Την περασμένη εβδομάδα, οι Πολωνοί στο εσωτερικό
και στο εξωτερικό κατέγραψαν ρεκόρ αριθμού ψήφων.
Σε ένα τέτοιο κοινό μπορεί να υπολογίζει κανείς
ότι θα υποβάλλει ισχυρά αιτήματα και θα κάνει
σκληρές ερωτήσεις.
-------------
Όταν το πολωνικό δεξιό
κόμμα «Νόμου και
Δικαιοσύνης» (PiS [3])
ανέλαβε την εξουσία για
πρώτη φορά το 2015,
ορισμένοι φιλελεύθεροι
σχολιαστές απέρριψαν την
άνοδο των λαϊκιστών ως
μια παρεκτροπή. Για
χρόνια, το κυβερνών
κόμμα της πλειοψηφίας
είχε επιτρέψει να
κακοφορμίζουν τα
οικονομικά και κοινωνικά
παράπονα χωρίς να
επιλύονται, και ήταν
εύκολο για έναν
νεοφερμένο να εισέλθει
στο κενό που προέκυψε.
Επιπλέον, ο ηγέτης του
PiS, Jaroslaw Kaczynski,
«καβάλησε» ένα κύμα
συμπάθειας, επειδή ο
δίδυμος αδελφός του,
Lech, τότε πρόεδρος της
Πολωνίας, είχε πεθάνει
σε αεροπορικό δυστύχημα
του 2010 στο Σμόλενσκ.
Τέσσερα χρόνια μετά το
πρώτο εκλογικό σάρωμα,
το PiS δεν μπορεί πλέον
[4] να θεωρηθεί ως μια
απροσδόκητη επιτυχία.
Μόλις την περασμένη
εβδομάδα, οι Πολωνοί
ψηφοφόροι παρέδωσαν στο
PiS μια ανανεωμένη
πλειοψηφία στην κάτω
βουλή, την Sejm. Αυτή η
τελευταία νίκη δεν ήταν
ένα λάθος, και η
αντιπολίτευση θα
μπορούσε να κάνει
ελάχιστα για να την
αποτρέψει. Στην
πραγματικότητα, το PiS
προσέλκυσε περισσότερους
από δύο εκατομμύρια
επιπλέον ψηφοφόρους το
2019 από όσους το 2015,
λαμβάνοντας 235 από τις
460 θέσεις της Sejm.
Ο αρχηγός του PiS,
Jaroslaw Kaczynski, και
ο Πολωνός πρωθυπουργός,
Mateusz Marowiecki, στην
Βαρσοβία, τον Οκτώβριο
του 2019. Kacper Pempel/Reuters
Το δεξιό κόμμα έχει μια
στρατηγική που
λειτουργεί. Από το 2015,
έχει γίνει ειδικό στο να
δελεάζει τους
μειονεκτούντες
ψηφοφόρους και να
υποδαυλίζει τον φόβο. Το
κόμμα έχει μοιράσει
αφειδώς υποσχέσεις στους
συνταξιούχους, τους
αγρότες, τους εργάτες
και τους γονείς -πρώτα
σε [εκείνους που έχουν]
τρία ή περισσότερα
παιδιά, μετά σε δύο, και
τελικά σε ένα μόνο παιδί.
Το 2017, πριν από τις
ευρωεκλογές, το PiS
χρησιμοποίησε το κανάλι
των ειδήσεων στο οποίο
κυριαρχεί για να σπείρει
την αντιμεταναστευτική
παράνοια. Κατά την
πορεία προς τις φετινές
εκλογές, αναζωογόνησε το
συντηρητικό μίσος και
τον φόβο για τις
σεξουαλικές μειονότητες.
Το PiS έχει καταφέρει [να
φτάσει] το κύμα φόβου
[5] και μίσους σε νέα
ύψη. Το κόμμα πρότεινε
ένα νομοσχέδιο που
φαινομενικά σκόπευε να
περιορίσει την «υπερβολική
σεξουαλικοποίηση των
παιδιών», αλλά στην
πραγματικότητα
αντικατοπτρίζει έναν
νόμο για την «ομοφυλοφιλική
προπαγάνδα» που ψήφισε η
Ρωσία το 2013. Η
νομοθεσία ορίζει ότι η
διδασκαλία της βασικής
σεξουαλικής εκπαίδευσης
στους ανηλίκους
τιμωρείται με πενταετή
ποινή φυλάκισης. Μόνο
μια ηπιότερη έκδοση του
νομοσχεδίου είναι
πιθανόν να ψηφιστεί.
Αλλά το γεγονός ότι έχει
προταθεί, καθώς και η
συγκυρία στην οποία
κατετέθη, αποδεικνύουν
ότι το PiS διαθέτει τώρα
μια καλολαδωμένη και
επιθετική πολιτική
μηχανή.
Και όμως, παρ’ όλη την
πρόσφατη επιτυχία του
κόμματος, οι ηγέτες του
PiS φαίνεται να
γνωρίζουν ότι η επιτυχία
τους μπορεί να είναι
εφήμερη. «Έχουμε λάβει
πολλά, αλλά αξίζαμε
περισσότερα», σχολίασε ο
Kaczynski [6] όταν ήρθαν
τα αποτελέσματα των
εκλογών. Το ότι το PiS
δεν επαναπαύεται τώρα
στις δάφνες του είναι
ίσως ένα ακόμη σημάδι
γνώσης -ή μια ένδειξη
της τεράστιας
αβεβαιότητας που
βρίσκεται ενόψει για την
Πολωνία. Το πολιτικό
τοπίο της χώρας
μεταβάλλεται συνεχώς και
οι σημερινές διαιρέσεις
της εξουσίας θα
μπορούσαν εύκολα να
αναδιαμορφωθούν αύριο.
ΕΝΑ ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΟ
ΤΟΠΙΟ
Η πλειοψηφία του PiS
είναι πιο επισφαλής από
όσο φαίνεται με μια
πρώτη ματιά. Ναι, το
κόμμα προσέλκυσε
περισσότερα από δύο
εκατομμύρια νέες ψήφους
-αλλά αυτό το κέρδος
συμπίπτει με μια γενική
άνοδο της προσέλευσης [στην
κάλπη]. Στις εκλογές του
2015, 15 εκατομμύρια
Πολωνοί έριξαν έγκυρες
ψήφους. Φέτος, ο αριθμός
έφτασε τα 18,5
εκατομμύρια,
αντιπροσωπεύοντας
περισσότερο από το 61%
του πληθυσμού. Από τις
πρώτες
μετακομμουνιστικές
εκλογές του 1989 δεν
εμφανίστηκαν τόσο πολλοί
Πολωνοί για μια
κοινοβουλευτική
ψηφοφορία. Από αυτούς,
περισσότερο από το 50%
επέλεξαν τους κεντρώους
ή αριστερούς αντιπάλους
του PiS.
Ως ο μεγαλύτερος
μεμονωμένος νικητής των
εκλογών, το PiS
εξασφάλισε πλειοψηφία
στην Sejm -αλλά όχι
αρκετά μεγάλη πλειοψηφία
για να αλλάξει το
σύνταγμα ή να ξεπεράσει
ένα προεδρικό βέτο. Το
τελευταίο δεν αποτελεί
άμεσο πρόβλημα,
δεδομένου ότι ο
σημερινός Πολωνός
πρόεδρος, Andrzej Duda,
είναι ένα πιστό μέλος
του PiS. Η θητεία του
όμως τελειώνει τον
επόμενο χρόνο, οπότε θα
αντιμετωπίσει μερικούς
αξιόπιστους αμφισβητίες
από το κέντρο και την
αριστερά. Αυτοί είναι
πιθανό να περιλαμβάνουν
τον Donald Tusk, έναν
κεντρώο πρώην
πρωθυπουργό που σήμερα
ηγείται του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου, και αρκετούς
δημοφιλείς νέους
πολιτικούς, όπως ο
Robert Biedron και η
Katarzyna Lubnauer. Για
να εκπληρώσει τις
υποσχέσεις της
λαϊκιστικής καμπάνιας
από τώρα μέχρι τότε, η
Sejm που κυριαρχείται
από το PiS θα χρειαστεί
να αυξήσει ορισμένους
φόρους ή να αναλάβει νέα
εθνικά χρέη. Τέτοιες
κινήσεις θα δώσουν στους
αντιπάλους του Duda
εύκολα σημεία για
συζήτηση.
Επιπλέον, το PiS ελέγχει
τώρα μόνο ένα από τα δύο
εθνικά νομοθετικά σώματα
της Πολωνίας. Για
τέσσερα χρόνια, το κόμμα
έλεγχε και τα δύο σώματα
και μπόρεσε να προωθήσει
τα νομοσχέδιά του με
ελάχιστη αντίσταση. Τώρα,
μετά από μια θερμή μάχη,
το PiS έχασε την
πλειοψηφία του [7] στην
Γερουσία με μια σειρά
από ψηφοφορίες με μικρή
διαφορά και διεκδικεί
μόνο 48 γερουσιαστές,
ενώ 52 προέρχονται από
την αντιπολίτευση ή
είναι ανεξάρτητοι. Μόνο
ένας από τους
ανεξάρτητους
γερουσιαστές είναι
πιθανό να συμπορευθεί με
το PiS σε κρίσιμες
ψηφοφορίες. Η πολωνική
Γερουσία δεν έχει όλες
τις εξουσίες της
αντίστοιχης αμερικανικής,
αλλά αρκετές κρίσιμες
θέσεις,
συμπεριλαμβανομένης του
εθνικού συνηγόρου τα
πολίτη, απαιτούν την
έγκριση της άνω βουλής.
Η Γερουσία μπορεί επίσης
να καθυστερήσει τις
κυβερνητικές προτάσεις
μέσω αναθεωρήσεων,
συζητήσεων και πολιτικής
κωλυσιεργίας.
Το PiS μπορεί να έχει
νικήσει επιδέξια το
παλιό κόμμα της
πλειοψηφίας, το «Πλατφόρμα
Πολιτών» (PO), αλλά στην
Πολωνία όπως και αλλού,
οι νέοι πολιτικοί
ανταγωνιστές βρίσκονται
σε άνοδο. Τα μικρά
κόμματα τα πήγαν
συγκριτικά καλά στις
πρόσφατες εκλογές και
έχουν λόγο για περαιτέρω
αισιοδοξία. Ένα
χριστιανοδημοκρατικό,
αγροτικό κόμμα με την
ονομασία Polskie
Stronnictwo Ludowe (Πολωνικό
Λαϊκό Κόμμα) απέδωσε
καλά στις αγροτικές
περιοχές, διπλασιάζοντας
τις θέσεις του στην κάτω
βουλή. Ένας συνασπισμός
αριστερών κομμάτων που
ονομάζεται Zjednoczona
Lewica (Ενωμένη Αριστερά)
κέρδισε 49 έδρες -από
καθόλου έδρες τέσσερα
χρόνια πριν. Ένα νέο
ακροδεξιό κόμμα, το
Konfederacja Wolnosc i
Niepodleglosc (Συνομοσπονδία
για την Ελευθερία και
την Ανεξαρτησία),
κέρδισε 11. Οι
φιλελεύθερες και
αριστερές γυναίκες
εντάχθηκαν στο πολωνικό
κοινοβούλιο σε αριθμούς
ρεκόρ˙ όπως έκαναν και
οι νέοι ακτιβιστές, οι
οποίοι εκτοξεύθηκαν στην
κορυφή των γεμάτων από
ονόματα του κατεστημένου
ψηφοδελτίων, σε όλα τα
κόμματα.
Η άνοδος αυτών των νέων
δυνάμεων θα μπορούσε
γρήγορα να καταστήσει
ξεπερασμένη την
στρατηγική που έχει
τελειοποιήσει το PiS. Το
κοινό στο οποίο το PiS
έχει εστιάσει την
ελκυστικότητά του είναι
ένα κοινό διαιρεμένο
ανάμεσα σε κοινωνικά
συντηρητικούς και
φιλελεύθερους [υπέρ] της
ελεύθερης αγοράς. Αλλά
αυτό το τοπίο αλλάζει
καθώς το ΡΟ σβήνει και
άλλες ομάδες της
αντιπολίτευσης
αναδύονται με
διαφορετικές
προτεραιότητες. Αυτά τα
μικρά κόμματα
επιτίθενται στις
πολιτικές του PiS από
νέες οπτικές γωνίες και
προσφέρουν κοινωνικές
και οικονομικές
κοσμοθεωρίες που δεν
μπορούν να ταξινομηθούν
καθαρά ως φιλελεύθερες.
Η Συνομοσπονδία έχει ήδη
πολυδιασπάσει την δεξιά
ψήφο και απειλεί να την
κατακερματίσει περαιτέρω.
Με επικεφαλής τους
παλιούς συντηρητικούς
μαζί με τους νέους
φιλελεύθερους, η ομάδα
προσφέρει ένα εκρηκτικό
κοκτέιλ ριζοσπαστισμού
[8]: Mοναρχισμό,
μιναρχισμό [στμ:
minarchism, η άποψη υπέρ
του όσο το δυνατόν
λιγότερου κράτους],
αντισημιτισμό, ομοφοβία
και μισογυνισμό. Το PiS
μπορεί να χρειαστεί την
υποστήριξη της
Συνομοσπονδίας στην Sejm,
όπου οι ριζοσπάστες θα
μπορούσαν να
χρησιμοποιήσουν την
μόχλευσή τους για να
ωθήσουν τις προτάσεις
του PiS ακόμη
περισσότερο προς τα άκρα.
Τα κεντροαριστερά
κόμματα, εν τω μεταξύ,
τραβούν τους οικονομικά
μειονεκτούντες μακρά από
το PiS.
ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ
Κανένα από τα
εναλλακτικά κόμματα της
Πολωνίας δεν αναμένεται
να αναλάβει μόνο του την
κυβέρνηση. Αλλά μαζί οι
ομάδες βοηθούν να
ξηλωθεί το διμερές
σύστημα που άρχισε να
διαμορφώνεται μετά το
2007. Κατά την διάρκεια
της δεκαετίας του '90, η
Πολωνία είχε αρκετές
κυβερνήσεις που
σχηματίστηκαν από
συμμαχίες μικρών
κομμάτων. Οι συνασπισμοί
ήταν συχνά μεμψίμοιροι
και μπερδεμένοι. Αλλά σε
μια εποχή πόλωσης, οι
Πολωνοί ψηφοφόροι ίσως
απαιτήσουν μια επιστροφή
σε αυτήν την αργόσυρτη,
βασισμένη στους
συμβιβασμούς προσέγγιση.
Επί του παρόντος, με το
PiS να έχει τον έλεγχο
τόσο της Sejm όσο και
της Προεδρίας, μια
τέτοια αλλαγή δίνει την
αίσθηση ότι είναι
απομακρυσμένη. Αλλά η
μεταβολή των γενεών την
φέρνει πιο κοντά. Τα
πολωνικά κόμματα
αναδιαμορφώνονται καθώς
εμφανίζονται φρέσκα
πρόσωπα στις εκλογές.
Στο παρελθόν, οι
αριστεροί συχνά
εμποδίζονταν πολιτικά
από κατηγορίες ότι ήταν
πρώην φιλοσοβιετικοί
κομμουνιστές. Οι
σημερινοί νέοι
αριστεριστές ηγέτες
έχουν αποβάλλει τέτοιες
ιστορικές συνδέσεις,
παρά τις προσπάθειες του
PiS και της εκκλησίας να
τους τις αποδώσουν. Για
[να υιοθετήσουν πολιτικά]
μοντέλα, οι νέοι
αριστεροί δεν κοιτάζουν
προς την Ρωσία αλλά προς
την ΕΕ και την
Σκανδιναβία. Ακόμη και
το PO έχει ένα μερίδιο
από νέους, δυναμικούς
ηγέτες, στους οποίους το
πιο αυτάρεσκο γηραιότερο
κατεστημένο σύντομα θα
πρέπει να ξεκινήσει να
μεταβιβάζει την εξουσία.
Η λαϊκιστική δεξιά είναι
το ίδιο ευάλωτη στην
δυναμική των γενεών,
όπως το κέντρο και η
αριστερά. Η επιτυχία των
νέων φιλελεύθερων της
Συνομοσπονδίας το
υπονοεί καθαρά. Το ίδιο
ισχύει και για την
ένταση μέσα στο PiS
μεταξύ του 70χρονου
Kaczynski και ορισμένων
από τους βουλευτές του
που είναι περίπου 20
χρόνια νεότεροι,
συμπεριλαμβανομένων των
Zbigniew Ziobro και
Jaroslaw Gowin. Ανώνυμοι
πολιτικοί του PiS [9]
υπονόησαν στους
δημοσιογράφους ότι αυτοί
οι νεότεροι ηγέτες
πιέζουν για μεγαλύτερη
επιρροή και ότι υπάρχει
μια διχαστική μάχη για
την ηγεσία του κόμματος.
Τα πολιτικά κόμματα της
Πολωνίας απευθύνονται σε
ένα ανανεωμένο κοινό. Τα
τελευταία χρόνια
παρατηρήθηκε μέγα κύμα
διαμαρτυρίας από όλες
τις πλευρές: Υπέρ και
ενάντια στις αμβλώσεις,
στα δικαιώματα των
ΛΟΑΤΚΙ (LGBTQ) [10],
στην ανεξαρτησία της
δικαιοσύνης και πολλά
άλλα. Την περασμένη
εβδομάδα, οι Πολωνοί στο
εσωτερικό και στο
εξωτερικό κατέγραψαν
ρεκόρ αριθμού ψήφων. Σε
ένα τέτοιο κοινό μπορεί
να υπολογίζει κανείς ότι
θα υποβάλλει ισχυρά
αιτήματα και θα κάνει
σκληρές ερωτήσεις. Η
αβεβαιότητα της στιγμής
φαίνεται να δυσκολεύει
το PO και το PiS -και να
εκτοξεύει τους
ανταγωνιστές τους προς
τα αριστερά και τα δεξιά.
Τέσσερα χρόνια μετά από
τώρα, οι τακτικές που θα
κερδίσουν το επόμενο
κοινοβούλιο της Πολωνίας
είναι απίθανο να
μοιάζουν με εκείνες που
ολοκλήρωσαν τις εκλογές
την περασμένη εβδομάδα.
Η MARTA FIGLEROWICZ
είναι αναπληρώτρια
καθηγήτρια Συγκριτικής
Λογοτεχνίας και Αγγλικής
στο Πανεπιστήμιο Yale
και η συγγραφεύς των
βιβλίων Flat
Protagonists [1] και
Spaces of Feeling [2].
Trading
σε ελληνικές μετοχές μέσω
της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και
Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία
οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης"
- Demo).