Δευτέρα, 00:01 - 23/09/2019

  Tweet

--------------------

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχασε την πεποίθηση ότι η εκστρατεία του της «μέγιστης πίεσης» εναντίον του Ιράν θα γονατίσει την χώρα αυτή. Η απόλυση του John Bolton από τον Trump την περασμένη εβδομάδα, του τελευταίου συμβούλου εθνικής ασφαλείας της διοίκησης, σηματοδότησε κάτι τέτοιο. Και οι πρόσφατες επιθέσεις εναντίον πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στην Σαουδική Αραβία δείχνουν ότι η προσέγγιση του Μπόλτον, η οποία υποτίθεται ότι θα προκαλούσε την ιρανική συνθηκολόγηση, μπορεί αντ’ αυτού να οδηγήσει στην αντισταθμιστική κλιμάκωση από το Ιράν και σε μια σύντομη επαφή με πόλεμο.

Ο Rouhani στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2018. Brendan Mcdermid / Reuters

----------------------------------------------------------

Με το να απολύσει τον Μπόλτον, ο Τραμπ έχει σηματοδοτήσει μια πιθανή θέληση να ελαφρύνει τις κυρώσεις του στο Ιράν, προκειμένου να εξασφαλίσει τουλάχιστον μια επιτυχία στην εξωτερική πολιτική πριν από την πλήρη εκκίνηση της εκστρατείας επανεκλογής του. Όμως, η επιτυχία οποιασδήποτε προσέγγισης των ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο θα εκληφθεί στην Τεχεράνη, όπου μαίνεται μια έντονη συζήτηση επί αρκετούς μήνες σχετικά με το εάν θα εμπλακεί απευθείας με τον Trump ή όχι.

Μέχρι στιγμής, η Τεχεράνη έχει αντισταθεί [3] στις διαπραγματεύσεις, εφόσον οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επανεφαρμόζουν την πυρηνική συμφωνία. Έχοντας ήδη επιτύχει -και τηρήσει- μια ριψοκίνδυνη συμφωνία με την Ουάσινγκτον, οι Ιρανοί δεν έχουν την διάθεση να δώσουν περισσότερες παραχωρήσεις σε μια πλευρά που παραβίασε την συμφωνία και γελοιοποίησε τις επίπονες διαπραγματεύσεις που την έφεραν εις πέρας.

Επιπλέον, η Τεχεράνη κατανοεί ότι ο τελικός στόχος του Trump είναι η αλλαγή καθεστώτος, ακολουθούμενη από την συνολική συνθηκολόγηση του Ιράν. Οι επιλογές του Τραμπ για το προσωπικό της εθνικής ασφάλειας -και για τους συμμάχους στην γειτονιά του Ιράν- έχει από καιρό ενισχύσει αυτή την εντύπωση. Η παρουσία ειδικότερα του Bolton στην διοίκηση του Trump σήμανε μια άκαμπτη σκληρή γραμμή που ήταν ο καταστροφέας της συμφωνίας.

Με το να απολύσει τον Μπόλτον, ο Τραμπ ίσως παρακίνησε την Τεχεράνη να επανεξετάσει ένα μέρος των υπολογισμών της. Αλλά η αξιολόγηση της Τεχεράνης είναι βαθύτερη και συνεπάγεται περισσότερες επιφυλάξεις από ό, τι μπορεί να αντιμετωπιστεί με μια απλή αλλαγή στο προσωπικό. Εάν η Ουάσιγκτον ελπίζει να διαπραγματευτεί με το Ιράν, θα πρέπει να πείσει την Τεχεράνη ότι αναζητά μια συμφωνία παρά μια συνθηκολόγηση, και ότι η υπογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών μετράει για κάτι.

ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΗ

Εδώ και μερικά χρόνια, η Τεχεράνη έχει δει σχεδόν όλες τις κινήσεις του Trump μέσω του πρίσματος της αλλαγής καθεστώτος. Αν η Ουάσινγκτον πρότεινε διάλογο, οι Ιρανοί ηγέτες εκτίμησαν ότι ο Trump θα σκόπευε πιθανότατα να σχεδιάσει την κατάρρευση των συνομιλιών, να κατηγορήσει την Τεχεράνη για την αποτυχία, και στην συνέχεια να συσπειρώσει την διεθνή κοινότητα πίσω από τον οικονομικό πόλεμό του. Η διπλωματία με τον Trump ήταν απλά μια παγίδα.

Ακόμα κι αν η Τεχεράνη μπορούσε να φανταστεί ότι οι προθέσεις του Trump δεν ήταν τόσο κακοήθεις, δεν είχε καμία βάση για εμπιστοσύνη ότι οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια συμφωνία, πόσω μάλλον [μια συμφωνία] την οποία ο Trump θα τιμήσει. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε περιβάλει τον εαυτό του με «γεράκια» που είχαν διακεκριμένο ιστορικό αντίθεσης -ή στην περίπτωση του Μπόλτον, σαμποτάζ- στην διπλωματία. Ο Trump αντιμετώπισε περαιτέρω τους αφοσιωμένους αντιπάλους των συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν, όπως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, με υποχωρητικότητα. Οι Ιρανοί ηγέτες εκτίμησαν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ είναι όχι μόνο αναξιόπιστος, αλλά και υποτακτικός σε εκείνους στον κύκλο του που δυσφημούν την διπλωματία.

Εκεί όπου ο Τραμπ έδειξε την βούληση να διαπραγματευτεί, σημείωσαν οι Ιρανοί, πολλές φορές αποδείχθηκε ανίκανος να συνεχίσει: Η Τεχεράνη μελέτησε στενά τις αλληλεπιδράσεις του Trump με τους Βορειοκορεάτες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν έχει την ικανότητα και την έκταση της προσοχής για να ωθήσει την δική του γραφειοκρατία ώστε να εφαρμόσει τις υποσχέσεις του. Οι διαβουλεύσεις της Τεχεράνης με τη Μόσχα και την Πιονγκγιάνγκ έχουν ενισχύσει αυτό το συμπέρασμα.

Πιο πολύ από το να συνεχίζει, ο Trump παράγει ευκαιρίες για φωτογραφίες (photo ops) -και αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τους Ιρανούς. Ενώ κάποιοι στην Ουάσιγκτον υποστηρίζουν ότι οι πρόεδροι των ΗΠΑ «νομιμοποιούν» τις ξένες κυβερνήσεις με το να συναντώνται μαζί τους, οι Ιρανοί ηγέτες βλέπουν τις συναντήσεις αυτές από την αντίθετη οπτική. Το να θεωρείσαι υποχρεωμένος προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολιτικά καταστροφικό στο πολιτικό πλαίσιο του Ιράν. Για το λόγο αυτό, οι φωτογραφίες με Αμερικανούς αξιωματούχους φέρνουν τεράστιο κόστος προσφέροντας λίγα, αν προσφέρουν κάποια, οφέλη. Ο Ιρανός πρόεδρος, Χασάν Ρουχανί, αρνήθηκε ως εκ τούτου την ευκαιρία να συναντηθεί με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα στη Νέα Υόρκη, ακόμη και μετά την σύναψη της πυρηνικής συμφωνίας. Μια χειραψία με τον Trump θα ήταν πολύ πιο επικίνδυνη για τον Ρουχανί.

Ο Τραμπ ανέφερε ότι θα ήθελε να συναντηθεί με τον Ρουχανί, καθώς τα έθνη του κόσμου συγκεντρώνονται για τις συναντήσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ την προσεχή εβδομάδα. Ίσως να φαντάζεται ότι θα καταλήξει με μια ικανοποιητική φωτογραφία και μια δήλωση ότι είναι ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που συναντήθηκε με τον Ιρανό ομόλογό του από την Επανάσταση του 1979. Αλλά ο Ρουχανί θα χρειαζόταν πολύ περισσότερο από αυτό για να κάνει μια τέτοια συνάντηση (και το ρίσκο που συνεπάγεται) να αξίζει τον κόπο. Ο Ιρανός πρόεδρος θα πρέπει να είναι σε θέση να πει ότι είχε εξασφαλίσει τους στόχους της χώρας του για την αποκλιμάκωση και τον τερματισμό του οικονομικού πολέμου του Τrump -όχι μόνο μια παύση των εχθροπραξιών, αλλά μια επαναφορά.

Μια συνάντηση που δεν θα έχει αυτό το εγγυημένο αποτέλεσμα μπορεί να είναι υπερβολικά επικίνδυνη για τον Ρουχανί. Η Τεχεράνη επιμένει τώρα ότι ο Trump πρέπει να άρει τις κυρώσεις πριν να λάβει χώρα μια συνάντηση: Ο Ρουχανί δεν μπορεί να επιστρέψει στην Τεχεράνη έχοντας κάνει χειραψία με το άτομο που καυχήθηκε για την συντριβή της οικονομίας του Ιράν, απείλησε το Ιράν [4] με εξόντωση [5], και επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει την χώρα [6], ιδίως εάν οι αμερικανικές πολιτικές παραμείνουν αμετάβλητες. Η Τεχεράνη κατανοεί ότι το να συμφωνήσει για μια συνάντηση, παρ’ όλα τα ρίσκα που συνεπάγεται, είναι ένα πολύτιμο χαρτί για να παιχτεί και θα είναι προσεκτική ώστε να μην το χάσει.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΜΟΧΛΕΥΣΗ Ή ΧΑΣΕ ΤΗΝ

Παρ’ όλα αυτά, κάποιο είδος συνάντησης ΗΠΑ-Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη δεν είναι αδιανόητο. Και οι δύο χώρες έχουν και πολιτικό κεφάλαιο και μόχλευση να χάσουν εάν δεν εμπλακούν. Και αμφότεροι οι ηγέτες θα μπορούσαν να πληρώσουν ένα σημαντικό πολιτικό τίμημα εάν θεωρηθούν ότι προκαλούν μια αντιπαράθεση με το να απορρίπτουν ή να κακομεταχειρίζονται μια ευκαιρία για να εξουδετερώσουν τις εντάσεις.

Η οικονομία του Ιράν έχει πληγεί πάρα πολύ από τις κυρώσεις που επέβαλε η διοίκηση του Trump, αλλά υπάρχουν λίγα σημάδια κατάρρευσης. Αντίθετα, η Τεχεράνη άντεξε πολύ περισσότερο στον πόνο από ό, τι φαίνεται να περίμενε ο Trump. Επιπλέον, η ανοιχτή εχθρότητα που έδειξε στο ιρανικό έθνος η διοίκηση Trump -από την απαγόρευση χορήγησης θεωρήσεων που πλήττει δυσανάλογα τους Ιρανούς μέχρι το να επιβάλλει «τις ισχυρότερες κυρώσεις στην ιστορία» ενώ ισχυριζόταν υποκριτικά ότι δεν θα έβλαπταν τον ιρανικό λαό [7]- φαίνεται ότι έχει εξασφαλίσει πως η μομφή για τις κακουχίες της χώρας στοχεύει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ιρανικός πληθυσμός δείχνει απρόθυμος να προβεί σε μαζικές διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησής του. Στην πραγματικότητα, μια έκθεση του Ισραήλ [8] που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα αποκαλύπτει ότι οι διαμαρτυρίες στο Ιράν μειώθηκαν σημαντικά από τον Οκτώβριο του 2018, παρά την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης.

Αλλά η απόλυση του Μπόλτον από τον Trump και η σχεδόν απεγνωσμένη αποστολή μηνυμάτων ότι θέλει συνομιλίες μπορεί να περιπλέξει τα θέματα για την Τεχεράνη. Εάν δεν πραγματοποιηθούν συνομιλίες, και ο Trump κλιμακώσει περαιτέρω την οικονομική πίεση, ο πληθυσμός θα μπορούσε να καταλήξει -σωστά ή λανθασμένα- στο συμπέρασμα ότι το Ιράν είχε την ευκαιρία για αποκλιμάκωση, αλλά την απέρριψε. Οι Ιρανοί θα μπορούσαν στην συνέχεια να μεταφέρουν την απογοήτευσή τους στο κληρικό κατεστημένο. Και παρόλο που η Τεχεράνη έχει αποδείξει ότι μπορεί να αντέξει τις κυρώσεις του Τραμπ, δεν έχει αποδείξει ότι μπορεί να αντέξει τον θυμό του πληθυσμού εάν μια κρίσιμη μάζα Ιρανών θεωρήσει την ιρανική ηγεσία -και όχι τον Τραμπ- ως την αιτία της οικονομικής μιζέριας της χώρας.

Προκειμένου να μην φαίνεται ότι έχει χάσει την ευκαιρία να αποκλιμακώσει, η κυβέρνηση Rouhani θα μπορούσε να εξετάσει να οργανώσει προσεκτικά κάποια κίνηση προς μια συνάντηση με τον Trump. Πίσω στο 2012, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Ali Akbar Salehi, έκανε έναν παρόμοιο υπολογισμό όταν έθεσε την ιδέα ενός δευτερεύοντος καναλιού [επικοινωνίας] των Ηνωμένων Πολιτειών με τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, τον αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Το πειστικό επιχείρημα του Salehi ήταν ότι σε περίπτωση που οι εντάσεις οδηγήσουν σε πόλεμο, η ηγεσία του Ιράν χρειαζόταν να δείξει στον ιρανικό λαό ότι είχε κάνει ό, τι μπορούσε για να λύσει την σύγκρουση ειρηνικά. Ο αγιατολάχ Χαμενεΐ έδωσε το πράσινο φως για το δευτερεύον κανάλι, το οποίο ετοίμασε το έδαφος για την πυρηνική συμφωνία.

Βεβαίως, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το Ιράν προετοιμάζεται για διαπραγματεύσεις σε κάποιο [χρονικό] σημείο στο μέλλον, με το να οικοδομεί τη μόχλευση του. Τους τελευταίους λίγους μήνες, το Ιράν έχει πάψει να τηρεί ορισμένους περιορισμούς της πυρηνικής συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ορίων στα αποθέματά του σε ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού. Μπορεί να είναι ή να μην είναι πίσω από τις επιθέσεις εναντίον πετρελαιοφόρων στον Περσικό Κόλπο, οι οποίες έπληξαν τις αγορές και αύξησαν τον κίνδυνο του πολέμου. Κατέρριψε ένα εξελιγμένο αμερικανικό drone που ισχυρίζεται ότι βρισκόταν σε ιρανικό εναέριο χώρο, επιδεικνύοντας τόσο μια ικανότητα όσο και μια πολιτική βούληση που εξέπληξε τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους. Οι περισσότερες χώρες θα είχαν κλείσει τα μάτια σε ένα αμερικανικό drone που θα περνούσε κρυφίως στην επικράτειά τους. Με το να το καταρρίψει, το Ιράν απέδειξε ότι ήταν έτοιμο για πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες εάν υφίστατο επίθεση.

Και μετά ήρθαν τα πυρά που έπληξαν τα διυλιστήρια πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Οι επιθέσεις προκάλεσαν τη μεγαλύτερη πτώση της παραγωγής πετρελαίου στην ιστορία, προκαλώντας άλμα στις τιμές πετρελαίου κατά 19%. Εάν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν περαιτέρω, ο κόσμος θα πλησιάσει περισσότερο σε μια παγκόσμια ύφεση, η οποία, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να κοστίσει στον Trump την επανεκλογή του. Εάν το Ιράν βρίσκεται πίσω από αυτό, είτε άμεσα είτε έμμεσα, έχει αποδείξει ότι μπορεί να προκαλέσει σημαντικές ζημιές με ολέθριες συνέπειες για όλους.

Με το να επιδείξει τις δυνατότητές της και την πολιτική βούλησή της, η Τεχεράνη προσπαθεί πιθανότατα να οικοδομήσει μόχλευση και να αποτρέψει την επιθετικότητα. Αλλά όπως και ο Trump δεν μπόρεσε να μετατρέψει τις κυρώσεις του σε πραγματική μόχλευση χωρίς να συνεχίσει τις άμεσες συνομιλίες με το Ιράν, έτσι και η Τεχεράνη θα χρειαστεί να φέρει την ισχύ της στο τραπέζι [των διαπραγματεύσεων] για να είναι αποτελεσματική. Η μόχλευση είναι ένα δύσκολο πράγμα. Αν δεν την χρησιμοποιήσεις, μπορεί να την χάσεις.

Όταν ο πρόεδρος Ομπάμα τελικά προχώρησε με τους Ιρανούς κατά την διάρκεια των μυστικών διαπραγματεύσεων στο Ομάν το 2012-13, δεν το έκανε επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες απλώς εκμεταλλεύτηκαν την συντριπτική μόχλευσή τους επί του Ιράν. Η πρόοδος ήρθε επειδή το Ιράν είχε επίσης μόχλευση και ως εκ τούτου και οι δύο πλευρές ήταν λιγότερο επιφυλακτικές στο να δεσμευθούν. Και οι δύο αισθάνθηκαν ότι ήρθαν στο τραπέζι σε θέσεις ισχύος, και αμφότερες αναγνώρισαν επίσης ότι θα μπορούσαν να χάσουν τα καλύτερα διαπραγματευτικά χαρτιά τους αν δεν εμπλέκονταν [σε διαπραγματεύσεις]. Ο Τραμπ και ο Ρουχανί μπορεί να βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση σήμερα.

Ο TRITA PARSI είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Quincy Institute [1] και συν-συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Losing an Enemy: Obama, Iran, and the Triumph of Diplomacy [2].

Foreign Affairs

http://www.foreignaffairs.gr/articles/72465/trita-parsi/ti-tha-xreiazotan-oste-o-proedros-toy-iran-na-synantithei-me-ton?page=show

https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2019-09-18/what-would-it-take-irans-president-meet-trump