Οι αγορές και γενικά η παγκόσμια οικονομία πάρα πολλές φορές
έχουν εκπλήξει θετικά. Και η ευχή όλων μας είναι αυτό να
συμβεί και τη φετινή χρονιά, με τις μέσες εκτιμήσεις των
αναλυτών – οικονομολόγων να κάνουνε λόγο για ένα αρκετά
δύσκολο 2019. Εδώ βέβαια υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα. Μπορεί
να είναι κανείς αισιόδοξος με τις ΗΠΑ να έχουνε για πρόεδρο
τον D Trump; Και σε σχέση με τα όσα έχουμε ζήσει τα
τελευταία δύο χρόνια και ειδικά τη δεύτερη προεδρία της
θητείας του (2018). Ο αμερικανός πρόεδρος είναι ικανός ανά
πάσα στιγμή να τινάξει την μπάνκα στον αέρα.
Ασχέτως πάντως τι πιστεύουμε εμείς για τον αμερικανό πρόεδρο,
ένα μεγάλο ερώτημα που υπάρχει είναι πως θα επηρεάσει την
Ευρώπη η πολιτικής του «απίστευτου» Trump. Όπως έγραψε η
Judy Dempsey στο EBR, φέτος
η Ευρώπη αναμένεται να βρεθεί σε κατάσταση αναδιοργάνωσης.
Ανεξάρτητα
για το αν πρόκειται για το Brexit, τις Ευρωεκλογές, τη νέα
ηγεσία των Ευρωπαϊκών θεσμών, ή ακόμη και το ποια πολιτικά
κόμματα θα βρεθούν στην κορυφή των περιφερειακών εκλογών στη
Γερμανία, όλα αποτελούν περισπασμούς.
Αποσπούν
την προσοχή ακριβώς επειδή αγνοούν την μεγαλύτερη, πιο
σημαντική εικόνα που ξεδιπλώνεται μεταξύ Ευρώπης και
Ηνωμένων Πολιτειών. Η διατλαντική σχέση της μετά το 1945
εποχής πλησιάζει πια στο τέλος της.
Ο πρόεδρος
Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες
κατηγορούν και χλευάζουν, καθώς τον θεωρούν υπεύθυνο για τα
δεινά και τις αδυναμίες της Γηραιάς Ηπείρου έριξε το γάντι
στους συμμάχους της Αμερικής. Ωστόσο, οι ίδιοι αποφεύγουν
να ανταποκριθούν, γεγονός που σήμανε την αποδοχή της
πραγματικότητας και της ευθύνης.
Και η
πραγματικότητα αυτή είναι ότι οι εγγυήσεις ασφάλειας που
παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Ευρώπη και διαμόρφωσαν
τον τρόπο που η μετά το 1945 εποχή οδήγησε την Ευρώπη στην
εξάρτηση από την Αμερική, τελειώνουν.
Αυτή η
ομπρέλα ασφαλείας σε συνδυασμό με την αμερικανική πολιτική
και οικονομική ενίσχυση βοήθησαν την Δυτική Ευρώπη να σταθεί
πάλι στα πόδια της, μετά την τρομακτική καταστροφή που
προκάλεσε η ναζιστική Γερμανία. Σαφώς και ήταν προς το
συμφέρον της Αμερικής να χτίσει ένα προπύργιο στη Δυτική
Ευρώπη ενάντια στην κομμουνιστική Ανατολή και τη Σοβιετική
Ένωση. Ήταν, επίσης, ανάμεσα στα συμφέροντα της Αμερικής ένα
μεγάλο μέρος της ηπείρου να δώσει τέλος στις συγκρούσεις και
να εξασφαλίσει την ειρήνη.
Εν ολίγοις,
οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέβαλαν ουσιαστικά στην οικοδόμηση
της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ασφάλεια, η ειρήνη και η
ευημερία της Ευρώπης δεν θα υπήρχαν χωρίς την πολύτιμη
υποστήριξη της Ουάσιγκτον.
Εντούτοις,
το διακύβευμα αυτό αμφισβητείται πλέον τόσο από το Brexit
όσο και από τα λαϊκίστικα κινήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη,
τα οποία έχουν τη δυνατότητα όχι μόνο να την αποδυναμώσουν,
αλλά χωρίς στρατηγική πρόβλεψη και μια ισχυρή ευρωπαϊκή
ηγεσία, ενδέχεται να την οδηγήσουν σε σταδιακή αποσύνθεση, η
οποία σαφώς θα είχε σοβαρές συνέπειες στις διατλαντικές
σχέσεις αποδυναμώνοντας τη Δύση.
Το γεγονός
λοιπόν ότι το Brexit και τα λαϊκίστικα κινήματα μπορούν να
προκαλέσουν τέτοιες ζημίες καταδεικνύει ότι οι ευρωπαίοι
ηγέτες δεν κατάφεραν να προετοιμαστούν για μια
μετα-διατλαντική εποχή. Θεώρησαν την αμερικανική ηγεσία και
τις εγγυήσεις ασφαλείας δεδομένες πιστεύοντας εξίσου ότι η
μετά-1945 αρχιτεκτονική των πολυσύνθετων θεσμών, αξιών και
της δημοκρατίας ήταν μόνιμη.
Από την
άλλη πλευρά, οι πολιτικές του Τραμπ απέδειξαν ότι η ΕΕ στο
σύνολό της δεν έχει να προτείνει εναλλακτικές πολιτικές ή
στρατηγικές λύσεις για να αντικρούσει τους ισχυρισμούς του
Αμερικανού προέδρου ότι οι Ευρωπαίοι είναι «ανέμελοι
καβαλάρηδες». Γιατί αν η ΕΕ είχε πράγματι να προτείνει
λύσεις, τότε θα είχε πάρει στα σοβαρά τόσο την άμυνα και την
ασφάλεια της όσο και την εξωτερική της πολιτική.
Όπως έχει,
το χαρτοφυλάκιο της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής
παραμένει ελλιπές. Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ ευελπιστούν
ότι με μεγαλύτερες δαπάνες για την άμυνα θα πείσουν τον
Τραμπ ότι οι σύμμαχοι της Αμερικής πιέζουν. Αυτό όμως δεν
αρκεί.
Η Ευρώπη
ως σύνολο δεν έχει κοινή άμυνα. Τα μέλη της δεν μπορούν να
δημιουργήσουν καν μια κοινή μονάδα για την προστασία των
εξωτερικών της συνόρων, γεγονός απαραίτητο για την
βιωσιμότητα της συνθήκης Σένγκεν.
Επιπλέον,
με την ανακοίνωση του Τραμπ ότι πρόκειται να αποσύρει
στρατεύματα από τη Συρία, οι Ευρωπαίοι διαμαρτυρήθηκαν
έντονα.
Ισχυρίστηκαν, και με το δίκιο τους, ότι οι κουρδικές
δυνάμεις στην περιοχή, οι οποίες είχαν την στήριξη των
Ηνωμένων Πολιτειών, θα αφεθούν στο έλεος της Τουρκίας – για
να μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι έτσι το μέλλον της Συρίας
εναπόκειται στα χέρια της Μόσχας, της Άγκυρας και του Ιράν
- τους τρεις βασικούς παίκτες σε αυτό το κομμάτι της Μέσης
Ανατολής.
Παρόλα
αυτά, πού ήταν η Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Συριακού
πολέμου; Εάν πράγματι η Ευρώπη πιστεύει τόσο πολύ στο ρόλο
της διπλωματίας και της ήπιας ισχύος, κάτι τέτοιο δεν ήταν
εμφανές ούτε στην Συρία ούτε στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή.
Και ενώ η
ΕΕ προσπαθούσε να πείσει την Τεχεράνη να υπογράψει μια
συμφωνία που θα περιλάμβανε τις επιδιώξεις της να αναπτύξει
πυρηνικά όπλα, δεν κατάφερε να επηρεάσει τις επιδιώξεις του
Ιράν στη Συρία ή τις απειλές του εναντίον του Ισραήλ.
Ουσιαστικά,
όσο και αν οι Ευρωπαίοι αποδοκιμάζουν την εξωτερική πολιτική
του Τραμπ, δεν θέτουν καμία εναλλακτική στο τραπέζι. Αυτή
είναι και η πραγματική τους αδυναμία όταν πρόκειται να
συνομιλήσουν με την Ουάσινγκτον.
Επομένως,
όσο η ΕΕ εμφανίζεται αυξανόμενα εσωστρεφής, τα κράτη μέλη
φαίνονται απρόθυμα να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο το
Brexit και ο Τραμπ αποτελούν συνέπειες της μετά το 1945
εποχής. Όσο και αν οι κινήσεις Τραμπ προκαλούν τους
Ευρωπαίους να δράσουν, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί μέσα στο
2019.
|
