Τρίτη, 00:01 - 31/12/2019

  Tweet

Η ισραηλινή αυτή απόφαση είναι μια κατεξοχήν πολιτική απόφαση κίνητρο της οποίας είναι η ασφάλεια του εβραϊκού κράτους. Το Ισραήλ θα έχει πολλαπλά οικονομικά ωφέλη- σε δισεκατομμύρια- από την απόφαση να “παραδώσει” την πρωτοκαθεδρία σε ενεργειακά ζητήματα στο Κάιρο. Αλλά το κίνητρο για την απόφαση δεν είναι οικονομικό. Οι Ισραηλινοί ταγοί γνωρίζουν ποιες είναι οι προτεραιότητες του εβραϊκού κράτους. Προέχει πάντοτε η ασφάλειά του. Και η ασφάλεια του υπαγορεύει όχι μια “ψυχρή ειρήνη” με την Αίγυπτο αλλά μια με ίσους όρους συνεργατική ειρήνη.

Η ανακάλυψη σημαντικών ποσοτήτων υδρογονανθράκων στις γειτνιάζουσες Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των δυο κρατών την τελευταία δεκαετία προσέφερε ευκαιρία και κίνητρα τα οποία τα δυο κράτη δεν άφησαν ανεκμετάλλευτα. Υπογραμμίζεται εδώ πως η Ιερουσαλήμ διαχειρίστηκε ευρηματικά, επικίνδυνες εξελίξεις όπως π.χ. την λεγόμενη Αραβική Άνοιξη χωρίς ζημιά, κυρίως, στις ζωτικές της σχέσεις με το Κάιρο.

Τα τελευταία χρόνια το Ισραήλ χρησιμοποιεί την ενέργεια ως καταλύτη για να οικοδομήσει με την Αίγυπτο μια συνεργατική και μη αναστρέψιμη ειρήνη. Και η ανάδειξη της Αιγύπτου (που διαθετει ήδη τις αναγκαίες ενεργειακές δομές και αγωγούς -Arab Gas Pipeline-που φθάνουν μέχρι τον Λίβανο και τη Συρία), ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου, εντάσσεται στη λογική αυτή. Η συνεργατική και μη ανατρέψιμη αυτή ειρήνη εδράζεται σε σημαντικές διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες – διακρατικές και ιδιωτικές- που είναι κατοχυρωμένες από το ιδιωτικό εμπορικό και διεθνές δίκαιο. Οι μακρόχρονες αυτές συμφωνίες παράγουν ήδη σημαντικά ωφέλη για τις δυο χώρες, με την ειρήνη να είναι το πιο σημαντικό αγαθό. (Σε βάθος χρόνου στόχος είναι η ανάδειξη της Αιγύπτου σε παγκοσμίου εμβέλειας ενεργειακό κόμβο, κάτι εφικτό λόγω γεωγραφίας και της διώρυγας του Σουέζ).

Στο αραβο-ισραηλινό μέτωπο δεν μπορεί να υπάρξει πόλεμος χωρίς την Αίγυπτο και ειρήνη χωρίς την Συρία, είχε πει κάποτε ο Κίσσινγκερ. Και η λογική της ειρήνης στο Κάμπ Ντέιβιντ του 1979 ανάμεσα σε Αίγυπτο και Ισραήλ, που διαπραγματεύτηκε ο Κίσσινγκερ, είχε πίσω της το παραπάνω σκεπτικό. Η Αίγυπτος βγήκε από την εξίσωση πολέμου με το Ισραήλ κερδίζοντας την επιστροφή της χερσονήσου του Σινά, ενώ τα δυο κράτη κέρδισαν μια αναμεταξύ τους “ψυχρη ειρήνη”.

Κάνω την παραπάνω αναφορά διότι μετά από 40 χρόνια, και δυο φορές σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ Yuval Steintz, αναφέρθηκε στην ενεργειακή συνεργασία Αιγύπτου και Ισραήλ ως την πιο σημαντική πράξη (deal) ανάμεσα στις δυο χώρες από το 1979.

Συγκεκριμένα αναφέρθηκε τον Φεβρουάριο του 2018 (23/2/18, Financial Times) όταν οι γνωστές μας εταιρίες Noble και Delek ανακοίνωσαν συμφωνία να προμηθεύσουν την Dolphinus Holdings of Egypt με υγραέριο αξίας 15 δις δολλάρια για τα επόμενα 10 χρόνια. Και ξανά πάλι (14 Ιανουάριου του 2019 (Reuters, 14/1/2019) όταν ανακοινώθηκε πανηγυρικά στο Κάιρο η δημιουργία του Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF) με Γραμματεία στην Αίγυπτο. Συμμετέχοντα μέλη υπήρξαν οι Υπουργοί Ενέργειας Αιγύπτου, Ισραήλ, Ιορδανίας, Ελλάδας, Κύπρου και της Παλαιστινιακής Αρχής. Επανέλαβε και τότε ο Υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ:

“Αυτή είναι η πιο σημαντική συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ από την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης πριν 40 χρόνια.” (“Τhis is the most significant cooperation between Egypt and Israel since the signing of the peace treaty 40 years ago”, Reuters, 14 January 2019).

Η θεσμική συνεργασία Αιγύπτου-Ισραήλ ξεχωρίζει διότι σηματοδοτεί κάτι συγκεκριμένο, σημαντικό και καινοτόμο για την Ανατολική Μεσόγειο. Αίγυπτος και Ισραήλ αποτελούν τα πιο ισχυρά κράτη της περιοχής. Τρίτοι δεν μπορούν να παρέμβουν στους σχεδιασμούς τους. Και υπογραμμίζω εδώ πως η 40χρονη συμφωνία ειρήνης μεταξύ τους διατηρείται παρά τα μύρια κύματα που έχει περάσει διότι εξυπηρετεί τα αμοιβαία συμφέροντα τους. Θρησκευτικές και πολιτικές ιδεοληψίες δεν έχουν πέρασει. Και οι σχέσεις ενδυναμώνονται με τη διαφαινόμενη συνεργατική ειρήνη, η οποία οικοδομεί μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως στις 2 Ιανουαρίου 2020 θα υπογραφεί στην Αθήνα, Διακρατική Συμφωνία από τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, για τον ενεργειακό αγωγό EastMed. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Μεγάρου Μαξίμου “η Συμφωνία θα ολοκληρωθεί και με την υπογραφή της απο την Ιταλία”.

Στο πλαίσιο της δικής μου ανάλυσης ο αγωγός EastMed καθώς επίσης και το Eastern Mediterranean Gas Forum, πρέπει να γίνουν αντιληπτά ως δευτερεύοντα και συμπληρωματικά εργαλεία των διμερών ενεργειακών συμφωνιών Αιγύπτου-Ισραήλ. Η επιτυχία τους, που θα ισχυροποιήσει Κύπρο και Ελλάδα, συναρτάται από την ανάδειξη της πρωτοκαθεδρίας της Αιγύπτου στα ενεργειακά δρώμενα της Ανατολικής Μεσογείου, πάντοτε σε αγαστή συνεργασία με το Ισραήλ.

Συνεπώς Λευκωσία και Αθήνα θα πρέπει να αναγάγουν ως ένα αξίωμα της εξωτερικής τους πολιτικής την ανάδειξη της Αίγυπτου ως του ενεργειακού κόμβου της περιοχής, στη βάση πολιτικών- όπως το Ισραήλ- και όχι των όποιων οικονομικών κριτηρίων. Μια ενεργειακά κυρίαρχη η Αίγυπτος σε συνεργασία με το Ισραήλ θα καθορίζουν τους όρους παιγνιδιού στην Ανατολική Μεσόγειο βάσει
 

διεθνώς αναγνωρισμένων κανόνων. Έτσι θα παράγεται και θα διασφαλίζεται η ειρήνη στην περιοχή. Και στην οποία η Τουρκία θα πρέπει να προσαρμοστεί διότι δεν θα μπορεί να απειλεί αναμένοντας αποτελέσματα, κράτη όπως είναι η Αίγυπτος και το Ισραήλ.

Τέτοια χαρακτηριστικά είχε η εξαμερής συνάντηση της 14ης Ιανουαρίου 2019 στο Κάιρο, των Υπουργών Ενέργειας Αιγύπτου, Ισραήλ, Ιορδανίας, Ελλάδας, Κύπρου και της Παλαιστινιακής Αρχής. Εκεί ανακοινώθηκε η δημιουργία του Eastern Mediterranean Gas Forum (EMGF) με Γραμματεία στην Αίγυπτο.

To Gas Forum ξεχωρίζει διότι σηματοδοτεί κάτι το σημαντικό και καινοτόμο για την Κύπρο αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο. Ξεχωρίζει διότι στο Forum συμμετέχουν τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστινιακή Αρχή, κάτι το πρωτόγνωρο σε διακρατική συνεργασία και που υποδηλώνει πολλά θετικά για το μέλλον. Ξεχωρίζει διότι έχουμε κλασική περίπτωση ταύτισης και εξυπηρέτησης συμφερόντων. Ξεχωρίζει διότι προέκυψε από γεωπολιτικές διεργασίες με κοινό παρονομαστή τις συναντιλήψεις των συμμετεχόντων κρατών ως προς τη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για την ευημερεία και την ασφάλειά τους. Ξεχωρίζει διότι διέπεται από αντι- ηγεμονισμό. Και ξεχωρίζει διότι η Τουρκία πολέμησε λυσσαλέα για να το αποτρέψει- τουλάχιστον να αποτρέψει τη συμμετοχή των Παλαιστινίων- αλλά δεν τα κατάφερε. Διότι οι έξι που συμμετέχουν αντιλαμβάνονται πολύ καλά πως το Gas Forum εξυπηρετεί τα αμοιβαία τους συμφέροντα.

Στην περίπτωση της Ισραηλινής συμφωνίας για εξαγωγή υγραερίου στην Αίγυπτο δεν έχω εντοπίσει καμια τουρκική αντίδραση. Ίσως να υπάρχει και να μου διέφυγε. Είναι όμως μια εξέλιξη άκρως αρνητική για την Άγκυρα και την οποία όμως πρέπει να αποδεχτεί.

Το Ισραήλ και η Αίγυπτος της αφαίρεσαν την επιλογή για κάτι διαφορετικό. Λήφθηκε μια στρατηγική απόφαση στην Ανατολική Μεσόγειο που ορίζει το μέλλον των ενεργειακών διεργασίων και για την οποία η Άγκυρα δεν είχε λόγο, αντίθετα με όσα διαπρυσίως διακηρύττει.

Μάριος Ευρυβιάδης

Πρώτη δημοσίευση στην Hellas Journal