00:01 - 04/04/25

Ακίνητα

H λιγότερη προσιτή πόλη ως προς το κόστος στέγασης για τους πολίτες της στην Ευρώπη είναι σήμερα η Αθήνα, σύμφωνα με όσα αναφέρει η πρόσφατη έρευνα της Oxford Economics. Με το 27,9% των Ελλήνων να ξοδεύει πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του σε στέγαση, την ώρα που οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά 8,7% το 2024, με ήπια επιβράδυνση στο 6,6% το 4ο τρίμηνο και πρωταγωνιστή της ακρίβειας τα νεόδμητα ακίνητα.

Αυτή η κατάσταση οφείλεται σε έναν συνδυασμό διαρθρωτικών παραγόντων της ελληνικής αγοράς κατοικίας και αδύναμων οικονομικών θεμελίων. Ως το επίκεντρο της κρίσης χρέους της ευρωζώνης, η Ελλάδα παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, ενώ η αύξηση των μισθών παρέμεινε στάσιμη. Παρ’ ότι οι τιμές των κατοικιών μειώνονταν μέχρι το 2018, η προσιτότητα επιδεινώθηκε, καθώς το ονομαστικό εισόδημα μειώθηκε, ενώ άλλες δαπάνες στέγασης, όπως τα ενοίκια, αυξήθηκαν. Έκτοτε το διαθέσιμο εισόδημα έχει επιστρέψει σε σταθερή ανοδική πορεία, αλλά δεν έχει καταφέρει να συμβαδίσει με τις τιμές των κατοικιών, οι οποίες έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 60% από το 2018.

Η ανοδική τάση στην αγορά κατοικιών αναμένεται να συνεχιστεί και το 2025, αν και με ηπιότερο ρυθμό. Η αύξηση της προσφοράς νέων κατοικιών, όπως αποτυπώνεται στην άνοδο των οικοδομικών αδειών (+30,3% ετησίως το 11μηνο του 2024), αναμένεται να συγκρατήσει την ένταση της ανόδου. Ωστόσο, προγράμματα χρηματοδότησης, όπως το «Σπίτι μου ΙΙ», και η ισχυρή ζήτηση από το εξωτερικό θα συνεχίσουν να στηρίζουν την αγορά, διατηρώντας τη δραστηριότητα σε υψηλά επίπεδα, σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα.

Βάσει της σχετικής ανάλυσης, οι μέσες τιμές των κατοικιών στη χώρα αυξήθηκαν κατά 6,6% ετησίως το 4ο τρίμηνο του 2024, επιβραδύνοντας από το +8,1% του 3ου τριμήνου. Σε τριμηνιαία βάση η άνοδος περιορίστηκε στο +0,7%, έναντι μέσου όρου +1,9% στο 9μηνο του 2024. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής το 2024 διαμορφώθηκε στο +8,7%, έναντι +13,9% το 2023, σηματοδοτώντας την πρώτη επιβράδυνση έπειτα από τέσσερα χρόνια συνεχούς επιτάχυνσης. Η σωρευτική άνοδος των τιμών από το χαμηλότερο σημείο της αγοράς (3ο τρίμηνο 2017) ανέρχεται πλέον στο +73,1%, με τις τιμές να προσεγγίζουν τα ιστορικά υψηλά του 3ου τριμήνου του 2008, απέχοντας μόλις -0,3%. Οι τιμές των νεόδμητων κατοικιών (έως 5 ετών) κατέγραψαν αύξηση +9,1% ετησίως το 4ο τρίμηνο του 2024, συνεχίζοντας να υπερβαίνουν τις αυξήσεις στις παλαιότερες κατοικίες (άνω των 5 ετών), οι οποίες σημείωσαν άνοδο +4,9%. Μάλιστα, οι τιμές των παλαιότερων κατοικιών παρουσίασαν μικρή υποχώρηση σε σχέση με το 3ο τρίμηνο.

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη

Οι τιμές των κατοικιών σε όλη την Ευρώπη,  όπως αναφέρει η εν λόγω ανάλυση, έχουν εκτοξευθεί στα ύψη την τελευταία δεκαετία, ειδικά στις πόλεις, σε σύγκριση με την επαρχία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα εισοδήματα στην Ευρώπη δεν συμβαδίζουν με τις αυξήσεις των τιμών των κατοικιών κατά μέσο όρο, συμπιέζοντας την αγοραστική δύναμη των αγοραστών κατοικιών σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.

Συγκεκριμένα, μετά την Αθήνα  ακολουθεί η Κοπεγχάγη (Δανία), που είναι η δεύτερη λιγότερο προσιτή πόλη στην Ευρώπη. Ακόμη, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία, έχει από τα χαμηλότερα επίπεδα προσιτότητας στη στέγαση, με το πρόβλημα να εκτείνεται σε ολόκληρη τη χώρα. Για σύγκριση, δέκα γερμανικές αστικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων του Βερολίνου και του Αμβούργου, είναι λιγότερο προσιτές από την ακριβή περιοχή της Δυτικής Ολλανδίας, όπου βρίσκονται πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Χάγη και το Ρότερνταμ.

Ακόμη και οικονομίες με παρόμοια χαρακτηριστικά μπορεί να εμφανίζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στην προσιτότητα της στέγασης. Για παράδειγμα, η προσιτότητα στη Γερμανία είναι διπλάσια χαμηλότερη απ’ ό,τι στη Γαλλία, παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες έχουν συγκρίσιμες οικονομικές επιδόσεις. Ομοίως, η Ισπανία και η Πορτογαλία εμφανίζουν διαφορές στην προσιτότητα, παρά τη σχετική οικονομική τους ομοιότητα, γεγονός που δείχνει ότι πέρα από το εισόδημα, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την κατάσταση, όπως η ιδιοκατοίκηση, το φορολογικό καθεστώς και η προσφορά νέων κατοικιών.

Ακόμη και εντός των ίδιων χωρών, οι δείκτες προσιτότητας παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις. Παρ’ όλο που τα εισοδήματα στις ευρωπαϊκές πόλεις είναι υψηλότερα, η στέγαση εκεί είναι πολύ λιγότερο προσιτή σε σύγκριση με τις κωμοπόλεις, τα προάστια και τις αγροτικές περιοχές.

Οι προοπτικές της αγοράς κατοικιών για την περίοδο 2025-2029 διαγράφονται δυσοίωνες, καθώς η πίεση στις τιμές αναμένεται να παραμείνει έντονη. Η συνεχιζόμενη αύξηση του πληθυσμού σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Πράγα, το Άμστερνταμ και το Βερολίνο, ενισχύει τη ζήτηση για στέγαση, οδηγώντας σε περαιτέρω ανατιμήσεις. Την ίδια στιγμή, η περιορισμένη προσφορά νέων κατοικιών, αποτέλεσμα αυστηρών πολεοδομικών κανονισμών, υψηλού κόστους κατασκευής και έλλειψης διαθέσιμων οικοπέδων, εντείνει τις πληθωριστικές πιέσεις στην αγορά ακινήτων.

Παράλληλα, η αύξηση των επιτοκίων έχει επιβαρύνει σημαντικά το κόστος δανεισμού, καθιστώντας την αγορά κατοικίας δυσκολότερη για νέους αγοραστές. Επιπλέον, οι ενοικιαστές αντιμετωπίζουν διαρκώς αυξανόμενα ενοίκια, ενώ τα λειτουργικά έξοδα -συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών δαπανών και της φορολογίας ακινήτων- διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα, επιδεινώνοντας την προσιτότητα της στέγασης.

Σύμφωνα με αναλυτές, αν και οι αγορές ακινήτων διαφέρουν από χώρα σε χώρα, η συνολική τάση δείχνει επιδείνωση της δυνατότητας απόκτησης κατοικίας, ειδικά στις μεγάλες μητροπόλεις. Η στεγαστική κρίση είναι πιο εμφανής σε πόλεις με υψηλή ζήτηση και ανεπαρκή προσφορά, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά όχι μόνο η ποιότητα ζωής των κατοίκων, αλλά και η ευρύτερη οικονομική σταθερότητα των χωρών. Καθώς το πρόβλημα αναμένεται να επιμείνει τα επόμενα χρόνια, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για ουσιαστικές παρεμβάσεις, που θα βελτιώσουν την προσιτότητα της κατοικίας και θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα της αγοράς ακινήτων.

Ελληνική Ανταγωνιστικότητα

Μόλις το 36% των ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων διέθεσε το 2024 εμπορεύματα ελληνικής προέλευσης, το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί από το 2016, όταν το ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ άρχισε να παρακολουθεί το συγκεκριμένο στοιχείο. Το ποσοστό αυτό είναι αισθητά χαμηλότερο όχι μόνο από το 71,6% του 2020, όταν η πανδημία οδήγησε σε στροφή προς Έλληνες προμηθευτές λόγω διαταραχών στις εισαγωγές, αλλά και από τα προ πανδημίας επίπεδα, όταν πάνω από το 60% των επιχειρήσεων προωθούσε ελληνικά προϊόντα.

Αυτό το εύρημα περιλαμβάνεται στην «Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου 2024» του ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ, η οποία παρουσιάστηκε χθες, την ίδια ημέρα που ο υπουργός Ανάπτυξης επανέλαβε τη δέσμευση της κυβέρνησης για αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου.

Ο πρόεδρος της ΕΣΕΕ, Σταύρος Καφούνης, επισήμανε ότι το συγκεκριμένο στοιχείο υποδηλώνει χαμηλή ανταγωνιστικότητα, αποκαλύπτει τη μειωμένη παραγωγική βάση της χώρας και ενισχύει την άποψη ότι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αποτελεί μια «ωρολογιακή βόμβα».

Σύμφωνα με την έρευνα, αυξάνεται το ποσοστό των επιχειρήσεων που προμηθεύονται εμπορεύματα όχι μόνο από την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες, αλλά και από ευρωπαϊκά κράτη. Το 2016, το 62% των ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων προμηθευόταν προϊόντα κυρίως από την Ελλάδα, όμως το 2024 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 36%. Το 2016, το 22% είχε ως κύριο προμηθευτή χώρα της Ε.Ε., ποσοστό που πλέον ανέρχεται στο 34,7%, ενώ οι ασιατικοί προμηθευτές αυξήθηκαν από 10% σε πάνω από το διπλάσιο.

Η εξέλιξη αυτή συνδέεται τόσο με τη μειωμένη παραγωγική βάση της χώρας όσο και με την πληθωριστική κρίση που ακολούθησε την πανδημία. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών και η αύξηση του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων τις οδήγησαν στην αναζήτηση φθηνότερων προϊόντων. Χαρακτηριστικά, το 2024 καταγράφηκε το υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων (36%) που διέκοψαν συνεργασία με προμηθευτές, έναντι 25% το 2023.

Η αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης είχε ως αποτέλεσμα ο συνολικός τζίρος των εμπορικών επιχειρήσεων να αυξηθεί μόλις κατά 1,9% το 2024, χαμηλότερα από τον πληθωρισμό (2,7%). Η αύξηση αυτή αφορούσε κυρίως μεγάλες επιχειρήσεις (+3,5%), ενώ στις μικρές εμπορικές επιχειρήσεις οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά 3,3% σε σχέση με το 2023.

Η κατάσταση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, όπου, προκειμένου να επιβιώσουν, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αναγκάζονται να αναβάλουν επενδύσεις σε τομείς που θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η πράσινη μετάβαση. Οι βασικές προκλήσεις τους σήμερα είναι η διαχείριση των ανατιμήσεων, οι οικονομικές υποχρεώσεις και η εξεύρεση ρευστότητας, με την καινοτομία να παραμένει σε χαμηλή προτεραιότητα.

Stress

Έχοντας πει από τα χρόνια της πανδημίας …. Πως η επόμενη μεγάλη πανδημία, μόνιμη και πιθανόν πολύ πιο σοβαρή θα είναι τα ψυχικά προβλήματα σε όλο και μεγαλύτερο μέρος ποσοστού του πληθυσμού παγκοσμίως. Βρήκαμε πολύ ενδιαφέροντα τα παρακάτω:

Οι αναζητήσεις λοιπόν στο Google για το «πώς να μειώσω το στρες» βρίσκονται σε ιστορικό υψηλό, κάτι που, σύμφωνα με τη Δρ. Neha Chaudhary, αποτελεί ένδειξη μιας γενικευμένης κρίσης ψυχικής υγείας. Η ψυχίατρος επισημαίνει ότι οι άνθρωποι αισθάνονται αυξανόμενο άγχος λόγω παραγόντων όπως η οικονομία, το πολιτικό περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή και η υπερφόρτωση πληροφοριών. Επιπλέον, ακόμα και θετικές αλλαγές στη ζωή, όπως μια προαγωγή ή η απόκτηση παιδιού, μπορεί να εντείνουν την πίεση.

Παρόλα αυτά, η αύξηση των αναζητήσεων για διαχείριση του στρες δείχνει ότι οι άνθρωποι γίνονται πιο συνειδητοποιημένοι σχετικά με την ψυχική τους υγεία και αναζητούν λύσεις. Η Δρ. Chaudhary και η ψυχοθεραπεύτρια Kathryn Smerling προτείνουν πρακτικούς τρόπους για τη μείωση του στρες:

Περπάτημα σε εξωτερικούς χώρους και έκθεση στον ήλιο

Διαλογισμός και εξάσκηση ενσυνειδητότητας

Συναντήσεις με φίλους και οικογένεια

Ακρόαση αγαπημένης μουσικής

Συζήτηση με φίλους για συναισθηματική αποφόρτιση

Υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών, όπως άσκηση, ποιοτικός ύπνος και σωστή διατροφή

Συμβουλευτική υποστήριξη από επαγγελματία ψυχικής υγείας

Η Chaudhary τονίζει ότι η διαχείριση του στρες πρέπει να ενσωματωθεί ρεαλιστικά στην καθημερινότητα, χωρίς να δημιουργεί επιπλέον πίεση. Αν οι μέχρι τώρα στρατηγικές αντιμετώπισης δεν αποδίδουν, προτείνεται η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας. Οι κοντινοί μας άνθρωποι μπορεί να αντιληφθούν σημάδια άγχους πριν από εμάς, όπως η αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών και η χαμηλή διάθεση.

Η υιοθέτηση μικρών, επαναλαμβανόμενων συνηθειών μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για την ψυχική υγεία και να συμβάλει στη σταδιακή μείωση του άγχους.

Οι στασιαστές βουλευτές

Όπως τώρα έγραφε ο Βηματοδότης … Καρφωμένοι στην τηλεόραση ήταν τις τελευταίες μέρες στην Πειραιώς, για να γνωρίζουν από πρώτο χέρι ποιοι βουλευτές… στασιάζουν δημοσιονομικά, ζητώντας αυξήσεις στα σώματα ασφαλείας, όπως έγινε και με τους ένστολους. Μάλλον έτρεμε το φυλλοκάρδι τους για το τι μπορεί να ακούσουν παραπάνω κυβερνητικά στελέχη, ενώ αποδίδουν την υπέρμετρη ευαισθησία κάποιων σε… τοξίνη που εκπέμπουν επειδή δεν υπουργοποιήθηκαν.

Και στην αγωνία ότι υπουργοποιήθηκε ο βουλευτής της ίδιας περιφέρειας. Το ενδιαφέρον τώρα εστιάζεται στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της Παρασκευής, καθώς η τελευταία συνεδρίαση της μετά τις ευρωεκλογές και το αστροπελέκι του 28%, που τους έπεσε στο κεφάλι, δεν είχε πάει τόσο καλά. Πάντως, μαθαίνω ότι και από το Μέγαρο Μαξίμου βολιδοσκοπούν τους ανήσυχους της ΚΟ.

**

Ο φόβος των λευκών

Υπάρχει περίπτωση μεθαύριο να στηθούν κάλπες στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ για την εκλογή του νέου γραμματέα της; Μου λένε πως δεν είναι στα σχέδια της ηγεσίας και να θυμίσω ότι και σε άλλες περιπτώσεις έγινε εκλογή δια βοής.

Όμως τώρα, με τόσα μέτωπα ανοικτά και με ορισμένους βουλευτές να μην κρύβουν τη δυσαρέσκειά τους, ίσως βρεθούν κάποιοι που θα ζητήσουν να στηθεί κάλπη. Και εάν στηθεί, σε μυστική διαδικασία, θεωρείται σίγουρο, ότι, λόγω δυσαρέσκειας, θα υπάρξουν αρκετά λευκά.