Τετάρτη, 00:01 - 05/08/2020

  Tweet

-------------------

Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών αποτυχιών της εποχής της [ασθένειας] COVID-19 ήταν [3] η σχεδόν πλήρης απουσία αποτελεσματικού διεθνούς συντονισμού για την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τίποτα πέρα από συμβολική δράση, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χάσει την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και το G-20 έχει περιορίσει την οικονομική του απάντηση στην προσωρινή αναστολή των υποχρεώσεων αποπληρωμής των χρεών των φτωχών χωρών. Αλλά ακόμη και πριν από την πανδημία του κορωνοϊού, το πολυμερές σύστημα που οι Ηνωμένες Πολιτείες βοήθησαν να χτιστεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο πάλευε να λύσει τα πιο πιεστικά προβλήματα του κόσμου. Η [ασθένεια] COVID-19 αποκάλυψε ότι ο αυτοκράτορας δεν έχει ρούχα -αλλά στην πραγματικότητα ο αυτοκράτορας είναι ανεπαρκώς ενδεδυμένος για αρκετό καιρό.

Ο Μπόρις Τζόνσον σε μια συνάντηση εργασίας κατά την Σύνοδο Κορυφής του G7 στο Μπιαρίτζ της Γαλλίας, τον Αύγουστο του 2019. Jeff J Mitchell / Pool / REUTERS

------------------------------------------------------------

Καθώς το παγκόσμιο οικονομικό κέντρο βαρύτητας έχει μετατοπιστεί προς τον Ινδο-Ειρηνικό, είναι αδύνατο για θεσμούς με παγκόσμιες φιλοδοξίες να ισχυρίζονται αξιόπιστα ότι ηγούνται χωρίς ουσιαστική εκπροσώπηση από εκείνη την περιοχή. Αλλά το G-7, το οποίο εμφανίστηκε μετά το σοκ του 1973, έχει ένα μόνο μέλος -την Ιαπωνία- έξω από τον Ευρω-Ατλαντικό. Και το G-20, το οποίο δημιουργήθηκε μετά την ασιατική οικονομική κρίση του 1997 και έδειξε την αξία του κατά την διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης του 2008, έχει αποδειχθεί πολύ ανομοιογενές ως προς τις πολιτικές προοπτικές και την ικανότητα να επιλύει διεθνή προβλήματα αξιόπιστα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, εν τω μεταξύ, έχει αρχίσει να χωλαίνει λόγω της επανεμφάνισης του επιθετικού αυταρχισμού [4] στην Κίνα και την Ρωσία.

Ο κόσμος χρειάζεται απεγνωσμένα ένα νέο θεσμικό όργανο που να είναι τόσο παγκόσμιο όσο και ενοποιημένο στο όραμά του. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον, και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ -αμφότεροι μη πιθανά είδωλα της θεσμικής καινοτομίας- έχουν υποβάλει προτάσεις για ένα τέτοιο σώμα. Και ενώ ο Τραμπ θα έκανε την πολυμέρεια να οπισθοδρομήσει ακόμη περισσότερο, ο Τζόνσον έχει μια πραγματική υπόσχεση.

ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΝΕΟ ΘΕΣΜΟ

Ο Τζόνσον ήταν ο πρώτος που κατέθεσε μια ιδέα για έναν νέο θεσμό. Τον Μάιο, πρότεινε την δημιουργία συμμαχίας των δέκα κορυφαίων δημοκρατιών [5] -που να αποτελείται από τις χώρες του G-7 συν την Αυστραλία, την Ινδία και τη Νότια Κορέα και ονομάστηκε «D10» - για να συντονίσει την πολιτική τηλεπικοινωνιών και να αναπτύξει μια εναλλακτική λύση για τον κινεζικό ηγέτη της αγοράς, Huawei, του οποίου η κυριαρχία στην τεχνολογία του 5G δημιούργησε εκτεταμένα προβλήματα ασφάλειας. Λίγο αργότερα, ο Τραμπ ακύρωσε μια συνάντηση του G-7 [6] που είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο και πρότεινε μια σύνοδο κορυφής «G-11» [7] το φθινόπωρο. Διευρύνοντας την πρόταση του Τζόνσον, η νέα ομάδα του Τραμπ θα έχει τις ίδιες χώρες με το D10, αλλά θα περιλαμβάνει και την Ρωσία.

Κάνοντας την ανακοίνωσή του, ο Τραμπ απέρριψε το G-7 ως «ξεπερασμένο» [8] -και με αυτήν την κατηγορία ήταν σωστός. Αλλά το G-11 είναι η λάθος θεραπεία. Η πιο επακόλουθη δράση που ανέλαβε το G-7 την τελευταία δεκαετία ήταν να αποβάλλει την Ρωσία [9] μετά την προσάρτηση της Κριμαίας [10] το 2014. Η αντιστροφή αυτής της απόφασης δεν θα έκανε τίποτα για να αναβιώσει την αποτελεσματική πολυμέρεια.

Η πιο συγκαταβατική ανάγνωση της πρότασης του Τραμπ είναι ότι η αναδίπλωση της Ρωσίας θα μπορούσε να βάλει μια σφήνα μεταξύ του Πεκίνου και της Μόσχας -μια παραλλαγή του «Ο Nixon πηγαίνει στην Κίνα» σε έναν κόσμο που ανησυχεί όλο και περισσότερο για την επιθετική συμπεριφορά της Κίνας. Όπως κατέστησε σαφές ο Τραμπ, ένα σημαντικό επίκεντρο της εκστρατείας επανεκλογής του θα ήταν να καταστήσει αποδιοπομπαίο τράγο την Κίνα [11] για την δική του αποτυχία να συγκρατήσει την [ασθένεια] COVID-19 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Τραμπ μπορεί να βλέπει το να φέρει όλες τις μεγάλες δυνάμεις του κόσμου, εκτός από την Κίνα, σε μια ενιαία ομάδα ως έναν καλό τρόπο για να απομονώσει το Πεκίνο [12].

Ωστόσο, η Μόσχα είναι απίθανο να ευθυγραμμιστεί με ουσιαστικό τρόπο με την Ουάσινγκτον εναντίον του Πεκίνου. Και ακόμη κι αν το έκανε, μια ομαδοποίηση G-11 θα ήταν ασύνετη. Το θεμελιώδες ελάττωμα του σχεδίου είναι ότι ορίζει τους στόχους των ΗΠΑ ως ουσιαστικά αρνητικούς -βάζοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες εναντίον της Κίνας χωρίς να λέει τι υποστηρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ισχυρισμοί ότι μια τέτοια συμμαχία ευνοεί την ελευθερία ή την δημοκρατία ή τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα υποτιμηθεί με την συμπερίληψη της Ρωσίας, η οποία αντιτίθεται και στα τρία. Πώς θα μπορούσε μια ομάδα που προϋποτίθεται πως θα έχει συγχωρήσει ότι η Ρωσία κατάπιε την Κριμαία, στην συνέχεια να γυρίσει και να καταδικάσει τη μεταχείριση του Χονγκ Κονγκ από το Πεκίνο; Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Καναδάς, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν δηλώσει [13] ότι θα ασκήσουν βέτο σε οποιαδήποτε απόπειρα επανεισδοχής της Ρωσίας στο G-7 [14].

Καθώς τα άλλα μέλη του G-7 έχουν συγκεντρωθεί σε αντίθεση με το σχέδιο του Trump, η αμερικανική κυβέρνηση προσπαθεί να περισωθεί με μια εναλλακτική διατύπωση. Τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών, Mike Pompeo [15], εκφώνησε μια ομιλία [16] στην οποία έκανε έκκληση για έναν ιδεολογικό αγώνα τύπου Ψυχρού Πολέμου ενάντια στην Κίνα. «Ίσως ήρθε η ώρα για μια νέα ομαδοποίηση ομογενών εθνών, μια νέα συμμαχία των δημοκρατιών», είπε χωρίς να αναφέρει λεπτομέρειες. Το κατά πόσο η αόριστη πρόταση του Pompeo διαφέρει από το G-11 του Trump είναι ασαφές. Όμως, το πλαίσιο της ομιλίας του Πομπέο -και η αγκαλιά του Τραμπ στους αυταρχικούς στο εξωτερικό και οι αντιδημοκρατικές τάσεις του εγχωρίως- καθιστά σαφές ότι το όραμα της αμερικανικής κυβέρνησης για ένα τέτοιο σώμα παραμένει το ίδιο: τίποτα περισσότερο από ένα αντι-κινεζικό μπλοκ, χωρίς ενοποιητική θετική ατζέντα.

Αντιθέτως, το D10 του Johnson είναι ακριβώς το είδος του σώματος που χρειάζεται ο κόσμος: μια ομάδα ικανών, αφοσιωμένων, και συνεκτικών δημοκρατιών που θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν πολιτική βούληση και πραγματικούς πόρους. Παίρνει τα ιστορικά δυνατά σημεία του G-7 και τα επεκτείνει φέρνοντας μέσα [στην ομάδα] τις πιο διεθνιστικά σκεπτόμενες μεγάλες δημοκρατίες στην Ασία [17]. Η Νότια Κορέα ηγήθηκε του κόσμου στον περιορισμό του COVID-19 και λάμπρυνε την ήπια ισχύ της βοηθώντας τον υπόλοιπο κόσμο να καταπολεμήσει τον ιό. Η Αυστραλία έχει καθιερωθεί ως μια σημαίνουσα «μεσαία δύναμη» και πρόσφατα υιοθέτησε μια φιλόδοξη νέα αμυντική στρατηγική [18]. Και η Ινδία είναι ο άλλος αναδυόμενος γίγαντας της Ασίας, και μετά την πρόσφατη σύγκρουσή της με την Κίνα ψηλά στα Ιμαλάια, ίσως να επιλέξει να επιδιώξει στενότερους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες [19].

Αν και το D10 δεν συνεδρίασε ποτέ σε επίπεδο ηγετών, το Ατλαντικό Συμβούλιο (Atlantic Council) από το 2014 συγκάλεσε τους λεγόμενους διαλόγους Track 1.5 μεταξύ αναλυτών και υπευθύνων χάραξης πολιτικής από χώρες του D10, συμπεριλαμβανομένων μελών του προσωπικού του σχεδιασμού πολιτικής (Policy Planning Staff) του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, στο οποίο υπηρετήσαμε αμφότεροι κατά την διοίκηση του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα. Αυτές οι συνομιλίες επικεντρώθηκαν σε θέματα της ευρύτερης εικόνας και δεν προσπάθησαν να λάβουν αποφάσεις για διακριτά θέματα πολιτικής. Όμως, οι γενικοί στόχοι που διατύπωσαν οι συμμετέχοντες ευθυγραμμίστηκαν εντυπωσιακά -από την υπεράσπιση των δημοκρατικών κοινωνιών ενάντια στον κινεζικό και ρωσικό ρεβανσισμό, μέχρι την διατήρηση ενός ανοικτού και ασφαλούς Διαδικτύου [20], έως και την επένδυση σε πράσινες υποδομές. Ένα επισημοποιημένο D10 που θα συνδύαζε αυτήν την αρμονία -ο πιο πολύτιμος πόρος στην διεθνή συνεργασία- με τα μέσα σχετικά πλούσιων, ικανών κρατών θα μπορούσε να ενεργήσει πολύ πιο αποτελεσματικά στην παγκόσμια σκηνή από οποιονδήποτε υπάρχοντα θεσμό.

Αντίθετα, μια εξωτερική πολιτική άρνησης είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να αντιτάχθηκαν στην υπό κινεζική ηγεσία Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (ΑΙΙΒ), την Πρωτοβουλία Belt and Road [21], και τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 2, αλλά θα παλέψουν να πείσουν άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο, εκτός εάν προτείνουν ενδιαφέρουσες εναλλακτικές λύσεις . Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να νικήσει κάτι με το τίποτα. Πρέπει να παρουσιάσει ένα θετικό όραμα για αυτά που υποστηρίζει και να καταστήσει σαφή τα οφέλη της ευθυγράμμισης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το D10 μπορεί να είναι ο αγωγός για μια θετική ατζέντα που αναζωογονεί την ηγεσία των ΗΠΑ και την πολυμερή συνεργασία.

Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΟΥ D10

Μια προφανής ειρωνεία της μεγάλης περιόδου οικοδόμησης θεσμών μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ότι ο οργανισμός με τις υψηλότερες φιλοδοξίες -τα Ηνωμένα Έθνη- κατέληξε να παράγει λιγότερο επιδραστική διεθνή συνεργασία από όση τα στενά προσαρμοσμένα ιδρύματα όπως το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα [ 22] (ο πρόγονος της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Όμως αυτό το αποτέλεσμα θα έπρεπε να ήταν προβλέψιμο: όσο μεγαλύτερος είναι ο οργανισμός και όσο πιο ποικίλοι είναι συμμετέχοντες σε αυτόν, τόσο δυσκολότερο είναι για τα μέλη του να συμφωνήσουν σε πολιτικές. Τα πιο επιτυχημένα πολυμερή θεσμικά όργανα αποδείχθηκαν εκείνα που αποτελούνται από ομοϊδεάτες χώρες και εστιάζουν (τουλάχιστον αρχικά) σε επείγοντα και απτά σχέδια.

Το D10 πληροί και τα δύο αυτά κριτήρια. Θα αποτελείται από δέκα δημοκρατίες και θα αναλάβει μια περιορισμένη αλλά εξαιρετικά σημαντική προσπάθεια: την από κοινού ανάπτυξη δικτύων 5G [23] που δεν θα βασίζονται στην κινεζική τεχνολογία. Αυτό το έργο θα ωφελούσε όλες τις χώρες του D10, αλλά καμία δεν θα μπορούσε να το ολοκληρώσει μόνη της. Απαιτεί εκτεταμένη διακυβερνητική συνεργασία, χρηματοοικονομικές επενδύσεις και έξυπνη πολιτική. Εάν οι δέκα χώρες μπορούν να εκτελέσουν αυτό το έργο επιτυχημένα μαζί, ο θεσμός μέσω του οποίου θα το έχουν πράξει θα μπορούσε εύκολα να εξελιχθεί για να αντιμετωπίσει μια ευρύτερη και πιο φιλόδοξη ατζέντα.

Για να επιτύχει το D10 αυτήν την υπόσχεση, θα πρέπει να διευκολύνει την συνεργασία, ενώ παράλληλα [πρέπει] να προσφέρει στους μεμονωμένους ηγέτες χώρο για ελιγμούς. Για τον σκοπό αυτό, κάθε κυβέρνηση-μέλος πρέπει να ορίσει έναν μικρό αριθμό δημοσίων υπαλλήλων και διπλωματών για να υπηρετήσουν ως γραμματεία του D10. Αυτοί οι αξιωματούχοι μπορούν να διασφαλίσουν ότι ο οργανισμός θα σημειώνει σταθερή πρόοδο ενώ θα παραμένει σε συγχρονισμό με τις πρωτεύουσες της χώρας τους. Όταν θα συνεδριάζουν οι ηγέτες των χωρών D10 -πιθανώς μόνο μια φορά το χρόνο, αλλά πιο συχνά σε περιόδους έκτακτης ανάγκης- θα πρέπει να επικεντρώνονται στις πιο δύσκολες αποφάσεις. Εάν δεν μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία για μια συγκεκριμένη ενέργεια, η πλειονότητα των χωρών του D10 θα πρέπει να έχει την εξουσία να προχωρήσει χωρίς να επιβάλει δεσμευτικές υποχρεώσεις στους διαφωνούντες.

Μια τέτοια δομή θα επέτρεπε στο D10 να αντιμετωπίσει μια εκτεταμένη σειρά έργων. Στον τομέα της ασφάλειας, το D10 θα μπορούσε να συντονίσει την επιβολή κανόνων, όπως η ελευθερία πλοήγησης, η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα [24]. Θα μπορούσε να δημιουργήσει συλλογικά αμυντικά πλαίσια ενάντια σε κυβερνοεπιθέσεις και άλλες μη στρατιωτικές απειλές -για παράδειγμα, τα μέλη θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε κοινές οικονομικές και πολιτικές συνέπειες που θα επέβαλλαν σε οποιαδήποτε χώρα θα παρενέβαινε σε μια από τις δημοκρατικές εκλογές τους. Το D10 θα αποτελούσε επίσης ένα φυσικό φόρουμ για τον συντονισμό των πολυμερών κυρώσεων [25] και τον καθορισμό και την αστυνόμευση προτύπων συμπεριφοράς στον κυβερνοχώρο [26].

Το D10 έχει παρόμοιες δυνατότητες στον οικονομικό χώρο. Η πανδημία της COVID-19 εξαπέλυσε μια καταστροφική οικονομική κρίση που ενδέχεται να επιδεινώσει την φτώχεια και τις ανισότητες παγκοσμίως. Το D10 θα μπορούσε να χαράξει ένα μονοπάτι εξόδου από αυτήν την άβυσσο βοηθώντας να αντιμετωπιστούν οι ανισότητες πλούτου και εισοδημάτων εντός των χωρών, ενώ ταυτόχρονα θα καθιστά τις αλυσίδες εφοδιασμού πιο ανθεκτικές. Πολλά εγχώρια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημοκρατικές κοινωνίες προέρχονται στην πραγματικότητα από χαρακτηριστικά [27] της παγκόσμιας οικονομίας: τα μέλη του D10 θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην διόρθωσή τους συνεργαζόμενα για την καταστολή των φορολογικών παραδείσων [28], της παράνομης χρηματοδότησης και άλλων κλεπτοκρατικών πρακτικών [29] που τροφοδοτούν την ανισότητα. Θα μπορούσαν επίσης να σχεδιάσουν εναλλακτικές αλυσίδες εφοδιασμού [30] για κρίσιμα προϊόντα -όπως φαρμακευτικά προϊόντα, ιατρικό εξοπλισμό, ηλεκτρονικά τσιπ και ανταλλακτικά αεροσκαφών- που μπορούν να λειτουργήσουν γρήγορα σε περιόδους κρίσης.

Η κλιματική αλλαγή, επίσης, θα ήταν επιδεκτική στην συντονισμένη δράση εκ μέρους του D10. Ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Yale, William Nordhaus, πρότεινε μια λέσχη του κλίματος [31], στην οποία οι χώρες θα έθεταν μια διεθνή τιμή-στόχο για τον άνθρακα, η οποία θα επιβαλλόταν με ομοιόμορφους δασμούς σε χώρες των οποίων οι τιμές του άνθρακα υπολείπονται. Παρόλο που μια τέτοια λέσχη θα ήταν πιο αποτελεσματική εάν η εμβέλειά της ήταν παγκόσμια, η καλύτερη πιθανότητα να ξεκινήσει μπορεί να είναι στο D10. Με την πάροδο του χρόνου, τα μέλη του D10 θα μπορούσαν να προσκαλέσουν άλλες χώρες να συμμετάσχουν στην κλιματική λέσχη -και ενδεχομένως ακόμη και να επιβάλουν ισχυρές «πράσινες κυρώσεις» [32] εναντίον εταιρειών που υπονόμευσαν τις προσπάθειές της.

Για να διασφαλίσει ότι τα μέλη του θα συνεχίσουν να ηγούνται του κόσμου στην επιστήμη και την τεχνολογία, το D10 θα μπορούσε να συγκεντρώσει πόρους [33] για την χρηματοδότηση και την ανάπτυξη καινοτομιών αιχμής. Πολλές από τις τεχνολογίες που ενδέχεται να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο τον 21ο αιώνα, όπως η κβαντική πληροφορική (quantum computing) και η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence), θα απαιτήσουν τεράστιες δαπάνες Έρευνας και Ανάπτυξης, σύνολα δεδομένων (data), και τεχνολογικό ταλέντο. Οι χώρες του D10 μπορούν από κοινού να χρηματοδοτήσουν έργα, συνδυάζοντας τους πόρους τους ώστε να αυξήσουν την πιθανότητα οι δημοκρατίες να θέσουν τα πρότυπα για αυτές τις νέες τεχνολογίες. Παρόμοια συνεργασία θα μπορούσε να βοηθήσει το D10 να προετοιμαστεί για την επόμενη πανδημία [34] -για παράδειγμα, αντλώντας μαθήματα από την COVID-19 προκειμένου να καθιερώσει διαδικασίες που επιταχύνουν τις κλινικές δοκιμές για σωτήριες θεραπείες και που κάνουν τα φάρμακα ευκολότερα να παραχθούν και να διανεμηθούν σε [μεγάλη] κλίμακα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Με τον κόσμο να βρίσκεται στο χείλος της αταξίας, η αποτελεσματική πολυμερής συνεργασία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ, αλλά δίνει την αίσθηση ότι είναι και περισσότερο απομακρυσμένη από ποτέ άλλοτε. Ο μόνος τρόπος εξόδου από αυτό το αδιέξοδο είναι να οικοδομηθεί ένας νέος δρόμος στον οποίο οι κορυφαίες δημοκρατίες μπορούν να έρθουν μαζί ώστε να λύσουν τις πιο πιεστικές προκλήσεις του κόσμου. Το D10 μπορεί να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό. Δεν είναι πανάκεια αλλά μάλλον ένα μονοπάτι προς το είδος της διεθνούς συνεργασίας που ο κόσμος χρειάζεται απεγνωσμένα.

Ο EDWARD FISHMAN είναι εξωτερικός ανώτερος συνεργάτης στο Atlantic Council και πρόσθετος συνεργάτης στο Center for a New American Security. Προηγουμένως, διετέλεσε μέλος του Policy Planning Staff στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Ακολουθήστε τον στο Twitter @edwardfishman [1].

Ο SIDDHARTH MOHANDAS είναι ανώτερος συνεργάτης στο Center for a New American Security. Προηγουμένως, διετέλεσε κύριος αναπληρωτής διευθυντής του Policy Planning Staff στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Ακολουθήστε τον στο Twitter @siddmohandas [2].

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/72857/edward-fishman-kai-siddharth-mohandas/ena-symboylio-dimokration-mporei-na-sosei-tin-polymereia?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2020-08-03/council-democracies-can-save-multilateralism