Πρώτον, από όλες τις πτυχές
της παγκοσμιοποίησης, η μαζική μετανάστευση έχει τις πιο
ανατρεπτικές συνέπειες. Οι διασυνοριακές μετακινήσεις πρέπει
να τεθούν υπό έλεγχο. Η παρουσία 11 εκατομμυρίων μεταναστών
χωρίς έγγραφα στις ΗΠΑ δεν θα έπρεπε να είχε επιτραπεί. Στην
περίπτωση της Ευρώπης, η ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων
αποτελεί προτεραιότητα αν θέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση να
επιβιώσει. Οι πρόσφυγες πρέπει να γίνουν η προτεραιότητα.
Αυτό προϋποθέτει η Ευρώπη να καταφέρει να προωθήσει την τάξη
και πέρα από τα σύνορα του μπλοκ.
Δεύτερον,
η ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσει σε μια ριζική επανεξέταση
της οικονομικής πολιτικής της λιτότητας. Είναι τρομερό ότι η
πραγματική συνολική ζήτηση είναι χαμηλότερη από ότι στις
αρχές του 2008.
Τρίτον,
πρέπει να μπουν περιορισμοί στον χρηματοοικονομικό τομέα.
Είναι όλο και πιο ξεκάθαρο, ότι η ασυγκράτητη εξάπλωση της
χρηματοοικονομικής δραστηριότητας δεν έχει φέρει μετρήσιμες
βελτιώσεις στην οικονομική απόδοση. Αλλά έχει επιτρέψει μια
τεράστια μεταφορά πλούτου.
Επιπλέον,
ο καπιταλισμός πρέπει να συνεχίσει να βασίζεται στον
ανταγωνισμό. Είμαστε σε μια νέα Χρυσή Εποχή, όπου οι
επιχειρήσεις ασκούν μεγάλη πολιτική επιρροή. Μια απάντηση σε
αυτό είναι να προωθηθεί με κάθε τρόπο ο ανταγωνισμός. Κάτι
τέτοιο θα χρειαστεί αποφασιστικές δράσεις.
Στη
συνέχεια η φορολόγηση πρέπει να γίνει πιο δίκαιη. Οι κάτοχοι
κεφαλαίου, οι πιο πετυχημένοι διαχειριστές κεφαλαίου και
κάποιες κυρίαρχες εταιρείες απολαμβάνουν εξαιρετικά χαμηλή
φορολόγηση των κερδών τους. Δεν αρκεί για τους
επιχειρηματικούς ηγέτες να συνεχίσουν να επιμένουν ότι δεν
παραβιάζουν τους νόμους. Αυτός δεν είναι ένας ικανοποιητικός
ορισμός για την ηθική συμπεριφορά. Η αντίληψη αυτή είναι
εξαιρετικά υποκριτική όταν η διαμόρφωση των νόμων αυτών
καθορίζεται από οικονομικά συμφέροντα.
Επιπρόσθετα, πρέπει να αμφισβητηθεί τ0ο δόγμα της υπεροχής
των μετόχων. Οι μέτοχοι απολαμβάνουν το μεγάλο πλεονέκτημα
της περιορισμένης ευθύνης. Με τα ρίσκα περιορισμένα, τα
δικαιώματα ελέγχου θα έπρεπε να περιοριστούν και αυτά προς
όφελος όσον είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στα ρίσκα που
αντιμετωπίζει η εταιρεία, όπως οι εργαζόμενοι με πολλά
χρόνια εργασίας.
Και τέλος,
πρέπει να υπάρξουν όρια στο ρόλο του χρήματος στην πολιτική.
Οι δυτικές
κοινωνίες αντιμετωπίζουν αυξανόμενες πιέσεις. Μεγάλη μερίδα
των πολιτών αισθάνεται περιφρονημένη και στερημένη. Αυτό δεν
είναι κάτι που μπορεί να συνεχίσει να παραβλέπεται, χωρίς η
δημοκρατία μας να βρίσκεται μπροστά σε σοβαρό κίνδυνο.
|
