Οι online
κοινότητες προσφέρουν στις υγειονομικές Αρχές
την ευκαιρία, εάν την αρπάξουν, να εμπλέξουν το
κοινό όχι ως δικαιούχοι και αποδέκτες περίθαλψης
αλλά ως συμμετέχοντες στην παροχή πρόνοιας.
-----------------
Στην παραγκούπολη
Dharavi της Βομβάης, μια
γυναίκα γνωστή στην
κοινότητα μόνο ως κυρία
Mehta αρρώστησε από
COVID-19. Οι προοπτικές
της δεν ήταν καλές: το
δίκτυο κοινωνικής
ασφάλισης στην Βομβάη
είναι αδύναμο και κανένα
δημόσιο νοσοκομείο δεν
είχε χώρο για αυτήν. Ως
υπηρέτρια, δεν είχε
περισσευούμενα χρήματα
για να πληρώσει για
επίσκεψη σε γιατρό. Αλλά
δεν ήταν εντελώς μόνη. Η
κοινότητα Dharavi έχει
δημιουργήσει ένα δίκτυο
χρησιμοποιώντας
εφαρμογές για κινητά
(apps) όπως το IndiaChat
και ακόμη και το
Allindiachat (μια
αναθεωρημένη εφαρμογή
για ραντεβού [dating])
για την σύνδεση γειτόνων
με γείτονα. Μέσω τέτοιων
δικτύων, άλλοι κάτοικοι
έμαθαν ότι η κα Mehta
είχε προσβληθεί από την
ασθένεια. Κάθε μέρα,
κάποιος της έδινε φαγητό,
οπισθοχωρώντας από την
πόρτα όταν εκείνη άνοιξε
για να τους χαιρετήσει.
Μετά την έκλεινε, και οι
δυο τους θα μιλούσαν για
αρκετά λεπτά πριν φύγει
ο γείτονας.
Στην παραγκούπολη
Dharavi στην Βομβάη,
στην Ινδία, τον Οκτώβριο
του 2014. Shailesh
Andrade / Reuters
Αυτή η διευθέτηση δεν
ήταν προφανώς μια
θεραπεία για την
ασθένεια της κυρίας
Mehta. Πράγματι, η
ηλικιωμένη χήρα πέθανε
μόλις 13 ημέρες μετά την
εμφάνιση των πρώτων
συμπτωμάτων της. Το
τοπικό δημόσιο
νοσοκομείο ήταν ήδη
υπερφορτωμένο και οι
τοπικοί γιατροί, που δεν
είχαν προστατευτικό
εξοπλισμό ή κινητές
ιατρικές προμήθειες, δεν
μπορούσαν να βοηθήσουν.
Ο θάνατός της, ωστόσο,
δεν ήταν αόρατος. Σε ένα
μέρος όπου το κόστος της
πανδημίας είναι σχεδόν
δεδομένο, εφαρμογές όπως
η IndiaChat, της οποίας
η βιβλιοθήκη από emoji
καθιστά τα μηνύματα
ευανάγνωστα ακόμη και σε
εκείνους με χαμηλό
επίπεδο αλφαβητισμού,
έχουν διευρύνει και
ενισχύσει την συνοχή της
κοινότητας. Αντί μόνο οι
ολιγάριθμοι φίλοι της,
σχεδόν 2.000 άτομα στο
δίκτυο της κυρίας Mehta
παρατήρησαν και θρήνησαν
τον θάνατό της.
Η πορεία των τελευταίων
ημερών της κυρίας Mehta
και της πανδημίας
COVID-19 στο σύνολό της
θέτει εκ νέου το ερώτημα
για το πώς οι
κυβερνήσεις και οι
πολίτες μπορούν να
οργανώσουν προγράμματα
πρόνοιας σε φτωχές
κοινότητες -εκείνες [τις
κοινότητες] όπου το
δίχτυ ασφαλείας είναι
λεπτό, σχισμένο, ή
απουσιάζει. Αν και οι
τεχνολογίες των κινητών
τηλεφώνων δεν μπορούν να
υποκαταστήσουν τους
αναπνευστήρες και την
προηγμένη θεραπευτική,
έχουν φτάσει να παρέχουν
μια πολύ απαραίτητη
κοινωνική υπηρεσία: μια
αίσθηση σύνδεσης που
κάποτε απουσίαζε. Τέτοια
online φόρουμ μπορεί να
μην επιβιώσουν μετά την
πανδημία, αλλά με το να
παίζουν τον ρόλο που
έχουν σε μέρη όπως το
Dharavi, έχουν επιδείξει
την ανάγκη και τις
δυνατότητες για
ευέλικτες, αποκριτικές
εναλλακτικές έναντι των
άκαμπτων γραφειοκρατιών
που τείνουν να
κυριαρχούν στην πρόνοια.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ
ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ
Τα αστικά γκέτο είναι
περισσότερο νησιά παρά
άμορφες κηλίδες από
μελάνι: έχουν καθορίσει
αυστηρά τις περιμέτρους
που τα απομονώνουν από
πλουσιότερες γειτονιές.
Οι πολεοδόμοι του
εικοστού αιώνα, είτε στη
Νέα Υόρκη είτε στο
Καράκας, συχνά σχεδίαζαν
αυτοκινητόδρομους με
τρόπο που σκόπιμα χώριζε
τους φτωχούς. Με την
εξαίρεση των υπηρετών
που εργάζονται ως
εσωτερικοί, η μικτή
στέγαση απουσιάζει σε
μεγάλο βαθμό σε πόλεις
όπως το Ρίο ντε Τζανέιρο
και το Γιοχάνεσμπουργκ.
Η Σαγκάη αποκλείει την
πρόσβαση σε υπηρεσίες
όπως η εκπαίδευση και η
ιατρική περίθαλψη, σε
όσους δεν έχουν «διαβατήριο»
κατοίκου, ουσιαστικά
αποκλείοντας τον μεγάλο
πληθυσμό
μεταναστών-εργαζομένων
στην πόλη. Ο
κοινωνιολόγος Douglas
Massey έχει τεκμηριώσει
το μεγάλο βάθος της
φυλετικής γκετοποίησης
στις αμερικανικές πόλεις.
Ένας τέτοιος διαχωρισμός
επηρεάζει την παροχή
υγειονομικής περίθαλψης
με συγκεκριμένο τρόπο.
Τα Ηνωμένα Έθνη
επιδιώκουν από καιρό να
καλύψουν ιατρικές
ανάγκες στον παγκόσμιο
Νότο, δημιουργώντας
τοπικές, μικρής κλίμακας
κλινικές εντός φτωχών
κοινοτήτων. Ωστόσο,
λίγες από αυτές τις
εγκαταστάσεις μπορούν να
παρέχουν το
προστατευτικό περιβάλλον
και τα πολύπλοκα
μηχανήματα που απαιτεί η
COVID-19. Αυτός ο
εξοπλισμός είναι πιο
πιθανό να συγκεντρωθεί
σε κεντρικά νοσοκομεία
στις πόλεις. Η πανδημία
έχει επομένως εκθέσει
τους περιορισμούς της
ιατρικής αποκέντρωσης,
καθώς απελπιστικά
άρρωστοι άνθρωποι
πλημμυρίζουν κλινικές
ανεπαρκώς εξοπλισμένες
για μια κρίση τέτοιας
κλίμακας και
θνησιμότητας. Η πόλη της
Αβάνας προσφέρει μια
λαμπρή εξαίρεση: οι
τοπικές κλινικές της τα
έχουν καταφέρει με
εξαιρετικό τρόπο, με
μόνο ένα μέρος των πόρων
που μπορεί να
χρησιμοποιήσει η Νέα
Υόρκη ή το Λονδίνο. Αλλά
λίγες άλλες πόλεις στον
παγκόσμιο Νότο έχουν
προσεγγίσει αυτό το
πρότυπο.
Οι κοινότητες που έχουν
τόσο διαφορετικές
εμπειρίες με την
πανδημία έχουν επίσης
διαφορετικές εμπειρίες
με την ψηφιακή
τεχνολογία. Από την
εμφάνιση του νέου
κορωνοϊού, ο Δυτικός
Τύπος έχει επικεντρώσει
την συζήτησή του για την
τεχνολογία σε εύπορες
κοινωνίες, όπου η
συνδεσιμότητα επιτρέπει
στους ανθρώπους να
εργάζονται από το σπίτι
και να αποφεύγουν την
χρήση μαζικών
μετακινήσεων,
αραιώνοντας έτσι το
κέντρο των πόλεων. Στις
παραγκουπόλεις της
Βομβάης, στις φαβέλες
του Ρίο και τους δήμους
του Γιοχάνεσμπουργκ, μια
τέτοια συζήτηση είναι
πολυτέλεια. Ένα άτομο
δεν μπορεί να μεταφέρει
σκουπίδια ή να καθαρίσει
σπίτια από το διαδίκτυο
και οι φτωχοί που
εργάζονται χειρωνακτικά
είναι αναγκαστικά πιο
εκτεθειμένοι στον
κίνδυνο. Η Apple και η
Google έχουν επινοήσει
εφαρμογές τεστ και
εντοπισμού που
λειτουργούν καλά -αλλά
μόλις εντοπίσουν ποιος
είναι άρρωστος σε φτωχές
γειτονιές, τι γίνεται
μετά; Σε πολλές
περιπτώσεις, ο μόνος
θεραπευτικός πόρος είναι
η καραντίνα, και οι
τοπικοί γιατροί και
νοσηλευτές δεν διαθέτουν
χειρουργικά γάντια και
άλλο προστατευτικό
εξοπλισμό. Το κινητό
τηλέφωνο, όπως είναι,
είναι το μόνο ιατρικό
εργαλείο που διαθέτουν
ορισμένοι επαγγελματίες
της υγείας.
Και έτσι, [κάποιες]
φτωχές κοινότητες έχουν
υιοθετήσει online δίκτυα
ως έσχατη λύση και ως
υποκατάστατο της
περίθαλψης που
αποτυγχάνει ή λείπει
εντελώς. Στο UN-Habitat,
όπου είμαι σύμβουλος,
έχουμε δει στοιχεία που
υποδηλώνουν ότι τέτοια
δίκτυα έχουν αναπτυχθεί
σε όλο τον κόσμο.
Βασίζονται σε δωρεάν
εφαρμογές συνομιλίας (chatroom
apps) που είναι
τεχνολογικά απλές και
εύκολες στην εγκατάσταση.
Αυτές οι πλατφόρμες
επιτρέπουν στα μέλη της
κοινότητας να προσφέρουν
υπηρεσίες υποστήριξης το
ένα στο άλλο, να
ελέγχουν μικρές
μεταφορές χρημάτων, και
να επικοινωνούν με μέλη
της οικογένειας που
βρίσκονται μακριά,
συμπεριλαμβανομένων
εκείνων που βρίσκονται
σε αγροτικές περιοχές.
Οι φτωχές κοινότητες
έχουν χρησιμοποιήσει
online δίκτυα για τον
μετριασμό των
καθημερινών κινδύνων και
αντιμετωπίζουν την
κατάθλιψη και την
απομόνωση που έχουν
επιβάλει η πανδημία και
τα επακόλουθα lockdown.
ΝΕΑ ΔΙΚΤΥΑ
Τα online δίκτυα
βοήθειας ενδέχεται να
θυμίσουν σε κάποιους
τους οργανισμούς
αμοιβαίας βοήθειας που
δημιούργησαν οι
κοινότητες της εργατικής
τάξης στο Ηνωμένο
Βασίλειο και τις
Ηνωμένες Πολιτείες κατά
τον 19ο αιώνα, όπως οι
εταιρείες ταφής, οι
συνεργατικές τράπεζες,
και οι πάροχοι υποθηκών.
Αλλά το παρόν δεν
αποτελεί κλώνο του
παρελθόντος. Οι ομάδες
αμοιβαίας βοήθειας ήταν
εθελοντικές ενώσεις όπως
εκείνες που περιέγραψε ο
Alexis de Tocqueville:
κοινοτικές αλλά επίσημες,
απαιτώντας από τους
ανθρώπους να υποβάλουν
αίτηση συμμετοχής και να
ελεγχθούν. Το Διαδίκτυο
δεν είναι Tocquevillιανό:
δεν υπάρχουν κριτήρια
για συμμετοχή εκτός από
την κατοχή ενός κινητού
τηλεφώνου. Οι κοινότητες
είναι άτυπες, ρευστές
και ανοιχτές σε όλους.
Όπως ισχυρίστηκε εδώ και
πολύ καιρό η
κοινωνιολόγος Theda
Skocpol, ένα σύστημα
πρόνοιας χρειάζεται ένα
κράτος πρόνοιας. Οι
εθελοντικές οργανώσεις
αποδείχθηκαν απελπιστικά
ανεπαρκείς στην
αντιμετώπιση των
οικονομικών αναγκών
εκείνων που υπέφεραν
κατά την διάρκεια της
Μεγάλης Ύφεσης, όπως
ακριβώς τα online δίκτυα
επικοινωνίας από μόνα
τους δεν μπορούν να
θεραπεύσουν άτομα που
βρίσκονται σε ιατρική
πίεση σήμερα. Ωστόσο,
υπάρχουν διδάγματα που
πρέπει να αντληθούν από
τις προηγούμενες
προσπάθειες.
Το 1942, ο William
Beveridge δημιούργησε το
επιδραστικό του σχέδιο
για το μετα-υφεσιακό,
μεταπολεμικό βρετανικό
κράτος πρόνοιας.
Επικεντρώθηκε στην
σταθεροποίηση της
κοινωνίας υιοθετώντας
έναν βασικό ελάχιστο
μισθό, διασφαλίζοντας
ένα ορισμένο εισόδημα
από σύνταξη, και
παρέχοντας δωρεάν
ιατρική περίθαλψη [στμ:
σε όσους είναι
εγγεγραμμένοι στο
σύστημα]. Το μοντέλο του
Beveridge έκανε τους
απλούς ανθρώπους
δικαιούχους βοήθειας:
αποτελούσαν ουσιαστικά
ένα ακροατήριο της
κρατικής ισχύος και δεν
συμμετείχαν στην παροχή
της δικής τους πρόνοιας.
Ένα τέτοιο σκεπτικό
μπορεί να παρεμποδίζει
τις απαντήσεις των
κεντρικών κυβερνήσεων
στους φτωχότερους
πολίτες τους που έχουν
ανάγκη σήμερα. Οι
αξιωματούχοι του
νοσοκομείου στην Βομβάη
πρέπει να ενταχθούν στο
δίκτυο Dharavi και να το
χρησιμοποιήσουν ως ένα
σύστημα έγκαιρης
προειδοποίησης και
παρακολούθησης. Αλλά δεν
έχουν σκεφτεί να το
κάνουν αυτό, ίσως επειδή
τα μέλη της online
κοινότητας είναι μη
επαγγελματίες τους
οποίους οι αξιωματούχοι
θεωρούν αδαείς -και
επιπλέον φτωχοί. Οι
online κοινότητες
προσφέρουν στις
υγειονομικές Αρχές την
ευκαιρία, εάν την
αρπάξουν, να εμπλέξουν
το κοινό όχι ως
δικαιούχοι και αποδέκτες
περίθαλψης αλλά ως
συμμετέχοντες στην
παροχή πρόνοιας.
Ο Beveridge και οι
ομόλογοί του κατάλαβαν
τις δυνάμεις που
αποσταθεροποιούν τις
κοινωνίες τους ως ότι
ήταν οικονομικές και
στρατιωτικές. Δεν
προέβλεπαν καταστροφικές
πιέσεις όπως τις
πανδημίες ή την
κλιματική αλλαγή. Το
μεγάλο μάθημα της
περιόδου από την οποία
περνά ο πλανήτης είναι
ότι αυτές οι πιέσεις
είναι συστημικές και όχι
απλά επεισόδια. Όταν
κυριαρχηθεί η COVID-19,
θα αντικατασταθεί από
μια άλλη ασθένεια που θα
απειλεί τον κόσμο. Η
κλιματική αλλαγή έχει
προχωρήσει τόσο πολύ που
οι επιπτώσεις της θα
διαταράξουν την κοινωνία
για τις επόμενες γενιές.
Πριν από μια δεκαετία,
οι προμηθευτές
τεχνολογίας πούλησαν τα
αγαθά τους στο κοινό ως
μια μετασχηματιστική
παν-θεραπεία για όλα για
τα δεινά της κοινωνίας.
Αλλά μέχρι στιγμής, τα
εργαλεία των μεγάλων
τεχνολογικών εταιρειών
έχουν αποδειχθεί
ανεπαρκή για να
αντιμετωπίσουν την
συστημική διαταραχή. Οι
υπηρεσίες για τους
ευημερούντες δεν έχουν
νόημα για τις μάζες των
φτωχοποιημένων ανθρώπων.
Σε μια φτωχή κοινότητα
που βρίσκεται σε κρίση,
η ταχύτητα, η
ευρυζωνικότητα, και η
χωρητικότητα αποθήκευσης
[δεδομένων] είναι
πράγματα ασήμαντα. Η
μεγαλύτερη ανάγκη είναι
η σύνδεση: να ακούς την
φωνή ενός αγαπημένου
προσώπου, να λαμβάνεις
ένα μήνυμα από έναν
γείτονα που χρειάζεται
βοήθεια, να μάθεις ότι
ένας συγγενής πολύ
μακριά έχει επιβιώσει
από μια μόλυνση.
Δυστυχώς, στην Ινδία και
αλλού, η κυβερνητική
πολιτική υποστηρίζει την
τεχνολογία πολυτελείας
και αποτυγχάνει να
χρησιμοποιήσει τις
εύχρηστες, απλές
υπηρεσίες που συνδέουν
τις φτωχές κοινότητες
μεταξύ τους και
ενδεχομένως πέραν αυτών.
Ο RICHARD SENNETT είναι
ανώτερος σύμβουλος του
Προγράμματος των
Ηνωμένων Εθνών για την
Κλιματική Αλλαγή και τις
Πόλεις (UN Program on
Climate Change and
Cities), ανώτερος
συνεργάτης στο Center on
Capitalism and Society
στο Πανεπιστήμιο
Columbia και επισκέπτης
καθηγητής Αστικών
Σπουδών στο MIT.
Trading
σε ελληνικές μετοχές μέσω
της Πλατφόρμας Συναλλαγών Plus 500 (Κάντε Click και
Κατεβάστε την μοναδική πλατφόρμα συναλλαγών, χωρίς καμία
οικονομική υποχρέωση, περιλαμβάνει και λογαριασμό "επίδειξης"
- Demo).