Με τις συζητήσεις για την παγκόσμια οικονομία να
συνεχίζονται. Σε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του το Reuters
σχολίασε πως σε πολλά βιβλία
του ο Νασίμ Ταλέμπ παρουσιάζει μία σημαντική έννοια, την
έννοια του «άθραυστου», αναφερόμενος σε πράγματα που
βγαίνουν κερδισμένα από καταστάσεις αναστάτωσης. «Εύθραυστο»
είναι βεβαίως το αντίθετο: αναφέρεται σε κάτι που ευδοκιμεί
σε σταθερές συνθήκες, αλλά σε συνθήκες αναστάτωσης
ζημιώνεται και μερικές φορές πολύ. Στη μέση βρίσκεται η
έννοια του «γερού», που δείχνει ανθεκτικότητα σε καταστάσεις
αβεβαιότητας και αναστάτωσης, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να
κερδίσει από αυτήν.
Η αντίθεση
μεταξύ του άθραυστου και των άλλων δύο κατηγοριών μπορεί να
παραλληλιστεί με τη σχέση μεταξύ συγκεντρωμένων σχηματισμών
(όπως τα αυτόνομα κράτη) και αποκεντρωμένων ομοσπονδιακών
δομών. Ο Ταλέμπ φέρει ως παράδειγμα του δεύτερου την Ελβετία,
με το αποκεντρωμένο σύστημα των καντονιών.
Ωστόσο, η
Ελβετία είναι ταυτόχρονα άθραυστη υπό άλλη έννοια. Ιστορικά
είναι η χώρα που επωφελήθηκε από αναστάτωση και αναρχία έξω
από τα σύνορά της – από πολέμους, εθνικισμούς, αβεβαιότητα
σχετικά με τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και από λεηλασίες. Σε
όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Ελβετία προσέφερε ασφάλεια.
Ηταν (και παραμένει) το απολύτως άθραυστο κράτος: ευημερεί
σε καταστάσεις αναστάτωσης.
Η
παγκοσμιοποίηση και η παγκόσμια αναταραχή, σε συνδυασμό με
την ελευθερία διακίνησης κεφαλαίων, έχουν επιτρέψει σε
πολλές μικρές οικονομίες να εξειδικευτούν σε λειτουργίες,
όπως το ξέπλυμα χρήματος, η φοροαποφυγή και η φοροδιαφυγή.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η νομιμότητα τέτοιων
συναλλαγών είναι αμφιλεγόμενη. Πολλές ανήκουν σε γκρίζα ζώνη,
όπου ούτε θεωρούνται νόμιμες ούτε παράνομες. Στην Ανατολική
Ευρώπη, στο Λίχτενσταϊν, στο Λουξεμβούργο και στην Ιρλανδία
φοροδιαφεύγουν με προκλητικό τρόπο.
Ο
φορολογικός παράδεισος της Ιρλανδίας για διάφορες μεγάλες
πολυεθνικές επιχειρήσεις τράβηξε την προσοχή πολλών, όταν η
Κομισιόν υποχρέωσε τη χώρα να αξιολογήσει τους φορολογικούς
συντελεστές, ιδίως για την Apple, που ήταν οτιδήποτε άλλο
εκτός από μηδέν. Μπορεί να είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία
που μία κυβέρνηση, στην προκείμενη περίπτωση η ιρλανδική,
διαμαρτυρήθηκε που θα λάβει δισεκατομμύρια σε φόρους!
Η Κύπρος
επωφελήθηκε από τους εμφυλίους στον Λίβανο και στη
Γιουγκοσλαβία, όπως επίσης από την αναστάτωση σχετικά με τα
δικαιώματα ιδιοκτησίας στη Ρωσία και την Ουκρανία. Το
Μαυροβούνιο, το μικρότερο από τα πρώην γιουγκοσλαβικά κράτη,
είχε από οικονομική άποψη την πιο επιτυχή μετάβαση, ιδίως
χάρη στο λαθρεμπόριο τσιγάρων.
Ολα αυτά
τα κράτη είναι άθραυστα με την έννοια που δίνει ο Ταλέμπ.
Ωστόσο η επιτυχία τους δίνει και ένα μάθημα σχετικά με τον
αντίκτυπο της παγκοσμιοποίησης. Δείχνει ότι η παλιά ιδέα
περί βιωσιμότητας, που βασίζεται στο μέγεθος, πλέον έχει
καταρριφθεί.
Υπό το
πρίσμα της παγκοσμιοποίησης, η επικέντρωση των μικρών κρατών
σε εξειδικευμένες δραστηριότητες τούς επιτρέπει να
ευδοκιμήσουν: δεν χρειάζεται να παράγουν αυτοκίνητα ή κινητά
τηλέφωνα για να πλουτίσουν. Δεν χρειάζονται καν εγχώρια
αγορά. Αρκεί να βρουν μια δραστηριότητα, την οποία σχετικά
λίγες άλλες χώρες προσφέρουν, και για την οποία αυξάνεται η
παγκόσμια ζήτηση, όσο ο κόσμος χάνεται στην αστάθεια, στην
παρανομία ή στη διαφθορά. Εχουν γίνει άθραυστες.
Η επιτυχία
αυτών των χωρών γίνεται πραγματικότητα και σε μεγάλες πόλεις,
όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι και η Βαρκελώνη.
Προσφέρουν πολλές υπηρεσίες και ανέσεις των μικρών κρατών (προστασία
των περιουσιακών στοιχείων, άριστο ξέπλυμα χρήματος). Εκτός
αυτού προσφέρουν πλεονεκτήματα, όπως για παράδειγμα
αυξημένα έσοδα χάρη στη φυσική παρουσία στο ίδιο μέρος
πολλών εταιρειών και μεγάλες εγχώριες αγορές. Και αυτές
είναι άθραυστες.
|
