Τα στοιχεία δείχνουν ότι εκείνοι που είναι πιο οικονομικά εγγράμματοι, είναι σε θέση να αποταμιεύουν περισσότερο. Αυτό ισχύει τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

Βραχυπρόθεσμα ο οικονομικός αλφαβητισμός μειώνει τον κίνδυνο οικονομικής ευθραυστότητας. Ένα στα δύο νοικοκυριά στην Ελλάδα εκτιμά ότι είναι οικονομικά εύθραυστο, δηλαδή ότι δεν θα μπορούσε να ανταπεξέλθει σε κάποια απρόβλεπτη δαπάνη μεσαίου μεγέθους, όπως η αγορά καινούργιας οικιακής συσκευής ή κάποιο απρόσμενο ιατρικό έξοδο. Δηλαδή ένα στα δύο νοικοκυριά δεν έχει πρόσβαση σε ποσό λιγότερο από 1.000 ευρώ αν τα χρειαστεί απρόσμενα. Πρόκειται για ένα έξοδο το οποίο λίγο πολύ όλοι θα έχουμε κάποια στιγμή.

Αλλά οι οικονομικά πιο εγγράμματοι, είναι λιγότερο ευάλωτοι και μακροχρόνια, γιατί έχουν μεγαλύτερες συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις και, ως εκ τούτου, μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια στην τρίτη ηλικία.

Το ίδιο ισχύει και για άλλες οικονομικές αποφάσεις. Όσοι είναι οικονομικά εγγράμματοι δανείζονται επίσης περισσότερο. Μα δεν είναι ο δανεισμός βάρος; Ναι, αλλά παρατηρούμε ότι ο δανεισμός των οικονομικά πιο εγγράμματων είναι και φθηνότερος και πιο βιώσιμος, δηλαδή αποπληρώνεται πιο εύκολα. Με άλλα λόγια δηλαδή, μέσω του ορθολογικού δανεισμού μπορεί κανείς να αυξήσει το σύνολο των οικονομικών του πόρων χωρίς να βάλει το εαυτό του σε κίνδυνο. Αυτό συμβαίνει γιατί ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός μάς μαθαίνει να κατανοούμε καλύτερα την έννοια του ρίσκου και πώς μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε πιο αποτελεσματικά.

Τα πλεονεκτήματα της μεγαλύτερης οικονομικής παιδείας μεταφέρονται και σε ολόκληρη την οικονομία και είναι αισθητά.

Εν ολίγοις βλέπουμε θετική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων οικονομικού αλφαβητισμού και πλούτου, αρνητική συσχέτιση με τον κίνδυνο της φτώχειας, της ανισότητας, του κοινωνικού αποκλεισμού και της κοινωνικής ακινησίας.

Τέλος, να επισημάνω ότι το αντίθετο, δηλαδή η έλλειψη χρηματοοικονομικών γνώσεων θα έπρεπε τουλάχιστον να μας προβληματίζει, αν όχι να μας φοβίζει. Και αυτό γιατί στο μέλλον, όλο και περισσότερο θα πρέπει να φροντίζουμε από μόνοι μας για την προσωπική μας οικονομική ευημερία.

Να σας δώσω δύο παραδείγματα. Η γήρανση του πληθυσμού σημαίνει ότι όλο και πιο λίγοι νέοι υπάρχουν για να καλύψουν τις εκάστοτε πληρωμές συντάξεων. Συρρικνώνονται έτσι οι πόροι που μπορούν να παρέχουν είτε το κράτος, είτε οι εργοδότες. Ταυτόχρονα, καθώς ζούμε όλο και περισσότερο, χρειαζόμαστε πόρους, δηλαδή συντάξεις, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτά και μόνο δείχνουν ότι ο κάθε νέος που μπαίνει στην αγορά εργασίας θα πρέπει να φροντίζει από εδώ και στο εξής όλο και περισσότερο την αποταμίευση πόρων ιδιωτικά, δηλαδή πέρα από αυτά που δίνει το κράτος ή ο εργοδότης, προκείμενου να χτίσει αποθέματα τα οποία θα μπορέσουν να διατηρήσουν ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο 50 χρόνιο αργότερα.

Επίσης, το μέλλον της εργασίας είναι πολύ διαφορετικό τώρα και πολύ περισσότερο στο μέλλον. Το μοντέλο της μίας και μόνης εργασίας καθ΄ όλη την διάρκεια της ζωής εξαφανίζεται καθώς έρχονται νέα μορφές εργασίας όπως η μερική απασχόληση ή οι ψηφιακές νομάδες. Η κινητικότητα αυξάνεται τόσο γεωγραφικά, αλλά και κατά τη διάρκεια της ζωής. Αναμένεται επίσης να αυξηθεί η ανάγκη να επενδύουμε σε εκπαιδευτικά προγράμματα εκμάθησης καινούργιων δεξιοτήτων σε τακτά χρονικά διαστήματα σε όλη μας την ζωή. Όλα αυτά χρειάζονται οικονομικό προγραμματισμό προκειμένου να ελαχιστοποιούνται εισοδηματικά κενά.

Τελειώνω με το εξής μήνυμα. Θα έλεγα ότι με τον χαρακτηρισμό του κατεπειγόντως χρειαζόμαστε χάραξη εθνικής στρατηγικής χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, η οποία θα περιλαμβάνει την παροχή εκπαίδευσης ξεκινώντας από όσο μικρότερη ηλικία γίνεται (εννοώ το δημοτικό), θα παρέχεται σε όλες τις σχολικές βαθμίδες, αλλά θα είναι και μέρος οργανωμένης δια βίου μάθησης.

Έρευνες δείχνουν ότι είναι απαραίτητο ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός να παρέχεται σε όλες της βαθμίδες εκπαίδευσης, με ξεκάθαρους στόχους σε κάθε επίπεδο εκμάθησης. Είμαι σίγουρη ότι θα ακούσουμε περισσότερα πάνω σε αυτό το θέμα σήμερα. Αλλά και αναφορικά με την ανώτατη εκπαίδευση υπάρχουν πανεπιστήμια τα οποία παρέχουν μαθήματα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στου φοιτητές προετοιμάζοντάς τους έτσι άμεσα στην αρχή της ενήλικης ζωής. Παράλληλα οι έρευνες δείχνουν ότι όταν παρέχεται χρηματοοικονομική εκπαίδευση σε οικονομικούς σταθμούς της ζωής μας, π.χ. όταν αγοράζουμε σπίτι, και σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες οδηγεί σε πιο βιώσιμες επιλογές.

Για τον σχεδιασμό αυτής της στρατηγικής χρειάζεται δε, η συμμετοχή όλων τον ενδιαφερόμενων μερών της κοινωνίας. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά συστήματα τα οποία θα μπορούσαμε να μιμηθούμε. Υπάρχει μεγάλη εμπειρία σε επίπεδο ευρωπαϊκό σχετικά με το πως μπορεί να προωθηθεί αποτελεσματικά η χρηματοοικονομική παιδεία.

Η πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ και της Ε.Ε. θα ξεκινήσει υπό την αιγίδα του Υπουργείου Οικονομικών, όπως άλλωστε γίνεται και στις περισσότερες χώρες, αλλά θα είναι με τη συμβολή πολλών ενδιαφερόμενων οργανισμών, δημοσίων και ιδιωτικών, πολλών εκ των οποίων είδη έχουν αναπτύξει παρόμοιες πρωτοβουλίες.

Χαιρετίζω αυτή την προσπάθεια ως μία από τις πιο απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές που χρειάζεται η χώρα, κι ένα είναι σίγουρο. Όσο πιο γρήγορα μπορέσουμε να χαράξουμε τέτοια στρατηγική σε εθνικό επίπεδο, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να εγγυηθούμε βιώσιμη ανάπτυξη.

*Η Μαρία Δεμερτζή είναι αναπληρώτρια διευθύντρια της ευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης, Bruegel.

Πρώτη δημοσίευση Money Review