Μια εβδομάδα απομένει πλέον για το τέλος του 2017 και το
βάρος όλων των αναλύσεων και των εκτιμήσεων έχουν πέσει για
το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα την επόμενη χρονιά. Και
όπως πάντα το μεγάλο ερώτημα είναι πως εξελιχθεί η παγκόσμια
οικονομία. Όπως έγραψε το
Reuters,
έπειτα από μια χρονιά με σχετική υψηλή οικονομική ανάπτυξη,
η πλειονότητα των οικονομολόγων προβλέπει ότι κάπως έτσι θα
κυλήσει και το 2018, ωστόσο παραβλέπει τρεις σημαντικές
απειλές για την ανάπτυξη. Η γενική εντύπωση είναι ότι το
2018 η οικονομία θα αναπτυχθεί ταχύτερα απ’ ό,τι το 2017.
Ωστόσο, πολλές φορές ύστερα από περιόδους ισχυρής ανάπτυξης
ακολουθεί ύφεση. Υπάρχει τεράστιος αριθμός δυνητικών
πολιτικών και οικονομικών ρίσκων που απειλούν την ανάπτυξη.
Ας περιοριστούμε μόνο σε τρία: κεντρικές τράπεζες, εμπόριο
και «φούσκες». Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος μια
λανθασμένη απόφαση να προκαλέσει ασφυξία στους δανειολήπτες.
Στη δεύτερη υπάρχει το ρίσκο του ανανεωμένου αμερικανικού
προστατευτισμού ή των αντιποίνων από την πλευρά της Κίνας
και επιβολής εμποδίων που θα περιορίσουν το εμπόριο και την
ανάπτυξη. Στην τρίτη περίπτωση, η ξαφνική εμφάνιση ζημιών
στις αγορές θα μπορούσε να προκαλέσει «πάγωμα» της
κατανάλωσης και της ζήτησης.
Η ισχυρή ανάπτυξη το 2017 οφείλεται εν μέρει στον συνδυασμό
πολύ χαλαρής νομισματικής πολιτικής και του προσεκτικού και
επιτυχημένου τρόπου με τον οποίον οι κεντρικοί τραπεζίτες
προειδοποίησαν ότι επίκειται το τέλος αυτής της
γενναιοδωρίας. Το 2018, η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα
(Fed) προβλέπει τρεις αυξήσεις των επιτοκίων δανεισμού, η
ΕΚΤ μειώνει με αργό ρυθμό το ύψος των αγορών περιουσιακών
στοιχείων και η Κίνα αυξάνει τα επιτόκια δανεισμού. Ολα αυτά
έχουν προαναγγελθεί προσεκτικά από τους κεντρικούς
τραπεζίτες. Ωστόσο, λάθη συμβαίνουν και οποιαδήποτε απότομη
αλλαγή ταχύτητας ενδέχεται να προκαλέσει απότομη μείωση των
δαπανών από την πλευρά καταναλωτών και επιχειρήσεων. Το
χρέος των αμερικανικών επιχειρήσεων είναι σχεδόν 8,8 τρισ.
δολάρια, αυξημένο κατά 35% σε σύγκριση με το 2010. Κατά τον
Τσέταν Αϊα, επικεφαλής οικονομολόγο της Morgan Stanley, οι
αμερικανικές επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν τα περισσότερα
προβλήματα από οποιονδήποτε άλλον από την αύξηση των
επιτοκίων δανεισμού. Πράγμα που σημαίνει ότι αν σκληρύνουν
τη νομισματική τους πολιτική οι κεντρικές τράπεζες, τότε
υπάρχει ο κίνδυνος να στριμώξουν τους δανειολήπτες, εξ ου
και η επιφυλακτικότητα σε Ουάσιγκτον, Φρανκφούρτη, Πεκίνο
και Τόκιο.
Η προεκλογική καμπάνια του Τραμπ ήταν γεμάτη με σλόγκαν όπως
«Πρώτα η Αμερική». Αν όντως μετατρέψει τη ρητορική του σε
πράξη, ο πρόεδρος Τραμπ θα μπορούσε να προκαλέσει ταχεία
επιδείνωση του οικονομικού κλίματος το 2018. Η οικονομική
έκθεση της Κίνας στις ΗΠΑ είναι σχεδόν πενταπλάσια από την
έκθεση των ΗΠΑ στην Κίνα. Πράγμα που σημαίνει ότι η επιβολή
οποιωνδήποτε εμποδίων στη διεξαγωγή εμπορίου θα μπορούσε να
πλήξει την ανάπτυξη στην Κίνα και αυτό με τη σειρά του να
πλήξει εξαγωγικές χώρες όπως η Γερμανία. Οι «φούσκες» είναι
δύσκολο να ανιχνευτούν μέχρι να σκάσουν (υπάρχει δε η τάση
να λένε ορισμένοι ότι αυτήν τη φορά τα πράγματα είναι
διαφορετικά, μέχρι να αποδειχθεί πως δεν ήταν). Η Παγκόσμια
Τράπεζα υπολογίζει πως το σκάσιμο της «φούσκας dot.com»
προκάλεσε επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας από το 4,4%
το 2000 στο 1,9% το 2001 και ότι η παγκόσμια
χρηματοπιστωτική κρίση προκάλεσε επιβράδυνση της οικονομίας
από το 4,3% το 2007 στο 1,7% το 2009. Η πρόκληση ξαφνικών
ζημιών από χρηματοπιστωτικά εργαλεία ωθεί επιχειρήσεις και
καταναλωτές να περιορίσουν τις δαπάνες τους, πράγμα που
οδηγεί σε μείωση της ανάπτυξης, απολύσεις και χρεοκοπίες.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα περιουσιακών στοιχείων, η αξία
των οποίων έχει αυξηθεί πολύ τον τελευταίο χρόνο, με πιο
προφανές παράδειγμα το bitcoin. Με την αξία των μετοχών να
βρίσκεται στη στρατόσφαιρα, λέει ο Αλμπερτ Εντουαρντς της
Societe General, δεν χρειάζεται πολύ ώστε να αντιστραφεί η
κατάσταση. |
