Πέμπτη, 00:01 - 13/08/2020

  Tweet

Έτσι τον αποκαλούσαν οι Εβραίοι και οι Μουσουλμάνοι της Ισπανίας αφού ήταν εκείνος που κατάφερε να τους μεταφέρει με ασφάλεια στην Βόρειο Αφρική. Όμως ήταν γραφτό να ζήσει στην σκιά του μικρότερου αδερφού του, του Χαριεντίν Μπαρμπαρόσα, του Κοκκινογένη, του Ναυάρχου, του Αρχιπειρατή της Μεσογείου. Ο αδερφός του, ο Oruc, ξεχάστηκε βέβαια για να τον θυμηθούν οι Νέο-Οθωμανοί του Ερντογάν. Έδωσαν το όνομα του στο γνωστό αλλά κακομούτσουνο ερευνητικό σκάφος Oruc Reis που ταλαιπωρεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις εδώ και ένα μήνα περίπου και όπως φαίνεται θα εξακολουθήσει να τις ταλαιπωρεί, ακόμη και να τις απειλεί , για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχει σαν αποστολή να πλέει υπό πειρατικές συνθήκες στα ανατολικά του 28 Μεσημβρινού, δηλαδή σε ένα θαλάσσιο χώρο που οριοθετείται από την μισή Ρόδο, τα ανατολικά της Καρπάθου, νότια και δυτικά του Καστελόριζου, δυτικά της Κύπρου και Νοτιοανατολικά των ακτών της Ιεράπετρας στη Κρήτη. Δηλαδή το τουρκικό πειρατικό που φέρει το όνομα του αδελφού του Χαριεντίν Μπαρμπαρόσα θα κινείται στον θαλάσσιο χώρο που για συγκεκριμένους λόγους δεν προσδιορίστηκε ούτε οριοθετήθηκε  από την συμφωνία της Ελλάδος και της Αιγύπτου. Τόσο το Κάϊρο όσο και η Αθήνα για διαφορετικούς λόγους απέφυγαν στην μεταξύ τους συμφωνία να επεκτείνουν την οριοθέτηση των ΑΟΖ πέραν του 28ου Μεσημβρινού. Αυτός τέμνει την Ρόδο στη μέση και καταλήγει στις ακτές της Αιγύπτου, αρκετά δυτικά της Αλεξάνδρειας στο γεωγραφικό σημείο όπου βρίσκεται η κωμόπολη Μέρσα ή Ματρούχ. Αυτή η οριοθέτηση τέμνει οριζόντια τον γεωγραφικό χώρο που τόσο φιλόδοξα διεκδίκησε η συμφωνία μεταξύ της περιφερειακής διοικητικής αρχής της Τρίπολης της Λιβύης και της Άγκυρας. Έως και πριν από 20 ημέρες περίπου, μοναδικός ενεργός παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο φιλοδοξούσε να είναι η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Για την ιδεολογική υποστήριξη του ρόλου αυτού εφευρέθηκε και το δόγμα «Γαλάζια Πατρίδα» το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από την φαντασιωσική αναβίωση του οράματος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και του Ναυάρχου του Μπαρμπαρόσα περί κυριαρχίας στη Μεσόγειο και ισοπέδωσης της ισχύος του Χαλιφάτου των Μαμελούκων στην Αίγυπτο. Πεντακόσια χρόνια μετά τα φαντάσματα ξαναγυρίζουν ως πειρατικές και πάλι μορφές στη Μεσόγειο, μόνον που τώρα η Τουρκία  μετά από τις εξελίξεις των τελευταίων 20 ημερών δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ο μοναδικός παίκτης – πειρατής στην περιοχή.

Για τους δικούς του λόγους που έχουν να κάνουν με την παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη αλλά και τις άμεσες σχέσεις του Ερντογάν με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Στρατηγός Σίσι, αγαπημένος των ΗΠΑ αλλά και των Γάλλων, ορκισμένος εχθρός των ισλαμιστών, ζήτησε από την Αθήνα την διευθέτηση των μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου εκκρεμοτήτων όσον αφορά την ΑΟΖ. Για δεκαετίες το Κάιρο έπαιζε τις καθυστερήσεις. Όταν η Αίγυπτος στριμώχτηκε από την επεκτατική δυναμική της Άγκυρας στη Λιβύη και την Ερυθρά Θάλασσα (Σομαλία), εσχάτως δε και στην Υεμένη, αποφάσισε να δράσει και μάλιστα αστραπιαία.

Η Αθήνα απάντησε θετικά ζυγίζοντας ένα προφανές ρίσκο. Δύο εβδομάδες πριν στο Βερολίνο οι άνθρωποι εμπιστοσύνης του Ερντογάν και του Μητσοτάκη συμφωνούσαν σε ένα ιδιότυπο Μορατόριουμ που θα κατέληγε στην έναρξη διερευνητικών συνομιλιών για τον προσδιορισμό του πλαισίου επίλυσης των διαφορών που αφορούν τα ζητήματα υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Είτε δηλαδή με συμφωνία είτε με προσφυγή σε διεθνές δικαστήριο ή επιδιαιτησία στη βάση βέβαια προσυμφωνητικού. Η ίδια η Καγκελάριος Μέρκελ αναμίχθηκε σε αυτήν την διαδικασία με όλο το ειδικό πολιτικό και διπλωματικό αλλά και οικονομικό  βάρος που διαθέτει το Βερολίνο λόγω και της θεαματικής απουσίας του αμερικανικού παράγοντα από τα τεκταινόμενα στην περιοχή μας. Η συμφωνία του Βερολίνου έθετε ως προϋποθέσεις και οι δύο πλευρές Ελλάδα και Τουρκία να αποφεύγουν ενέργειες και δράσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο την διαδικασία εξέλιξης των διερευνητικών επαφών.

Η Αθήνα ενημέρωσε το Βερολίνο πώς η Αίγυπτος ενδιαφέρεται άμεσα για την υπογραφή συμφωνίας με την Ελλάδα. Το Βερολίνο ζήτησε από την Αθήνα να ενημερώσει και την Άγκυρα. Η ελληνική πλευρά είχε διαφορετική γνώμη. Τότε η γερμανική διπλωματία ενημέρωσε σχετικά την Τουρκία. Το τουρκικό ΥΠΕΞ έκτοτε ανέμενε τις εξελίξεις. Τελικά έπεσαν οι υπογραφές στο Κάιρο και η Άγκυρα προχώρησε στην έκδοση της χολερικής ανακοίνωσής της. Η αλήθεια είναι πώς μέσα σε 20 ημέρες άλλαξε ριζικά, ποιοτικά και ποσοτικά το διπλωματικό σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο. Η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου κονιορτοποιούσε το τουρκολιβυκό σύμφωνο αλλά και ακύρωνε στη πράξη όλο το μεγαλειώδες δόγμα περί «Γαλάζιας Πατρίδας» του Ταγίπ Ερντογάν και του φιλόδοξου πλέον διαδόχου του Χουλουσί Ακάρ, του Στρατηγού που φέρεται να έχει αναλάβει την εφαρμογή των οραμάτων του προέδρου της Τουρκίας.

Ο Ερντογάν ενδιαφέρεται για τη μεγάλη εικόνα και όχι μόνον για μερικά δισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου τα οποία πιθανότατα να μην εξορρυχθούν και ποτέ λόγω κόστους αλλά και λόγω ριζικών αλλαγών στον διεθνή ενεργειακό προσανατολισμό. Ο Ερντογάν ενδιαφέρεται για την νέο-Οθωμανική παρακαταθήκη του και για τον ρόλο της Τουρκίας στο Σουνιτικό Ισλάμ.

Όλα τα παραπάνω τα γνώριζαν πολύ καλά οι αρμόδιοι στην Αθήνα και το Κάιρο. Για τον λόγο αυτόν ούτε η Αίγυπτος αλλά ούτε και η ελληνική πλευρά επιχείρησαν να διευθετήσουν την ΑΟΖ ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού. Δεν ακούμπησαν δηλαδή της «κόκκινες γραμμές» της Άγκυρας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Καστελόριζο δεν περιλαμβάνεται ούτε ως αναφορά, καθώς και το ανατολικό τμήμα της Ρόδου με ότι αυτό συνεπάγεται για τον θαλάσσιο χώρο ανατολικά και νότια της Καρπάθου. Με λίγα λόγια, Κάιρο και Αθήνα άφησαν τις ανατολικές περιοχές που καθορίζονται από τον 28ο Μεσημβρινό να διευθετηθούν αργότερα, στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής πλέον διαπραγμάτευσης.

Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών κατανόησε αμέσως αυτήν την λεπτομέρεια. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η τουρκική διπλωματική γραφειοκρατία ζήτησε άμεσα συνομιλίες.  Σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση κινήθηκε το τουρκικό υπουργείο άμυνας το οποίο έχει αναλάβει εν είδη εργολαβίας την εφαρμογή του δόγματος  «Γαλάζια Πατρίδα» το οποίο παραπαίει διότι στην Ανατολική Μεσόγειο πλέον οι ενεργοί παίκτες είναι πολλοί και ισχυροί, τουλάχιστον όσο η Τουρκία. Είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ και ο ελληνικός παράγων ο οποίος συνδέεται πλέον με διμερείς, τριμερείς και πολυμερείς συμφωνίες με όλους τους παίκτες. Ποια «Γαλάζια Πατρίδα» λοιπόν και ποια νεοθωμανική κυριαρχία; Αντιθέτως στην Ανατολική Μεσόγειο επανακάμπτουν όλα τα φαντάσματα του παρελθόντος, με την Γαλλία να εγκαθιστά μαχητικά Rafale στην Πάφο, με την Αίγυπτο να αναλαμβάνει ρόλο αιχμής κατά των Ισλαμιστών στην Λιβύη και τον Στρατηγό Σίσι να θυμίζει στον Ερντογάν πώς η σημερινή Αίγυπτος δεν είναι εκείνη των Μαμελούκων.

Η κατάσταση μέσα σε 20 ημέρες έγινε τόσο περίπλοκη όπου ακόμη και ένα θερμό επεισόδιο με την Τουρκία δεν αλλάζει τα δεδομένα. Καμία πολεμική αναμέτρηση δεν αναιρεί τις υπογραφές που έπεσαν στην συμφωνία Ελλάδος-Αιγύπτου και καμία επιθετική ενέργεια δεν ακυρώνει το γεγονός πως στην Ανατολική Μεσόγειο το δόγμα «Γαλάζια Πατρίδα» βυθίζεται αύτανδρο.

Μένει η τρίτη και ουσιαστική φάση της εξέλιξης η οποία αφορά πλέον τις σχέσεις Αθήνας και Άγκυρας. Μέχρι στιγμής η ελληνική πλευρά δεν έχει αποσαφηνίσει το πώς ακριβώς αντιλαμβάνεται το ακριβές πλαίσιο διαπραγμάτευσης για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Τι θα συμβεί ακριβώς ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού με δεδομένο ότι στη βάση της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας ήδη τα νησιά (Ρόδος κλπ) έχουν συγκεκριμένη και περιορισμένη, αλλά σε ικανοποιητικά επίπεδα, επήρεια ως προς την τελική διαμόρφωση των ΑΟΖ ενώ και η επήρεια της Κρήτης υπολογίζεται γύρω στο 90%, επήρεια σχετικά ικανοποιητική κατά τους αρμόδιους ειδικούς. Είναι προφανές πώς κάποια στιγμή θα πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα το πώς θα αντιμετωπιστεί η περίπτωση Καστελόριζου (ήδη η δημόσια τοποθέτηση Ροζάκη προϊδεάζει για κάποιες δεύτερες σκέψεις έστω και αν προς στιγμήν και λόγω πολιτικών δεσμεύσεων οι υπεύθυνοι του ΥΠΕΞ δήθεν αποδοκιμάζουν τον έμπειρο νομικό).

Όσον αφορά τα υπόλοιπα υπάρχει ήδη ένα πρόπλασμα συμφωνίας στα συρτάρια, εκείνη που δεν τόλμησε ο Σημίτης να φέρει στη Βουλή το 2003. Μία συμφωνία η οποία χαρακτηρίζεται από πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία με τα οποία η τότε τουρκική πλευρά (άλλαξαν πολλά από τότε) είχε συμφωνήσει (στα χαρτιά τουλάχιστον). 

Νίκος Γεωργιάδης (Athens Voice)