Από το Marx ως το Soros

Καθημερινή Στήλη με άρθρα για την παγκόσμια οικονομία και όχι μόνο

Επικοινωνήστε μαζί μας μέσω της Φόρμας Επικοινωνίας του GFF

Η Σουηδία & Το τέλος των αρνητικών επιτοκίων

00:01 - 12/11/19

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως βρισκόμαστε σε μια ιστορική εποχή. Τι άλλο μπορεί να πει κανείς όταν μιλάμε για αρνητικά επιτόκια …… Την ώρα που η ρευστότητα στο παγκόσμιο σύστημα πλεονάζει.

Αξίζει όμως κανείς να παρακολουθήσει τις τελευταίες εξελίξεις. Όπως σχολίασε το Reuters, σταματήστε προτού τα πράγματα τεθούν εκτός ελέγχου. Αυτό ήταν το νόημα της ανακοίνωσης της Τράπεζας της Σουηδίας σχετικά με την πρόθεσή της να αυξήσει το επιτόκιο repo από το -0,25% στο μηδέν. Εφαρμόζοντας το σχέδιό της αυτό, η τράπεζα (γνωστή με την επωνυμία Riksbank) θα παραμείνει στην πρωτοπορία της άσκησης πολιτικής. Αλλωστε, οι Σουηδοί υπήρξαν πάντα σκαπανείς στη φιλοσοφία των αρνητικών επιτοκίων. Το 2009, η τράπεζα μείωσε το επιτόκιο καταθέσεων για πλεονάζουσα ρευστότητα στο -0,25% και έκτοτε πολλές άλλες κεντρικές τράπεζες στον ανεπτυγμένο κόσμο ακολούθησαν την πολιτική αυτή. Οντως, το σχέδιο της Riksbank να αυξήσει το επιτόκιο repo oυσιαστικά βαίνει κατά της (πλέον αναθεωρημένης) συμβατικής σκέψης των οικονομολόγων, που ειδικεύονται στη νομισματική πολιτική. Κατά τη δική τους άποψη, ο αντίκτυπος στην τόνωση της οικονομίας από τα χαμηλότερα επιτόκια είναι ακριβώς ο ίδιος, είτε τα επιτόκια περικοπούν από τα επίπεδα του 3% στο 1%, είτε από το 1% στο -1%. Αυτοί οι θεωρητικοί σκέπτονται με τους αποκαλούμενους πραγματικούς όρους, βάσει των οποίων συνεκτιμούν και τον πληθωρισμό.

Σύμφωνα με το Reuters, τα πραγματικά επιτόκια ήταν αρνητικά για το μεγαλύτερο διάστημα της εποχής με τον υψηλό πληθωρισμό κατά τη δεκαετία του 1970. Εφόσον ένας αρνητικός ονομαστικός αριθμός μπορεί να φαίνεται απαραίτητος σήμερα, όταν οι δείκτες πληθωρισμού είναι χαμηλοί, η διαφορά κατά τη δική τους άποψη είναι απλώς και μόνον τεχνικής υφής. Αυτή η θεωρία των πραγματικών επιτοκίων από καιρό θεωρείτο μη ρεαλιστική. Οι αμφισβητίες ισχυρίζονταν ότι οι άνθρωποι θα προτιμούσαν να κρατήσουν τα χρήματά τους στα χρηματοκιβώτια παρά να τα δανείσουν, ειδικά εάν ήξεραν πως στην αποπληρωμή τους θα λάμβαναν λιγότερα δολάρια ή λιγότερες σουηδικές κορώνες απ’ ό,τι έδωσαν στην αρχή.

Οπότε και τα περισσότερα στελέχη των κεντρικών τραπεζών είχαν υποθέσει ότι τα μηδενικά επιτόκια ήταν «ένα χαμηλότερο όριο». Σε έτι χαμηλότερα επίπεδα υπήρχαν «δράκοι», όπως οι παλιοί πλοηγοί ονομάτιζαν τα μη χαρτογραφημένα νερά. Σκαπανείς, όπως η Σουηδία, κατέδειξαν στον κόσμο ότι οι θάλασσες των αρνητικών επιτοκίων ήταν στην πραγματικότητα αρκετά ήρεμες. Τα χρηματοκιβώτια έχουν το δικό τους κόστος και το χρήμα ρέει ελεύθερα υπό τη μορφή των ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις. Την τελευταία φορά που έγινε καταμέτρηση, είχαν τοποθετηθεί σε κρατικά ομόλογα με αρνητικές επιδόσεις κεφάλαια 17 τρισ. δολαρίων, ήτοι σχεδόν το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Εντούτοις, υπάρχουν δύο λόγοι οι Σουηδοί να επανακάμψουν σε κάτι πιο κοντά στην παλιά ορθόδοξη άποψη του «κρατώ θετική στάση στα πράγματα». Η Κεντρική Τράπεζα έδωσε ένα δείγμα στην έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική του Οκτωβρίου, επισημαίνοντας ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να αλλάξει και ότι ενδεχομένως να υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις, εάν τα αρνητικά ονομαστικά επιτόκια είχαν εκληφθεί ως μία σχετικά μόνιμη κατάσταση.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν κατέρρευσε η σκανδιναβική αγορά ακινήτων, στη Σουηδία οι τιμές των εμπορικών ακινήτων καταβυθίστηκαν κατά τα δύο τρίτα και το ΑΕΠ μέσα σε τρία χρόνια υποχώρησε κατά 5%. Μία αύξηση κατά ένα τέταρτο της ποσοστιαίας μονάδας δεν θα είναι αρκετή αυτή καθαυτήν για να αποτρέψει μια τέτοια καταστροφή. Εντούτοις, σε μία χώρα όπου η αγορά στέγης έχει υπερθερμανθεί, η κίνηση θα δώσει το μήνυμα στις τράπεζες ότι η Κεντρική Τράπεζα ανησυχεί με την τάση που παρατηρείται τα τελευταία 20 χρόνια, του διογκούμενου δανεισμού των νοικοκυριών από το 120% στο 180% του εισοδήματός τους. Τέλος, ένας ακόμα λόγος για να οδηγηθούν στο μηδέν τα επιτόκια είναι ότι η τρέχουσα νομισματική θεωρία μπορεί να αποβεί διάτρητη. Η κεντρική τράπεζα επιβάλλει αρνητικά επιτόκια στις τράπεζες, αλλά εκείνα δεν το κάνουν στους πελάτες τους και τα περιθώρια κέρδους συμπιέζονται. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να υποβαθμίσουν τις προδιαγραφές χορήγησης δανείων, επιδιώκοντας υψηλότερα περιθώρια είτε παρατείνοντας τη διάρκεια αποπληρωμής στεγαστικών δανείων είτε απλά περιορίζοντας δραστηριότητες.