|
Τελευταία πολλοί έχουμε,
δικαιολογημένα, την αίσθηση ότι Αμερική διαλύεται. Δεν είναι
κάτι καινούργιο, ούτε αφορά μόνον την πολιτική. Διαλύονται
τα πάντα σε όλα τα επίπεδα, από τη δεκαετία του 1970: ένας
διχασμός στο πολιτικό επίπεδο συμβαδίζει με διάσπαση της
κοινωνίας στο οικονομικό επίπεδο, καθώς έχει αυξηθεί
σημαντικά η ανισότητα. Τόσο ο πολιτικός διχασμός όσο και η
οικονομική διάσπαση της κοινωνίας έχουν γεωγραφική διάσταση.
Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο
έγραψε στην προσωπική του στήλη στους
New York Times
ο διάσημος
οικονομολόγος
Paul Krugman,
τονίζοντας πως στο οικονομικό πεδίο,
ορισμένα τμήματα της Αμερικής, κυρίως οι παραθαλάσσιες
πόλεις, έχουν αποκτήσει μεγαλύτερο πλούτο, ενώ άλλες
περιοχές έχουν μείνει πίσω. Στο πολιτικό πεδίο, οι εύπορες
περιοχές ψήφισαν κατά κύριο λόγο τη Χίλαρι Κλίντον, ενώ οι
φτωχότερες περιοχές τον Ντόναλντ Τραμπ. Είναι γεγονός ότι
υπάρχουν μεγάλες οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις
γεωγραφικές περιοχές της Αμερικής, και αυτές οι διάφορες
φαίνεται να σχετίζονται και με τις αντίστοιχες πολιτικές.
Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο, η πλουσιότερη και πιο παραγωγική χώρα στον κόσμο
είχε εκατομμύρια πάμπτωχων εξαθλιωμένων αγροτών, πολλοί από
τους οποίους δεν είχαν ούτε ηλεκτρικό ρεύμα ούτε νερό στο
σπίτι τους. Εως τη δεκαετία του 1970, όμως, αυτές οι
ανισότητες έτειναν να αμβλυνθούν.
Στην πολιτεία Μισισίπι, για
παράδειγμα, τη φτωχότερη της Αμερικής, τη δεκαετία του 1930
το κατά κεφαλήν εισόδημα ήταν μόλις το 30% του αντίστοιχου
στη Μασαχουσέτη. Εως τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το
αντίστοιχο ποσοστό είχε φτάσει στο 70%, και οι περισσότεροι
άνθρωποι περίμεναν να συνεχιστεί αυτή η διαδικασία της
σύγκλισης. Συνέβη, όμως, το αντίθετο. Σήμερα, η πολιτεία
Μισισίπι έχει κατά κεφαλήν εισόδημα περίπου στο 55% εκείνου
της Μασαχουσέτης. Εν ολίγοις, το Μισισίπι είναι σχεδόν
εξίσου φτωχό σε σύγκριση με τις παραθαλάσσιες περιοχές, όσο
φτωχή είναι η Σικελία σε σύγκριση με τη βόρεια Ιταλία. Το
Μισισίπι δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση. Πρόσφατες
μελέτες καταδεικνύουν ότι η σύγκλιση ανάμεσα στα διαφορετικά
ποσοστά κατά κεφαλήν εισοδήματος έχει σταματήσει. Και η
σχετική οικονομική παρακμή των φτωχότερων περιοχών
συνοδεύεται από κοινωνικά προβλήματα: πολλοί νέοι άνδρες
άνεργοι, μεγάλη θνησιμότητα, υψηλά επίπεδα κατανάλωσης
ναρκωτικών.
Τα κοινωνικά προβλήματα των
φτωχών μαύρων που ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές οφείλονται
όχι σε κάποια εγγενή μειονεκτήματα των Αφροαμερικανών αλλά
σε οικονομικούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, στο ότι δεν
υπάρχουν πλέον καλές θέσεις εργασίας για εργάτες. Ομοίως,
και οι λευκοί των αγροτικών περιοχών, όταν δεν υπήρχαν πια
επαγγελματικές ευκαιρίες, βρέθηκαν σε παρόμοια θέση. Στο
βιβλίο του «Η νέα γεωγραφία της εργασίας», ο Ενρίκο Μορέτι
υποστηρίζει πως οι διαρθρωτικές μεταβολές που υπέστη η
αμερικανική οικονομία ευνόησαν τους κλάδους που απασχολούν
εργαζομένους υψηλής κατάρτισης.
Οι περιοχές που έχουν
εργατικό δυναμικό χαμηλής κατάρτισης έχουν εισέλθει σε
πτωτική πορεία τόσο γιατί μένουν καθηλωμένες στο ίδιο είδος
βιομηχανίας όσο και επειδή τις εγκαταλείπουν τα καλύτερα
μυαλά τους. Παράλληλα, όμως, κάποιες πολιτείες εκδηλώνουν
αυτοκαταστροφικές τάσεις. Υπάρχουν, για παράδειγμα,
κοινωνικά προγράμματα ενίσχυσης των φτωχών περιοχών, οι
οποίες, όμως, τα απορρίπτουν. Πολλές από τις φτωχές
πολιτείες έχουν αρνηθεί να παρατείνουν το πρόγραμμα
ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης Medicaid, ενώ επρόκειτο να το
χρηματοδοτήσει κυρίως η κυβέρνηση και η παράτασή του θα
δημιουργούσε θέσεις εργασίας. Εξάλλου, όσες πολιτείες
ψήφισαν τον Τραμπ επέλεξαν τη πτωχοποίησή τους. Τα
προγράμματα της πολιτικής του New Deal και οι δημόσιες
επενδύσεις διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη σύγκλιση που
επετεύχθη μεταπολεμικώς. Οι προσπάθειες των συντηρητικών να
περιορίσουν τον ρόλο της κυβέρνησης θα πλήξουν τους
ανθρώπους σε όλη την Αμερική, αλλά θα καταφέρουν καίριο
πλήγμα στις πολιτείες που έφεραν τους Ρεπουμπλικανούς στην
εξουσία. |
