Μια πλήρης αντικατάσταση ισχίου αποτελεί θαυμάσια ευκαιρία
να τεθεί η οικονομική θεωρία υπό ιατρική εξέταση. Και όπως
έγραψε ο Edward Hadas σε ένα πολύ έξυπνο άρθρο του στο
Breaking Views του Reuters,
ακολουθούν τα
τέσσερα μαθήματα που πήρα από τις τρεις ημέρες νοσηλείας μου
στο Νοσοκομείο Μάνορ στην Οξφόρδη, μια μικρή ιδιωτική
κλινική όπου με παρέπεμψε το Εθνικό Σύστημα Υγείας της
Βρετανίας (NHS) γι’ αυτήν την επέμβαση ρουτίνας. Το πρώτο
μάθημά μου ξεκίνησε όταν ο χειρουργός με καθησύχασε και μου
περιέγραψε την επικείμενη επέμβαση ως κάτι παρόμοιο με
γραμμή παραγωγής. Ψαλίδισμα και κόψιμο, εισαγωγή και ράψιμο.
Είχε επιβλέψει τη διαδικασία τόσες φορές, που ήταν σχεδόν
μηχανικές οι κινήσεις για εκείνον. Η αναλογία μού θύμισε την
περιγραφή του Ανταμ Σμιθ για την πλήξη που προκαλεί η
εξειδικευμένη εργασία στους εργάτες, οι οποίοι γίνονται κάτι
περισσότερο από μια ιδιαιτέρως ευέλικτη μηχανή. «Ο άνθρωπος
που σπαταλά τη ζωή του να εκτελεί συνεχώς μερικές απλές
κινήσεις είναι φυσικό να γίνει τόσο ανόητος και αδαής όσο
μπορεί να γίνει ένα ανθρώπινο πλάσμα».
Φυσικά, ο χειρουργός μου ούτε ανόητος ήταν ούτε αδαής. Ούτε
και οι πάμπολλοι εξειδικευμένοι του νοσοκομειακού προσωπικού,
από τους εργαζομένους στην καθαριότητα και στην τροφοδοσία
έως τους φυσικοθεραπευτές και τις νοσοκόμες. Αν και η
επιδεξιότητά τους και η εμπειρία τους διέφεραν σε μεγάλο
βαθμό, το νοσοκομείο δεν ήταν ένας δυστοπικός και απάνθρωπος
χώρος. Ο πατέρας των σύγχρονων οικονομικών, όπως θεωρείται ο
Ανταμ Σμιθ, δεν φανταζόταν ότι η υψηλή εξειδίκευση θα
επέτρεπε στους ανθρώπους να αναπτύξουν την προσωπικότητά
τους μαζί με τις ικανότητές τους. Το δεύτερο μάθημά μου
αφορούσε τον Καρλ Μαρξ. Ο πατέρας του κομμουνισμού τον
Φεβρουάριο του 1848 ισχυριζόταν πως «στο διάβα της η Ιστορία
δεν ήταν τίποτε άλλο από η πάλη των τάξεων» και ότι η
σύγχρονη εποχή υποβάθμισε την πάλη αυτή σε απλή διαμάχη
μεταξύ «μπουρζουαζίας και προλεταριάτου». Δεν στοιχειοθετεί
κάτι τέτοιο η εμπειρία μου στο ΝHS. Η κοινωνική θέση ήταν
παντού ευδιάκριτη, από τους εκάστοτε τίτλους έως την
ενδυμασία. Η υπακοή στους ιεραρχικά ανωτέρους είναι
επιβεβλημένη, αλλά δεν υπήρξαν σημάδια μιας κατά τον Μαρξ
ταξικής πάλης. Το πιο σημαντικό, μάλιστα, ήταν πως η κοινή
προσπάθεια υπερίσχυε κάθε ταξικής δυσαρέσκειας. H αίσθηση
μιας ομάδας που παρέχει με ομοψυχία φροντίδα μπορεί να
μοιάζει τετριμμένη, αλλά για μένα ήταν μία πραγματικότητα 24
ώρες το 24ωρο.
Τρίτον, ο Μαξ Βέμπερ και οι θιασώτες του είχαν απόλυτο δίκιο
όταν αναφέρονταν στη γραφειοκρατική φύση της σύγχρονης
οικονομίας. Ο Γερμανός κοινωνιολόγος δεν ασχολήθηκε με την
ιατρική, αλλά ο συγκεκριμένος κλάδος ταιριάζει στην προ 100
ετών περιγραφή του για «την καθ’ έξιν δεξιοτεχνία στην
άσκηση μεμονωμένων αλλά μεθοδικά ενσωματωμένων λειτουργιών».
Από την ένδειξη του τόξου που δείχνει το σωστό πόδι έως τις
άπειρες λίστες που ελέγχονται και τα λεπτομερή ιστορικά,
αναρίθμητες εργασίες ανατέθηκαν και διεκπεραιώθηκαν βάσει
κανόνων που είχαν ιδιαίτερη ακρίβεια.
Μπορεί το να τσεκάρεις κουτάκια να μοιάζει θλιβερά απρόσωπο,
λες και το ισχίο μου δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα
πακέτο που όφειλε να προωθηθεί σε αποθήκη της Amazon. Ωστόσο,
δεν το ένιωθα έτσι. Αντιθέτως, η πεποίθηση ότι όλοι
γνωρίζουν και κάνουν ό,τι πρέπει να γίνει δημιουργούσε ένα
χώρο φιλικό. Το προσωπικό μπορούσε να δημιουργήσει
υποστηρικτικές σχέσεις προσωπικές πέραν των επαγγελματικών
του αρμοδιοτήτων και πλέον αυτών. Τέλος, έμαθα ότι οι
φανατικοί οικονομολόγοι, που θεωρούν την αγορά πανάκεια όλων
των οικονομικών προβλημάτων, δεν εξέτασαν ποτέ τη
γραφειοκρατία των νοσοκομείων. Οι αγορές είναι πολύ
χοντροκομμένες για αυτό το σύνθετο μπαλέτο που απαιτεί
προετοιμασία εξ αποστάσεως και πολύ καλά εκτελεσμένα και
συντονισμένα βήματα.
|
