Σάββατο, 25/04/2020

  Tweet

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί να λάβουν πρωτοφανή φορολογικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης και - εξίσου σημαντικό - οι αγορές φαίνεται ότι έκριναν τα μέτρα αυτά κατάλληλα. Οι πρόσφατες  εκδόσεις χρέους από την Πορτογαλία και την Ιταλία τιμήθηκαν σε πολύ χαμηλά επιτόκια και υπερκαλύφθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι αποδόσεις κρατικών ομολόγων είναι παρόμοιες με αυτές που ήταν στο τέλος του 2019. Παρόλο που τα spreads και η τιμολογιακή ανταλλαγή χρεογράφων για το χρέος ορισμένων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έχουν διευρυνθεί, δεν βρίσκονται πουθενά κοντά στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν σε προηγούμενα σοκ. Με άλλα λόγια, ο κατακερματισμός των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών αγορών είναι πολύ πιο περιορισμένος από ότι ήταν το 2009 ή το 2012.

Επιπλέον, υπάρχουν καλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι η πολιτική απάντηση COVID-19 θα έχει διαφορετικό ρόλο από αυτόν που ακολούθησε την οικονομική κρίση του 2008, παρόλο που η ύφεση μπορεί να είναι βαθύτερη αυτή τη φορά. Η πρόβλεψη της S&P προβλέπει ότι το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 6% στη Γερμανία, 8% στη Γαλλία και 10% στην Ιταλία φέτος και ότι οι λόγοι χρέους προς ΑΕΠ θα αυξηθούν ως αποτέλεσμα της ύφεσης και της άνευ προηγουμένου δημοσιονομικής απόκρισης.

Ωστόσο, από μακροοικονομική προοπτική, τα επίπεδα χρέους προς ΑΕΠ δεν αποκαλύπτουν πολλά για τη βιωσιμότητα του χρέους εάν ληφθούν εκτός του πλαισίου και αντιμετωπίζονται ως στατικά. Ένας πιο ξεκάθαρος και δυναμικός δείκτης είναι η συχνά παραμελημένη αλληλεπίδραση τριών ζωνών μεταξύ του ισοζυγίου πρωτογενούς προϋπολογισμού μιας χώρας, της επιβάρυνσης των επιτοκίων και του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης.

Αν και τα επίπεδα του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ θα αυξηθούν το 2020, αυτές οι αυξήσεις θα αντικατοπτρίζουν μια εφάπαξ δημοσιονομική απάντηση σε ένα μοναδικό μη οικονομικό σοκ. Σε αντίθεση με τα γεγονότα που οδήγησαν στην κρίση του 2008, η οποία ξεκίνησε στον χρηματοπιστωτικό τομέα, η πανδημία COVID-19 είναι πρώτα και κύρια κρίση υγείας, αν και με εκτεταμένες οικονομικές επιπτώσεις, όπως υψηλότερη ανεργία, χαμηλότερες τιμές περιουσιακών στοιχείων, υψηλότερα ποσοστά προεπιλογής, και περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Οι τρέχουσες βασικές προοπτικές της S&P για το τρίτο τρίμηνο του 2020 έως το 2021 προβλέπουν ότι μόλις λήξει το κλείδωμα της πανδημίας, η ανάπτυξη θα συνεχιστεί και θα ξεπεράσει και πάλι τα πραγματικά επιτόκια. Ως εκ τούτου, αναμένουμε οικονομική ανάκαμψη άνω του 4% στη Γερμανία και άνω του 6% στη Γαλλία και την Ιταλία. Σε αυτό το σενάριο, τα υπόλοιπα του πρωτογενούς προϋπολογισμού θα βελτιωθούν και τα επίπεδα χρέους προς το ΑΕΠ θα μειωθούν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Εξίσου ελπιδοφόρο για την ανάκαμψη της Ευρώπης, τα επιτόκια του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους μειώθηκαν κατά περίπου 400 μονάδες βάσης από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει αυξηθεί κατά 5%.

Ένα άλλο θετικό σημάδι είναι η σύνθεση και η αλληλουχία της σημερινής πολιτικής απάντησης, η οποία είναι πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες κρίσεις. Όπως σημείωσαν ορισμένοι σχολιαστές, κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008, χάθηκε πολύτιμος χρόνος συζητώντας θέματα όπως το ευρωπαϊκό περίφραξη και οι λεπτομέρειες των νέων μέσων πολιτικής. Ενώ η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ εγκαινίασε το πρώτο της πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης το 2008, χρειάστηκε τελικά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άλλα επτά χρόνια για να επεκτείνει τον ισολογισμό της και να ξεκινήσει το δικό της πρόγραμμα QE.

Αυτή τη φορά, η απόκριση πολιτικής ήταν πολύ ταχύτερη, καθώς και γενναιόδωρη και συνεπής με την καλύτερη οικονομική θεωρία. Μέσα σε ένα μήνα από τις αποφάσεις των περισσοτέρων χωρών για lockdown, ο ισολογισμός της ΕΚΤ είχε ήδη επεκταθεί κατά 500 δισεκατομμύρια ευρώ (540 δισεκατομμύρια δολάρια), που ισοδυναμεί με το 4% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Και ενώ πρέπει να γίνουν πολλά ακόμη, η τρέχουσα πορεία και η κλίμακα της δημοσιονομικής και νομισματικής επέκτασης προσφέρουν ελπίδα ότι το χτύπημα της πανδημίας στο ΑΕΠ θα είναι βραχυπρόθεσμο φαινόμενο.

Για να είμαστε σίγουροι, ορισμένοι θα υποστήριζαν ότι η ΕΕ δεν κάνει αρκετά για να υποστηρίξει τις προβληματικές κυβερνήσεις ή για να κλείσει το χάσμα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη τη «στιγμή του Χάμιλτον» της δημοσιονομικής μεταφοράς και ένα κοινό ταμείο πιθανότατα δεν θα έρθει σύντομα. Ωστόσο, δεν φαίνεται ότι η ΕΕ έχει περάσει την τρέχουσα κρίση για να ελέγξει δημόσιους λογαριασμούς ή να περιορίσει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Αντίθετα, χαλάρωσε πολύ γρήγορα τους δημοσιονομικούς κανόνες και τις κατευθυντήριες γραμμές του σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις, επιτρέποντας έτσι στα κράτη μέλη να στηρίξουν τις οικονομίες και τα συστήματα υγείας τους όπως απαιτείται.

Επιπλέον, οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ έχουν επινοήσει έναν μηχανισμό διχτυού ασφαλείας μέσω του οποίου ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα διατεθεί για τη χρηματοδότηση μερικών παροχών απασχόλησης, μειώνοντας έτσι τον οδυνηρό δημοσιονομικό σοκ σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΕ σκέφτεται επίσης να χρησιμοποιήσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας για τη χρηματοδότηση των εθνικών δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη, οι οποίες θα παρέχουν ακόμη πιο βραχυπρόθεσμη ανακούφιση.

Συνολικά, αυτές οι γρήγορες δράσεις πολιτικής δείχνουν ότι η αντίδραση της ΕΕ είναι ήδη μίλια μπροστά από την αντίδρασή της σε προηγούμενες κρίσεις. Και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συμφώνησαν να εργαστούν για τη δημιουργία ενός ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ για τη στήριξη των οικονομικών προοπτικών των κρατών μελών. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το λεγόμενο Σχέδιο Juncker για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων θα είναι χρήσιμα για να τεθούν τα θεμέλια για ένα ταμείο αφιερωμένο στην αποκατάσταση μετά την πανδημία.

Το COVID-19 θα αφήσει αναμφίβολα το σημάδι του στις ευρωπαϊκές οικονομίες. Τα εθνικά ΑΕΠ δεν θα επιστρέψουν στα επίπεδα του τέλους του 2019 για τουλάχιστον δύο χρόνια, και αυτό θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην πίστωση. Εάν όμως το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ που βρίσκεται υπό συζήτηση αποδεικνύεται τολμηρό, ευθυγραμμισμένο κατάλληλα με άλλα προγράμματα φιλικά προς την ανάπτυξη, όπως η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», θα μπορούσε να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες να γίνουν πιο βιώσιμες, ανταγωνιστικές και συνεκτικές πολύ στο μέλλον.

------------------------------

Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το σχόλιο είναι δικές του συγγραφέα, δεν αποτελούν συστάσεις πολιτικής και δεν προβλέπουν δράσεις αξιολόγησης από την S&P Global Ratings.

Ο Sylvain Broyer είναι επικεφαλής οικονομολόγος του EMEA στο S&P Global Ratings.

Project-syndicate.com