|
Όπως αρκετές φορές έχει γραφθεί στο
GFF,
ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που υπάρχουν παγκοσμίως και
στον παραδοσιακό δυτικό κόσμο είναι ότι η μεσαία τάξη
συνεχώς πιέζεται. Και φυσικά δεν αναφερόμαστε στη χώρα μας
όπου η κατάσταση είναι κάτι παραπάνω από «περίεργη».
Ιδιαίτερη αν προτιμάτε. Στις ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικό ότι
εδώ και περίπου 30 χρόνια το πραγματικό εισόδημα των
αμερικανών παραμένει αμετάβλητο, την ώρα που το ΑΕΠ μπορεί
και να έχει τριπλασιαστεί. Όπως λοιπόν με χαρακτηριστικό
τρόπο έγραψαν πριν από μερικές ημέρες οι
New York Times,
η στασιμότητα των μισθών για την αμερικανική μεσαία τάξη
αποτελεί τον σημαντικότερο οικονομικό παράγοντα που
επηρεάζει την αμερικανική πολιτική. Στη διάρκεια των
τελευταίων χρόνων έχουν προκύψει διαρθρωτικά προβλήματα στον
καπιταλισμό, είναι το συνηθισμένο επιχείρημα. Τα οικονομικά
κέρδη δεν μοιράζονται δίκαια με τη μεσαία τάξη. Οι μισθοί
δεν κινούνται ανάλογα με την παραγωγικότητα. Ακόμη και όταν
αναπτύσσεται η οικονομία, όλα καταλήγουν στους πλούσιους.
Αυτή η περιγραφή της πραγματικότητας, την οποία έχω
επαναλάβει και εγώ, εξηγεί για ποιο λόγο έχει μετακινηθεί το
Δημοκρατικό Κόμμα από το νεοφιλελεύθερο κέντρο του Μπιλ
Κλίντον στην Αριστερά του Μπέρνι Σάντερς. Εξηγεί γιατί οι
Ρεπουμπλικανοί έχουν μετακινηθεί από τη Δεξιά του υπέρμαχου
των αγορών Μιτ Ρόμνεϊ στη Δεξιά του λαϊκιστή Ντόναλντ Τραμπ.
Εχουν εμφανιστεί κινήματα, και στη Δεξιά και στην Αριστερά,
με στόχο να διορθώσουν τα υποτιθέμενα διαρθρωτικά προβλήματα
του καπιταλισμού είτε μέσω της ριζοσπαστικής παρέμβασης στις
αγορές (Σάντερς) είτε μέσω του περιορισμού της
παγκοσμιοποίησης (Τραμπ). Αν όμως δεν υπάρχουν διαρθρωτικά
προβλήματα; Αν λειτουργεί η αγορά λίγο-πολύ όπως πρέπει;
Αυτό δείχνουν τα στοιχεία των τελευταίων δύο ετών, στη
διάρκεια των οποίων τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης
άρχισαν να φτάνουν σε περισσότερους. Το 2015, η διάμεσος του
εισοδήματος των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 5,2%, αύξηση που
είναι η μεγαλύτερη από τότε που άρχισε η συλλογή αυτών των
στοιχείων, τη δεκαετία του 1980. Το μερίδιο που κατέληξε στο
φτωχότερο 20% του πληθυσμού αυξήθηκε κατά 3% και το ποσοστό
της φτώχειας μειώθηκε κατά 1,2%, πτώση που είναι η
μεγαλύτερη από το 1999. Αυτή η τάση συνεχίστηκε σε μεγάλο
βαθμό και το 2016, με τη διάμεσο του εισοδήματος να
αυξάνεται κατά 3,2%.
Το ποσοστό του ΑΕΠ από εργασία αυξάνεται, ενώ το ποσοστό από
κεφαλαιακά κέρδη μειώνεται. Σε μια οικονομία που λειτουργεί
όπως πρέπει, οι εργαζόμενοι ανταμείβονται για την
παραγωγικότητά τους. Καθώς αυξάνονται η παραγωγή, η
απασχόληση και οι ώρες εργασίας, αυξάνεται και το εισόδημα.
Ακριβώς αυτό φαίνεται να συμβαίνει τα τελευταία δύο χρόνια.
Αυτά τα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη όσων έλεγαν πως τα
εισοδήματα δεν έχουν αποσυνδεθεί από την παραγωγικότητα.
Πολλοί οικονομολόγοι έχουν παρουσιάσει μελέτες που δείχνουν
πως οι μισθοί ακολουθούν την παραγωγικότητα. Κοντολογίς το
πρόβλημα της μεσαίας τάξης, η οποία έχει όντως πιεστεί, ίσως
να μην οφείλεται στο ότι δεν μοιράζονται δίκαια τα κέρδη από
την παραγωγικότητα, αλλά ότι δεν υπάρχει αύξηση της
παραγωγικότητας. Αν το πρόβλημα βρίσκεται στην ίδια την
παραγωγικότητα και όχι στο πώς μοιράζεται το εισόδημα, τότε
χρειαζόμαστε ριζικά διαφορετική πολιτική από αυτή που
βλέπουμε σήμερα. Αν το πρόβλημα έγκειται στην παραγωγικότητα,
χρειαζόμαστε περισσότερο δυναμισμό, πιο ανοιχτή οικονομία,
πολιτική πιο πολύ προσανατολισμένη στην ανάπτυξη, όχι τα
αντίθετά τους, όχι περισσότερη έμφαση στην αναδιανεμητική
πολιτική.
Η κυβέρνηση μπορεί να ενισχύσει την παραγωγικότητα,
τονώνοντας τον ανταγωνισμό και περιορίζοντας την έκδοση
κανονισμών, επιτρέποντας την είσοδο περισσότερων μεταναστών
με δεξιότητες, επενδύοντας περισσότερο στο ανθρώπινο
δυναμικό, χρηματοδοτώντας περισσότερο την έρευνα σε πολλά
υποσχόμενες τεχνολογίες. Σήμερα, η πολιτική σκηνή έχει
πολωθεί μεταξύ της λαϊκιστικής Αριστεράς και της λαϊκιστικής
Δεξιάς, αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι η αναγέννηση των
μετριοπαθών. Η σχετικά αριστερή πολιτική του Μπαράκ Ομπάμα
όλο και κάπως θα σχετίζεται με τα κέρδη που αποκόμισε η
μεσαία τάξη τα τελευταία δύο χρόνια. Οι μετριοπαθείς
Δημοκρατικοί μπορούν να υποστηρίξουν δικαιολογημένα πως η
κυβέρνηση δεν θα πρέπει να παρεμβαίνει στις αγορές, αλλά θα
πρέπει να αντιμετωπίσει την εισοδηματική ανισότητα. Οι
μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανοί μπορούν να υποστηρίξουν πως η
κυβέρνηση θα πρέπει να ενισχύσει το ανθρώπινο δυναμικό, όπως
και να ενισχύσει το εμπόριο, τη μετανάστευση, τον
ανταγωνισμό, την ανάπτυξη. |
