Παρασκευή, 00:01 - 07/05/2021

  Tweet

------------------------

Σε αντίθεση με την ατζέντα του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και η κυβέρνησή του έχουν εμφανώς αγκαλιάσει την πολυμέρεια. Η νέα ομάδα πέρασε τις πρώτες εβδομάδες της στην εξουσία αναστρέφοντας μερικές από τις πιο αμφιλεγόμενες εκδηλώσεις της προσέγγισης του προκατόχου της -επανάκαμψη στην κλιματική συμφωνία του Παρισιού, αναστολή της αποχώρησης των Ηνωμένων Πολιτειών από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), επανένταξη στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, και επαναδέσμευση υπό όρους στην πυρηνική συμφωνία με το Ιράν- και ο Μπάιντεν και οι συνεργάτες του σπάνια χάνουν την ευκαιρία να μιλήσουν για την σημασία των συμμαχιών και της διεθνούς συνεργασίας.

Η διάσκεψη κορυφής «Tech For Good» που συγκλήθηκε από την πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Ardern, ετοιμάζεται να εκκινήσει την αντιτρομοκρατική «Christchurch Call», στο Παρίσι, στην Γαλλία, τον Μάιο του 2019. Bertrand Guay / Pool via Reuters

-------------------------------------------------------------------

Όλα αυτά είναι γενικά προς το καλό. Από την πλευρά της Ουάσινγκτον, η συνεργασία με άλλες χώρες για την επίλυση κοινών προκλήσεων συχνά σημαίνει μεγαλύτερη νομιμοποίηση και χαμηλότερο κόστος σε σύγκριση με το να προχωρά μόνη της. Αλλά δεν δημιουργείται όλη η πολυμέρεια με ισότητα. Σε μια εποχή ανανεωμένου ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων, χώροι όπως το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το G-20 είναι συχνά αδιέξοδοι, ακόμη και όταν τα μέλη τους έχουν κοινά ευρέα συμφέροντα. Η κινεζική επιρροή έχει υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα βασικών διεθνών οργανισμών, όπως ο ΠΟΥ, και οι πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες, όπως η Trans-Pacific Partnership, στερούνται εγχώριας πολιτικής στήριξης.

Η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών για τον συντονισμό της διεθνούς δράσης έχει σαφώς απογοητεύσει τη νέα διοίκηση και δημιούργησε μια δέσμη προτάσεων για νέες διαμορφώσεις: για παράδειγμα, ένα Τ-12 που θα ενώνει τις «τεχνο-δημοκρατίες» [1]˙ ένα D-10 [2] που θα συγκεντρώνει ηγετικές δημοκρατικές δυνάμεις˙ ένα «Quad-plus» που θα συμπεριλάμβανε χώρες της Νότιας Κορέας ή της Νοτιοανατολικής Ασίας σε διάλογο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία, την Ινδία και την Αυστραλία˙ μια σύνοδος κορυφής για το κλίμα που θα ενθαρρύνει την παγκόσμια δράση, και ένας νέος συνασπισμός καταπολέμησης των πανδημιών.

Ωστόσο, η Ουάσινγκτον πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην δυνατότητα των μικρών χωρών να πάρουν προβάδισμα στην πολυμέρεια. Συχνά ούσες καλύτερα εξοπλισμένες για την πιλοτική εφαρμογή νέων προγραμμάτων και σε καλύτερη θέση για να παίξουν τον ρόλο των ειλικρινών μεσολαβητών σε ακανθώδη ζητήματα, οι μικρές χώρες είναι μερικές φορές σε καλή θέση για να ηγηθούν πολυμερών προσπαθειών με πιο ισχυρά έθνη. Αυτός ο συνδυασμός της ηγεσίας των μικρών χωρών και της συμμετοχής των μεγάλων κρατών –ας το αποκαλέσουμε «μικρο-πολυμέρεια» (“microlateralism”)- θα μπορεί να αναδειχθεί ως βασικό μέσο στην εργαλειοθήκη συλλογικής δράσης των Ηνωμένων Πολιτειών.

ΚΑΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΕ ΜΙΚΡΑ ΠΑΚΕΤΑ

Εκδοχές της μικρο-πολυμέρειας έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στο παρελθόν, ειδικά όταν εδραιωμένες συγκρούσεις έχουν βάλει τις μεγάλες δυνάμεις τη μια εναντίον της άλλης. Στην δεκαετία του 1990, για παράδειγμα, η Νορβηγία μεσολάβησε σε παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και του Οργανισμού Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης, τελικά παράγοντας τις συμφωνίες του Όσλο που υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ. Το 1999, το Τόγκο ηγήθηκε μιας ειρηνευτικής διαδικασίας που, με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, βοήθησε στον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου της Σιέρρα Λεόνε. Το 2008, ο εμίρης του Κατάρ, Sheikh Hamad bin Khalifa al-Thani, συγκάλεσε αντίπαλες φατρίες του Λιβάνου για συνομιλίες που, με την υποστήριξη της Γαλλίας, της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών, παρήγαγαν την Συμφωνία της Ντόχα, τερματίζοντας 18 μήνες πολιτικής κρίσης στον Λίβανο.

Τα μικρά κράτη έχουν επίσης κινητοποιήσει με επιτυχία οικονομικούς και άλλους πόρους και έχουν εξασφαλίσει σημαντικές δεσμεύσεις από τους μεγαλύτερους ομολόγους τους. Ξεκινώντας το 2015, η υπό την ηγεσία της Ιορδανίας «Διαδικασία της Άκαμπα» έφερε κοντά μεγαλύτερα κράτη για να μοιραστούν πληροφορίες και να συντονίσουν τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Μετά τους φρικτούς πυροβολισμούς κατά του τζαμιού στην πόλη Κράιστσερτς το 2019, η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Jacinda Ardern, συνεργάστηκε με τον Γάλλο πρόεδρο, Εμμανουέλ Μακρόν, για να συγκαλέσουν κυβερνήσεις και εταιρείες του Διαδικτύου για να εκδώσουν το Christchurch Call [3], μια δέσμευση για την εξάλειψη του τρομοκρατικού και βίαιου εξτρεμιστικού περιεχομένου στο διαδίκτυο. Τον Μάρτιο του 2020, η Αυστρία ηγήθηκε του σχηματισμού του First Movers Group, δημιουργώντας έναν χώρο για χώρες όπως η Αυστραλία, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Σιγκαπούρη, για να συζητήσουν τις απαντήσεις στην πανδημία COVID-19. Και τον Νοέμβριο του 2020, η Φινλανδία συνέστησε την Διάσκεψη για το Αφγανιστάν, συγκεντρώνοντας 3,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε αναπτυξιακή υποστήριξη για την καταπολεμημένη χώρα.

Τέτοιες ad hoc συλλογικές προσπάθειες, με επικεφαλής μικρά κράτη, αλλά και με την συμμετοχή πολύ μεγαλύτερων, είναι συχνά πιο ευέλικτες από τις από μακρού χρόνου πολυμερείς δομές. Η άντληση από τις ιδιαίτερες δυνάμεις των μικρότερων εθνών - για παράδειγμα, τη μακρά ιστορία των σκανδιναβικών χωρών σε διαμεσολάβηση συγκρούσεων, ή την εμπειρία της Ιορδανίας στην ενασχόληση με εξτρεμιστικές ομάδες- επιτρέπει έναν παραγωγικό καταμερισμό εργασίας που συνδυάζει την βαθιά εμπειρογνωμοσύνη με τα είδη των πόρων που μεγαλύτερες, πιο ισχυρές χώρες φέρνουν στο τραπέζι. Η ηγεσία από μικρότερες χώρες μπορεί να καταστήσει μια πολυμερή προσπάθεια πολιτικά πιο εύγευστη σε μεγάλες δυνάμεις που είναι κλειδωμένες σε αντιπαλότητες μεταξύ τους. Τέτοιες προσπάθειες, στην καλύτερη περίπτωση, θα ξεκινήσουν με σαφώς καθορισμένους, χρονικά δεσμευμένους στόχους -συγκέντρωση κεφαλαίων για μια συγκεκριμένη αιτία, συμφωνία σε αρχές γύρω από ένα συγκεκριμένο ζήτημα, επίλυση μιας συγκεκριμένης κρίσης- παρά ευρείες εντολές αορίστου χρόνου.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ Η ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ

Πολλές από τις προαναφερθείσες μικρο-πολυμερικές προσπάθειες ξεκίνησαν οργανικά, συχνά χάρη στην οραματική ηγεσία σε μικρότερες χώρες για να συγκεντρώσουν τη μοναδική τους εξειδίκευση και ισχύ στο να συγκαλούν [άλλα μέρη μαζί]. Δεδομένων των επιτυχιών τους, είναι καιρός η Ουάσιγκτον να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στην ενθάρρυνση του σχηματισμού τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ενθάρρυνση συγκεκριμένων μικρών χωρών να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους, υποσχόμενη την υποστήριξη των ΗΠΑ στις προσπάθειες. Σημαίνει επίσης να αντισταθούμε στην παρόρμηση να παίζουμε πάντα τον επικεφαλής της συνόδου, παροτρύνοντας άλλους να ηγηθούν σε πολυμερείς προσπάθειες στις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, θα συμμετάσχουν.

Μια αρχική ατζέντα μπορεί να ξεκινήσει με την ψηφιακή οικονομία. Η Εσθονία, για παράδειγμα, έχει πληθυσμό μόλις 1,3 εκατομμύρια και συνορεύει με μια εχθρική Ρωσία, αλλά κατατάσσεται μπροστά από την Ιαπωνία, την Σιγκαπούρη και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε έρευνες παγκόσμιας ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Μεγαλύτερες χώρες –συμπεριλαμβανομένου του Μεξικού, της Φινλανδίας, και της Ιαπωνίας, μεταξύ άλλων– χρησιμοποιούν τον ανοιχτών πηγών κορμό X-Road της Εσθονίας για να βελτιώσουν την δική τους ψηφιακή διακυβέρνηση. Ένα πολυμερές φόρουμ υπό την ηγεσία της Εσθονίας θα μπορούσε να βοηθήσει πολλές χώρες να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και την παροχή κυβερνητικών υπηρεσιών και υγειονομικής περίθαλψης μέσω ψηφιακών συστημάτων.

Πράγματι, τα διεθνή πλαίσια που επιτρέπουν στις μικρότερες χώρες να αναλάβουν την ηγεσία σε ψηφιακά ζητήματα έχουν έρθει στο προσκήνιο τον τελευταίο χρόνο, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας Συνεργασίας στην Ψηφιακή Οικονομία (Digital Economy Partnership Agreement) [4], που υπεγράφη από την Σιγκαπούρη, την Χιλή, και τη Νέα Ζηλανδία τον Ιούνιο του 2020. Η συμφωνία αντιμετωπίζει το ψηφιακό εμπόριο απ’ άκρου εις άκρον, χτίζει εμπιστοσύνη στις διασυνοριακές ροές δεδομένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, θεσπίζει ηθικά πρότυπα για την τεχνητή νοημοσύνη, και πολλά άλλα. Εάν επιτύχει, αυτή η συμφωνία θα μπορούσε να δείξει το πώς οι μικρές χώρες μπορούν να λάβουν προληπτικά μέτρα για να δώσουν βεβαιότητα στην αγορά μέσω παραμέτρων ψηφιακής πολιτικής, να διασυνδέσουν τις ψηφιακές οικονομίες, και ακόμη και να κλιμακώσουν τις προσπάθειές τους με την συνεργασία ενός μεγαλύτερου έθνους: η Σιγκαπούρη ήδη προωθεί μια διμερή συμφωνία ψηφιακής οικονομίας στην Ουάσινγκτον.

Μπορεί επίσης να υπάρχουν ευκαιρίες για μικρο-πολυμέρεια που να απορρέει από την παγκόσμια αντίδραση στην πανδημία. Η Παγκόσμια Τράπεζα [5] διατηρεί μια βάση δεδομένων για το πώς διάφορες χώρες χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να παρέχουν ευκαιρίες εξ αποστάσεως μάθησης κατά την διάρκεια της COVID-19, μια περιοχή στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες απογοήτευσαν πολλούς μαθητές. Είναι πολύ νωρίς για να μάθουμε ποια συστήματα εξ αποστάσεως μάθησης είναι τα πιο αποτελεσματικά, αλλά μια μικρο-πολυμερής προσπάθεια ανταλλαγής πληροφοριών θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των πληθυσμών τους που υπο-εξυπηρετούνται, ακόμη και μετά το τέλος της πανδημίας. Η Σιγκαπούρη, η οποία έχει εμπειρία με την εξ αποστάσεως μάθηση που αποκτήθηκε κατά την διάρκεια προηγούμενων υγειονομικών κρίσεων, θα μπορούσε να είναι σε θέση να καθοδηγήσει μια τέτοια προσπάθεια.

Οι περιφερειακές εξελίξεις θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ακόμη ευκαιρία. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες ξεκίνησαν με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ ως μια σειρά συμφωνιών εξομάλυνσης μεταξύ Ισραήλ και αραβικών χωρών, θα πρέπει να προσελκύσουν συνεχιζόμενες αμερικανικές προσπάθειες να τις εμβαθύνουν και να τις διευρύνουν. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να ενθαρρύνει μεμονωμένες μικρές χώρες -το Μπαχρέιν ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ή ακόμη και μια μη αραβική χώρα όπως η Κύπρος- να δημιουργήσουν έναν συντονιστικό μηχανισμό που να στοχεύει στην εμβάθυνση των συμφωνιών σε βασικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της οικονομίας και της ασφάλειας, με ευρεία υποστήριξη από έξω από την περιοχή. Η Κόστα Ρίκα έχει αναδειχθεί ως ηγέτης στον οικοτουρισμό και την διατήρηση [του περιβάλλοντος], αμφότερα σημαντικά ζητήματα για τη νέα αμερικανική διοίκηση που ενδιαφέρεται για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Και μετά από μια σύγκρουση δεκαετιών που έληξε το 2016, η Κολομβία έγινε ηγέτιδα στον αφοπλισμό, την αποστράτευση, και την επανένταξη, ένα μοντέλο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε άλλες μεταπολεμικές τοποθεσίες.

Οι επικριτές της μικρο-πολυμέρειας προειδοποιούν ότι «ad hoc λύσεις σε συστημικούς, προβλέψιμους παγκόσμιους κινδύνους», όπως το έθεσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, António Guterres [6], στο Συμβούλιο Ασφαλείας τον Σεπτέμβριο του 2020, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την παγκόσμια διακυβέρνηση και τις ευρύτερες πολυμερείς προσπάθειες. Ωστόσο, η ανάπτυξη περισσότερων οχημάτων, υπό καινοτόμο ηγεσία, μέσω των οποίων οι χώρες μπορούν να αντιμετωπίσουν διεθνείς προκλήσεις θα μπορούσε τελικά να χρησιμεύσει ως απαραίτητο συμπλήρωμα των υφιστάμενων πολυμερών δομών και όχι ως τρόπος υπονόμευσής τους.

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΖΕΣΘΑΙ

Στην τεκμηρίωση της αμερικανικής κοινωνίας των πολιτών, ο Alexis de Tocqueville επαίνεσε κάποτε την «τέχνη του συνεταιρίζεσθαι» των Ηνωμένων Πολιτειών, μια παρόρμηση που έδωσε στην αστική ζωή του έθνους την εξαιρετική ζωντάνια της. «Οπουδήποτε, ως επικεφαλής μιας νέας επιχείρησης, βλέπεις στην Γαλλία την κυβέρνηση και στην Αγγλία έναν μεγάλο άρχοντα», έγραψε [7], «να βασίζεσαι ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες θα βλέπεις έναν συνεταιρισμό».

Η διοίκηση του Μπάιντεν φαίνεται πρόθυμη να εφαρμόσει αυτήν την γενική αλήθεια στις διεθνείς υποθέσεις, δημιουργώντας ενώσεις κρατών που θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις πιο επιδέξια από τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνες τους. Η παγκόσμια τέχνη του συνεταιρίζεσθαι έχει πολλά στοιχεία, που κυμαίνονται από εκείνα που σχηματίστηκαν πριν από δεκαετίες έως και νέες, τύπου startup ομαδοποιήσεις που στοχεύουν σε συγκεκριμένα προβλήματα σε συγκεκριμένες στιγμές. Ωστόσο, η εστίαση στις εξειδικευμένες, ορισμένου χρόνου πολυμερείς προσπάθειες -συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διευθύνονται από μικρές χώρες- είναι πιθανό να έχει δυσανάλογα θετικό αποτέλεσμα.

Ο JARED COHEN είναι CEO της Jigsaw και πρόσθετος ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations. Προηγουμένως διετέλεσε μέλος του Προσωπικού Προγραμματισμού Πολιτικής του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Ο RICHARD FONTAINE είναι CEO του Center for a New American Security. Έχει εργαστεί στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και ως σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του γερουσιαστή John McCain.

Foreign Affairs

https://www.foreignaffairs.gr/articles/73237/jared-cohen-kai-richard-fontaine/i-ypothesi-tis-mikro-polymereias?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2021-04-29/case-microlateralism