Εάν η Αιθιοπία επιστρέψει στον εμφύλιο πόλεμο,
ολόκληρη η αφρικανική ήπειρος θα υποφέρει. Η
παρατεταμένη στρατιωτική αντιπαράθεση όχι μόνο
θα οδηγήσει σε σοβαρές απώλειες ζωών στην
Αιθιοπία, αλλά θα θέσει σε κίνηση μια σειρά
σχετικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.
---------------------------------
Πριν από λιγότερο από
έναν χρόνο, ο
πρωθυπουργός της
Αιθιοπίας, Abiy Ahmed,
αποδέχθηκε το Βραβείο
Νόμπελ Ειρήνης. Σήμερα,
η χώρα του βρίσκεται στο
χείλος του εμφυλίου
πολέμου. Οι εντάσεις
μεταξύ της κυβέρνησης
του Abiy και του
Απελευθερωτικού Λαϊκού
Μετώπου Tigrayan (TPLF),
που κάποτε ήταν η
κυρίαρχη δύναμη στο
κυβερνών κόμμα της
Αιθιοπίας αλλά τώρα
είναι μια δυσαρεστημένη
και καλά εξοπλισμένη
περιφερειακή κυβέρνηση,
σταδιακά κλιμακώθηκε επί
μήνες. Την περασμένη
εβδομάδα, η κατάσταση
έκανε μια ξαφνική στροφή
προς το χειρότερο όταν ο
πρωθυπουργός διέταξε μια
στρατιωτική επίθεση
εναντίον των δυνάμεων
του Tigrayan τις οποίες
κατηγόρησε για εξέγερση
και προδοτική
δραστηριότητα. Η
Αιθιοπία υπέστη έναν
παρατεταμένο και
αιματηρό εμφύλιο πόλεμο
από το 1974 έως το 1991.
Τώρα φαίνεται έτοιμη να
επαναλάβει αυτήν την
ιστορία.
Πολιτοφύλακες στην Sanja,
στην Αιθιοπία, τον
Νοέμβριο του 2020. Tiksa
Negeri / Reuters
Μια γρήγορη κάθοδος στην
αστάθεια φαινόταν
απίθανη όταν ο Abiy
ανέλαβε την εξουσία το
2018. Ο νέος
πρωθυπουργός κέρδισε
γρήγορα επιδοκιμασίες -και
το βραβείο Νόμπελ
Ειρήνης [1]- για τις
πολλά υποσχόμενες
μεταρρυθμίσεις του που
περιελάμβαναν την
απελευθέρωση πολιτικών
κρατουμένων και την
διεξαγωγή ελεύθερων και
δίκαιων εκλογών. Φάνηκε
να τερματίζει τη
μακροχρόνια διαμάχη της
Αιθιοπίας με την
γειτονική Ερυθραία, και
ως ο πρώτος ηγέτης της
χώρας από την εθνοτική
ομάδα Oromo, ήταν επίσης
σε καλή θέση για να
τερματίσει μια
συνεχιζόμενη εξέγερση
στην περιοχή Oromia [2].
Όμως, πίσω από τα
αισιόδοξα πρωτοσέλιδα, η
σύγκρουση σιγόβραζε. Ο
Abiy είχε έρθει στην
εξουσία ως μέρος ενός
συνασπισμού, γνωστού ως
το Επαναστατικό
Δημοκρατικό Μέτωπο του
Αιθιοπικού Λαού (EPRDF),
στον οποίο το TPLF είχε
διαδραματίσει κεντρικό
ρόλο. Αλλά ο Abiy
γρήγορα κινήθηκε για να
εδραιώσει την εξουσία
του δημιουργώντας ένα
νέο πολιτικό όχημα -το
Κόμμα Ευημερίας- το
οποίο θα μπορούσε πιο
εύκολα να το ελέγξει. Η
κυβέρνηση του Abiy
περιθωριοποίησε το TPLF,
το οποίο αρνήθηκε να
προσχωρήσει στο νέο
κυβερνών κόμμα,
μπαίνοντας αντ' αυτού σε
μια πορεία σύγκρουσης με
τον πρωθυπουργό.
Ακολούθησε μια σειρά από
διαφωνίες και αψιμαχίες,
που κατέληξαν σε μια
επιδρομή του TPLF σε μια
βάση του στρατού της
Αιθιοπίας. Ο Abiy
απάντησε με αεροπορικές
επιθέσεις και με το
επικίνδυνο και
προκλητικό βήμα της
διάλυσης της κυβέρνησης
[3] της περιοχής Tigray.
Για να καταλάβει κάποιος
γιατί η διαμάχη μεταξύ
του Abiy και του TPLF
κλιμακώθηκε τόσο γρήγορα
και χτύπησε έναν τέτοιο
συναγερμό [4],
χρειάζεται απλώς να
κοιτάξει την αιθιοπική
ιστορία. Τα τελευταία 60
χρόνια, διαδοχικές
κυβερνήσεις αγωνίστηκαν
για να διατηρήσουν τον
έλεγχο στην τεράστια και
ποικίλη χώρα. Με τον ένα
ή τον άλλο τρόπο, όλοι
κατέφυγαν στην καταστολή
προκειμένου να
συγκρατήσουν τις
διαφωνίες -και όλοι τους
τελικά ανατράπηκαν βίαια.
ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗ
Ο κύκλος «καταστολής και
εξέγερσης» της Αιθιοπίας
χρονολογείται από την
αυτοκρατορική κυβέρνηση
του Haile Selassie, η
οποία προήδρευσε στην
ενδημική αστάθεια, την
φτώχεια, την ανισότητα,
και τις ελλείψεις
τροφίμων από την
δεκαετία του 1930 έως το
1974. Ο Σελασιέ
ανατράπηκε από μια
στρατιωτική χούντα που
εξελίχθηκε σε
μαρξιστικό-λενινιστικό
καθεστώς -γνωστό ως Derg-
που υποσχέθηκε να
οικοδομήσει μια πιο
σταθερή και ισότιμη
κοινωνία. Αλλά υπό την
ηγεσία του Μενγκίστου
Χαϊλέ Μαριάμ, το νέο
καθεστώς έγινε όλο και
πιο ριζοσπαστικό και
βίαιο, εξαπολύοντας έναν
«Κόκκινο Τρόμο» στον
οποίο 750.000 άνθρωποι
πιστεύεται ότι
σκοτώθηκαν.
Η καταστολή δεν ήταν
αρκετή για να κρατήσει
το Derg στην εξουσία,
όπως και δεν ήταν αρκετή
για την διατήρηση του
αυτοκρατορικού
καθεστώτος του Χαϊλέ
Σελασιέ. Στην δεκαετία
του 1980, ένας
συνασπισμός μαρξιστικών
και εθνικών κινημάτων
ανεξαρτησίας -που θα
γίνονταν το EPRDF- πήρε
τα όπλα εναντίον της
κυβέρνησης, αναγκάζοντας
τελικά τον Μενγκίστου να
εγκαταλείψει την χώρα το
1991.
Αρχικά, το EPRDF φάνηκε
να σπάει τον κύκλο της
καταστολής και εξέγερσης.
Υπό τον πρόεδρο και
αργότερα πρωθυπουργό,
Meles Zenawi, ο
συνασπισμός επιδίωξε μια
επιτυχημένη αναπτυξιακή
στρατηγική που ενίσχυσε
την οικονομική ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα, το EPRDF
προώθησε μια νέα λύση
στο πρόβλημα της
διαχείρισης των
διαφορετικών
εθνοπεριφερειακών
κοινοτήτων της Αιθιοπίας.
Αντί να επιβάλει μια
συγκεκριμένη εθνοτική
ταυτότητα σε σχέση με
όλες τις άλλες, το EPRDF
προσέφερε στις πολλές
διαφορετικές κοινότητες
της χώρας ελευθερία και
αυτοσεβασμό μέσω ενός
ομοσπονδιακού πολιτικού
συστήματος και
συντάγματος [5] που
παραχώρησε σε «όλους
τους λαούς» το «δικαίωμα
της αυτοδιάθεσης».
Αλλά η ρύθμιση δεν
λειτούργησε έτσι στην
πράξη. Ο κυβερνών
συνασπισμός επέλεγε τους
ηγέτες της
αντιπολίτευσης,
υπονομεύοντας την
ικανότητα των
περιφερειακών
κυβερνήσεων να
επιδιώκουν εναλλακτικά
πολιτικά οράματα ή να
εκπροσωπούν
δυσαρεστημένες
κοινότητες. Ουσιαστικά,
κάθε περιφέρεια
απολάμβανε την
αυτοδιοίκηση μόνο στον
βαθμό που ήταν πρόθυμη
να κυβερνηθεί από το
EPRDF -κάτι που δεν
ίσχυε σε περιοχές όπως η
Oromia επί τουλάχιστον
μια δεκαετία.
Επιπλέον, παρ’ όλη την
ρητορική περί εθνικής
ισορροπίας, το TPLF, που
αντιπροσωπεύει μια μικρή
μειονότητα [6] Αιθιόπων,
κυριάρχησε στην
κυβέρνηση για σχεδόν
τρεις δεκαετίες -έως
ότου ο Abiy ήρθε στην
εξουσία. Καθώς αυξήθηκε
η απογοήτευση με την
διακυβέρνηση του EPRDF,
η ευθεία απόρριψη της
νομιμοποίησης της
κυβέρνησης -που
υποδηλώνεται από την
κλιμάκωση της εξέγερσης
στην Oromia [7] από το
2016 και μετά- βαδίζει
χέρι-χέρι με τις
αυξανόμενες εθνικές
εντάσεις [8] σε πολλά
μέρη της χώρας.
ΤΡΟΧΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ
Για πρώτη φορά, η
ομοσπονδιακή κυβέρνηση
της Αιθιοπίας
αντιμετωπίζει τώρα μια
άμεση πρόκληση από μια
ομάδα που ελέγχει μια
περιφερειακή κυβέρνηση
και έχει σημαντική
στρατιωτική ικανότητα
[9]. Το TPLF όχι μόνον
άφησε τον κυβερνώντα
συνασπισμό αλλά
αμφισβήτησε άμεσα την
εξουσία του. Και έχοντας
παίξει καθοριστικό ρόλο
στον ανταρτικό πόλεμο
εναντίον του Derg, οι
ηγέτες του TPLF ξέρουν
πώς να ανατρέψουν μια
κυβέρνηση.
Σε μια προσπάθεια να
ντροπιάσει τον Abiy και
να προωθήσει τα αιτήματά
του για μεγαλύτερη
αυτονομία στην περιοχή
Tigray, το TPLF έχει
πραγματοποιήσει μια
σειρά από σκόπιμα
προκλητικές κινήσεις
τους τελευταίους μήνες.
Αφού ο πρωθυπουργός
ανέβαλε τις γενικές
εκλογές λόγω της
πανδημίας του κορωνοϊού,
για παράδειγμα, το TPLF
αψήφησε τις εντολές του
και διενήργησε τις δικές
του εκλογές [10],
καθιερώνοντας ουσιαστικά
το Tigray ως ένα κράτος
εν κράτει.
Από την πλευρά του, ο
πρωθυπουργός έκανε
ελάχιστα για να ηρεμήσει
τις εντάσεις. Παρά την
προσεκτικά καλλιεργημένη
εικόνα του ως
μεταρρυθμιστή, ο Abiy
παραμένει ένας
στρατιωτικός ηγέτης που
ανέβηκε στην κορυφή της
υπηρεσίας πληροφοριών
της χώρας του πριν
αναλάβει την
πρωθυπουργία. Το
ένστικτό του είναι να
ανταποκρίνεται στις
προκλήσεις με βία, όχι
με συμβιβασμό. Θα
μπορούσε απλώς να
ανταποκριθεί στην
αυξανόμενη επιθετικότητα
του TPLF με στοχευμένες
αεροπορικές επιθέσεις
και στην συνέχεια να
κάνει έκκληση για ειρήνη
με ευνοϊκούς όρους. Αντί
γι’ αυτό, τιμώρησε το
TPLF τόσο πολιτικά όσο
και στρατιωτικά -διαλύοντας
την περιφερειακή
κυβέρνηση του Tigray και
κλιμακώνοντας την
σύγκρουση. Αποκλείοντας
αποτελεσματικά τους
ηγέτες της TPLF από το
πολιτικό σύστημα, ο Abiy
έχει εξασφαλίσει ότι
αυτοί θα παλέψουν για να
το ανατρέψουν.
Παρά τις βέβαιες
προβλέψεις του για μια
γρήγορη νίκη [11], ο
Abiy ίσως να δυσκολευτεί
να πετύχει μια
αποφασιστική νίκη
εναντίον του TPLF. Το
κράτος της Αιθιοπίας
είναι ισχυρότερο από όσο
στο παρελθόν, αλλά η
κυβέρνηση αντιμετωπίζει
πολλές προκλήσεις για
την εξουσία της σε
ολόκληρη την τεράστια
επικράτειά της. Και όσο
περισσότερο συνεχιστεί η
σύγκρουση, τόσο πιο
πιθανό είναι και άλλες
απελευθερωτικές και
αποσχιστικές ομάδες -συμπεριλαμβανομένης
της κοινότητας Oromo του
ίδιου του Abiy [12]- να
μπουν στην συμπλοκή,
πολλαπλασιάζοντας τον
κύκλο καταστολής και
εξέγερσης.
ΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Εάν η Αιθιοπία
επιστρέψει στον εμφύλιο
πόλεμο, ολόκληρη η
αφρικανική ήπειρος θα
υποφέρει. Η παρατεταμένη
στρατιωτική αντιπαράθεση
όχι μόνο θα οδηγήσει σε
σοβαρές απώλειες ζωών
στην Αιθιοπία, αλλά θα
θέσει σε κίνηση μια
σειρά σχετικών
καταστάσεων έκτακτης
ανάγκης. Μια νέα
προσφυγική κρίση θα
κατακλύσει γειτονικές
χώρες όπως η Κένυα και
το Σουδάν, οι οποίες ήδη
φιλοξενούν σημαντικούς
πληθυσμούς από πρόσφυγες
ή εκτοπισμένους. Η ίδια
η Αιθιοπία έχει 1,8
εκατομμύρια
εκτοπισμένους [13] εντός
των συνόρων της. Η
προσθήκη εκατομμυρίων
περισσότερων, σε
συνδυασμό με διαταραχές
στην γεωργική παραγωγή
και στις υποδομές, θα
μπορούσε να οδηγήσει σε
έλλειψη τροφίμων και να
υπονομεύσει την
καταπολέμηση του
COVID-19.
Ακόμα πιο ανησυχητικό,
μια παρατεταμένη
σύγκρουση θα μπορούσε να
προσελκύσει γειτονικές
χώρες, όπως η Αίγυπτος
[14] και η Ερυθραία, οι
οποίες μπορεί να μπουν
στον πειρασμό να
υποστηρίξουν είτε την
ομοσπονδιακή κυβέρνηση
είτε τους επαναστατικούς
στρατούς για να
προωθήσουν τα συμφέροντά
τους. Υπάρχουν ήδη φόβοι
ότι ο πρόεδρος της
Ερυθραίας, Isaias
Afwerki, θα παράσχει
στρατιωτική υποστήριξη
και βοήθεια στον Abiy. Η
στενή σχέση μεταξύ των
δύο ηγετών και το
γεγονός ότι αμφότεροι
διατηρούν ιστορικές
μνησικακίες εναντίον του
TPLF έχει ήδη οδηγήσει
τους ηγέτες του Tigrayan
να κατηγορήσουν τους δύο
άνδρες ότι συνωμοτούν
εναντίον τους.
Οι μάχες κλιμακώνονται
ήδη, σύμφωνα με
πληροφορίες με βαριές
απώλειες. Η διεθνής
κοινότητα έχει χάσει την
ευκαιρία να αποτρέψει το
ξέσπασμα των συγκρούσεων,
αλλά λαμβάνοντας έγκαιρη
και συντονισμένη δράση,
σημαντικοί Δυτικοί
δωρητές, σημαντικοί
ξένοι εταίροι όπως η
Κίνα, και η Αφρικανική
Ένωση θα μπορούσαν ακόμη
να ενθαρρύνουν τη
μετριοπάθεια. Μαζί, θα
μπορούσαν να ωθήσουν τον
Abiy και το TPLF στο
τραπέζι των
διαπραγματεύσεων και να
τονίσουν την ανάγκη να
επιστρέψει η κυβέρνηση
στην μεταρρυθμιστική
ατζέντα της -και να
διεξαγάγει αξιόπιστες
εκλογές- για να
ξαναχτίσει την δημόσια
εμπιστοσύνη.
Η ενοποιημένη διεθνής
πίεση είναι σπάνια στον
σημερινό πολυπολικό
κόσμο, αλλά το φάσμα
μιας ευρείας σύγκρουσης
στο Κέρας της Αφρικής θα
πρέπει να βοηθήσει τις
περιφερειακές και
παγκόσμιες δυνάμεις να
φτάσουν σε κοινό τόπο.
Παρόλο που έχουν πολύ
διαφορετικά συμφέροντα
και οράματα για την
Αιθιοπία, η Κίνα, το
Ηνωμένο Βασίλειο, οι
Ηνωμένες Πολιτείες, και
η Αφρικανική Ένωση έχουν
κάνει σημαντικές
επενδύσεις στην χώρα τα
τελευταία χρόνια -από
την κατασκευή της έδρας
της Αφρικανικής Ένωσης
έως την στρατιωτική
βοήθεια και μεγάλα
αναπτυξιακά έργα- κανένα
από τα οποία δεν θα
επιβιώσει από έναν
εμφύλιο πόλεμο. Εάν δεν
υπάρξει συντονισμένη
απάντηση τις επόμενες
μέρες και η Αιθιοπία
μπει σε έναν εμφύλιο
πόλεμο πλήρους κλίμακας,
δεν θα είναι μόνο οι
Αιθίοπες που θα ρωτούν
γιατί η διεθνής
κοινότητα έκανε τόσα
λίγα για να αποτρέψει
μια περιφερειακή
καταστροφή.
Ο NIC CHEESEMAN είναι
καθηγητής Δημοκρατίας
στο University of
Birmingham.
Ο YOHANNES WOLDEMARIAM
διδάσκει Διεθνείς
Σχέσεις στο University
of Colorado.
Trading
σε ελληνικές μετοχές μέσω
της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και
Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία
οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης"
- Demo).