00:01 - 13/10/25

Χρέος

Η εποχή που το ελληνικό δημόσιο χρέος μονοπωλούσε τα διεθνή πρωτοσέλιδα ως παράδειγμα κρίσης φαίνεται πως έχει περάσει οριστικά. Και δεν κρύβουμε πως από τις ειδήσεις της προηγούμενης εβδομάδας που πραγματικά ξεχωρίζουνε ήτανε οι εκτιμήσεις γύρω από το ελληνικό χρέος. Πλέον, η Ελλάδα προσελκύει το ενδιαφέρον για τον αντίθετο λόγο: τη θεαματική μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ και τη σταθερή βελτίωση της πιστοληπτικής της εικόνας.

Σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2026, το δημόσιο χρέος αναμένεται να υποχωρήσει στο 137,6% του ΑΕΠ, από 210% το 2020, πλησιάζοντας τα επίπεδα του 2010 (147,8%), όταν ξεκινούσε η μνημονιακή εποχή. Την ίδια ώρα, πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες ακολουθούν την αντίθετη πορεία – χαρακτηριστική η περίπτωση της Γαλλίας, όπου τα δημοσιονομικά ελλείμματα και η πολιτική αστάθεια αυξάνουν τις πιέσεις στο χρέος, το οποίο φέτος απαιτεί πάνω από 60 δισ. ευρώ για τόκους και προβλέπεται να αγγίξει τα 100 δισ. ευρώ ως το τέλος της δεκαετίας.

Αντίθετα, η Ελλάδα, αν και διατηρεί υψηλότερο λόγο χρέους προς ΑΕΠ, δανείζεται πλέον φθηνότερα από τη Γαλλία: η απόδοση του 10ετούς ελληνικού ομολόγου βρίσκεται στο 3,4%, έναντι 3,6% της Γαλλίας – μια εντυπωσιακή αντιστροφή σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.

Η μείωση του χρέους ενισχύεται από την αύξηση του ΑΕΠ, που προβλέπεται να φτάσει τα 261 δισ. ευρώ το 2026, καθώς και από τα πρωτογενή πλεονάσματα και τα υψηλά ταμειακά διαθέσιμα που καλύπτουν πλήρως τις δαπάνες τόκων. Παράλληλα, οι περιορισμένες εκδόσεις νέου χρέους και οι πρόωρες αποπληρωμές δανείων από τα μνημόνια μειώνουν το ρίσκο και ενισχύουν τη βιωσιμότητα.

Μέχρι σήμερα, η Ελλάδα έχει ήδη εξοφλήσει 21,3 δισ. ευρώ από τα 52,9 δισ. ευρώ των διμερών δανείων του πρώτου προγράμματος (GLF), καθώς και όλα τα δάνεια προς το ΔΝΤ. Το υπόλοιπο ποσό των 31,6 δισ. ευρώ θα αποπληρωθεί πρόωρα έως το 2031, δέκα χρόνια νωρίτερα από την κανονική λήξη. Μόνο η επόμενη δόση του Δεκεμβρίου – ύψους 5,29 δισ. ευρώ – αφορά λήξεις από το 2033 έως το 2041.

Η επιτάχυνση των αποπληρωμών θα μειώσει το χρέος κατά περίπου 2,2% του ΑΕΠ και θα εξοικονομήσει περί τα 150 εκατ. ευρώ ετησίως σε τόκους για τα επόμενα 12 χρόνια. Παράλληλα, περιορίζεται ο κίνδυνος επιτοκίου και αναχρηματοδότησης, ενισχύοντας περαιτέρω την πιστοληπτική εικόνα της χώρας.

Τα δάνεια του πρώτου μνημονίου είναι τα ακριβότερα του χαρτοφυλακίου – φέρουν κυμαινόμενο επιτόκιο Euribor +0,5%, που σήμερα ξεπερνά το 3%, όταν το μέσο κόστος εξυπηρέτησης του συνόλου του χρέους είναι μόλις 1,73%. Το γεγονός αυτό καθιστά τις πρόωρες αποπληρωμές στρατηγικά συμφέρουσες.

Η εκδοτική δραστηριότητα του Δημοσίου το 2025 κύλησε ομαλά, με ισχυρό ενδιαφέρον από επενδυτές και εκδόσεις 10ετών, 15ετών και 30ετών ομολόγων συνολικού ύψους 7 δισ. ευρώ. Οι ετήσιες δαπάνες για τόκους παραμένουν διαχειρίσιμες – περίπου 6–7 δισ. ευρώ ή 3% του ΑΕΠ.

Για το 2026, ο ΟΔΔΗΧ σχεδιάζει μια συγκρατημένη στρατηγική δανεισμού, δίνοντας προτεραιότητα στη ρευστότητα της δευτερογενούς αγοράς και συνεχίζοντας τις πρόωρες αποπληρωμές και την αντιστάθμιση συναλλαγματικού κινδύνου. Στόχος είναι η σταθερότητα, η ενίσχυση της αξιοπιστίας και η διατήρηση της καθοδικής πορείας του χρέους που, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, γράφει θετικούς τίτλους στα διεθνή μέσα.

«Έκρηξη συνταξιοδοτήσεων έως το 2026 – Τριετία ρεκόρ αποχωρήσεων και φόβοι για αύξηση ορίων ηλικίας»

Η Ελλάδα βιώνει ένα νέο κύμα μαζικών συνταξιοδοτήσεων, που αναμένεται να κορυφωθεί φέτος και το 2026, σύμφωνα με ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση. Για τρίτη συνεχή χρονιά, το 2025 προβλέπεται να αποχωρήσουν περίπου 200.000 εργαζόμενοι, ανεβάζοντας το σύνολο των συνταξιοδοτήσεων από το 2023 σε πάνω από 600.000.

Ήδη το πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφει εντυπωσιακούς ρυθμούς: 97.334 νέες αιτήσεις, σχεδόν στα ίδια επίπεδα με το 2024, που έκλεισε με 197.228 συνταξιοδοτήσεις, αυξημένες κατά 6.860 σε σχέση με το 2023. Ο Ιούνιος σημείωσε άνοδο με 17.075 αιτήσεις έναντι 15.215 το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, συνεχίζοντας την ανοδική τάση που ξεκίνησε από τον Ιανουάριο.

Από την ίδρυση του ΕΦΚΑ (2017), τα έτη 2021, 2022 και 2024 καταγράφηκαν ως χρονιές μαζικής φυγής. Όλα δείχνουν ότι και το 2025–2026 θα κινηθούν στην ίδια κατεύθυνση.

Οι λόγοι της μαζικής εξόδου

Φόβος αύξησης των ορίων ηλικίας από το 2027

Μέχρι το τέλος του 2026 η κυβέρνηση θα πρέπει να αποφασίσει αν θα αυξηθούν τα γενικά όρια συνταξιοδότησης, βάσει του μηχανισμού προσαρμογής στο προσδόκιμο ζωής που ενεργοποιήθηκε το 2021. Η πιθανότητα αυτή ωθεί χιλιάδες ασφαλισμένους να αποχωρήσουν νωρίτερα.

Το νέο ευνοϊκό καθεστώς απασχόλησης συνταξιούχων

Από 1/1/2024, οι συνταξιούχοι μπορούν να εργάζονται χωρίς καμία περικοπή σύνταξης, πληρώνοντας εισφορά 10% επί του μισθού ή αυξημένη εισφορά 50% στον κλάδο κύριας σύνταξης αν είναι αυτοαπασχολούμενοι. Η ρύθμιση αυτή έχει οδηγήσει πολλούς να συνταξιοδοτηθούν χωρίς να διακόψουν πραγματικά την επαγγελματική τους δραστηριότητα.

Η συνταξιοδότηση της γενιάς των baby boomers

Οι γεννημένοι μεταξύ 1946–1964, και ιδίως οι Έλληνες baby boomers της περιόδου 1960–1965, φτάνουν μαζικά στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Η γενιά αυτή, η πολυπληθέστερη της μεταπολεμικής Ελλάδας, εκτιμάται ότι θα συνταξιοδοτηθεί κυρίως την περίοδο 2022–2029, με διπλάσιο ρυθμό αποχωρήσεων σε σχέση με το 2015–2022.

Aυξήσεις συντάξεων από το 2026

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι η αύξηση συντάξεων το 2026 θα διαμορφωθεί γύρω στο 2,35% μεικτά, χαμηλότερα από τον πληθωρισμό.

Για συντάξεις έως 850 ευρώ, η αύξηση θα φτάσει τα 20 ευρώ/μήνα.

Για μεσαίες (1.300–1.500 ευρώ), έως 35 ευρώ/μήνα.

Για υψηλές (άνω των 2.700 ευρώ), έως 70 ευρώ/μήνα, δηλαδή περίπου 780 ευρώ ετησίως.

Από Ιανουάριο 2026, οι παλαιοί συνταξιούχοι (πριν το 2016) θα αρχίσουν να λαμβάνουν αυξήσεις βάσει πληθωρισμού και ΑΕΠ, χωρίς συμψηφισμό του 50% της προσωπικής διαφοράς. Από Ιανουάριο 2027, ο συμψηφισμός καταργείται πλήρως, καθιερώνοντας ένα μόνιμο σύστημα αυτόματης αναπροσαρμογής για όλους.

Η ελληνική αγορά εργασίας εισέρχεται σε φάση ενεργειακής μετάβασης γενεών. Το 2025 και 2026 αναμένεται να είναι έτη ρεκόρ αποχωρήσεων, υπό την πίεση πιθανών αλλαγών στα όρια ηλικίας και την παράλληλη προσδοκία για ευνοϊκότερες συνθήκες απασχόλησης μετά τη συνταξιοδότηση.

Ευρώπη 2025: Μεγαλύτερα χρέη, υψηλότερες δαπάνες, αβέβαιο μέλλον για τις νεότερες γενιές

Καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες δαπανούν δισεκατομμύρια για την άμυνα, τα χρέη τους αυξάνονται, θέτοντας σε αμφισβήτηση τη δημοσιονομική σταθερότητα και εγείροντας ερωτήματα για το μέλλον των κοινωνικών συστημάτων που στηρίζουν τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

Η Γαλλία, με τα αυξανόμενα χρέη της, υποβαθμίζεται πιστοληπτικά, ενώ οι εισοδηματικές ανισότητες μεγαλώνουν, οι πρωθυπουργοί αλλάζουν συχνά και η χώρα βυθίζεται σε πολιτική αβεβαιότητα. Η Γερμανία αντιμετωπίζει οικονομική στασιμότητα μετά από δύο χρόνια παρακμής, με χαμένες θέσεις εργασίας και φθίνουσες υποδομές. Στην Ελλάδα, το χρέος παραμένει το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τη σταδιακή μείωση από 180% του ΑΕΠ το 2022 σε 153% το 2025.

Η Ιταλία, με χρέος στο 138% του ΑΕΠ, σημειώνει πρόοδο στη μείωση του ελλείμματος, ενώ το γαλλικό χρέος αυξάνεται στο 114% και η κυβέρνηση προτείνει δύσκολα μέτρα, όπως αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης και κατάργηση εθνικών αργιών, προκαλώντας κοινωνική αναταραχή. Αντίθετα, η Γερμανία μειώνει το δείκτη χρέους στο 62% παρά τις αυξημένες δαπάνες για άμυνα, με συνέπεια την πολιτική πίεση για περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα.

Η παραίτηση του πρωθυπουργού Σεμπαστιάν Λεκορνί στη Γαλλία, μόλις τέσσερις εβδομάδες μετά τον διορισμό του, ενέτεινε την πολιτική αστάθεια, ενώ οι αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις αποτυπώνουν την κοινωνική δυσαρέσκεια για τις οικονομικές ανισότητες και την αυξημένη φορολόγηση των μέσων στρωμάτων. Στη Γερμανία, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προετοιμάζει το κοινό για «επώδυνες αποφάσεις» και περικοπές στα γενναιόδωρα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.

Η πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εντείνεται από τις γεωπολιτικές απειλές της Ρωσίας, τις μεταβαλλόμενες δεσμεύσεις των ΗΠΑ και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό της Κίνας σε βιομηχανικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες, που εκτοξεύονται στα 131 δισ. ευρώ για την περίοδο 2028-2034 από 26 δισ. ευρώ την προηγούμενη επταετία, επιβαρύνουν επιπλέον τα εθνικά προϋπολογιστικά συστήματα και ενδεχομένως μειώνουν τα κοινωνικά επιδόματα.

Το μεγάλο ερώτημα που απασχολεί Ευρωπαίους και ειδικούς είναι αν οι millennials και οι νεότερες γενιές θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους. Οι υπερβολικές δαπάνες, η αύξηση του χρέους και η κοινωνική δυσαρέσκεια θέτουν σε δοκιμασία την αντοχή των κρατών. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Μισέλ Σαπέν για τη Γαλλία, το πρόβλημα παραμένει διαχειρίσιμο εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση και σχεδιασμός, ενώ στη Γερμανία ο Μερτς προειδοποιεί ότι οι λύσεις θα απαιτήσουν επώδυνες αποφάσεις.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή: η ισορροπία μεταξύ κοινωνικών επιδομάτων, δημοσιονομικής βιωσιμότητας και γεωπολιτικής ασφάλειας καθορίζει την ευημερία των επόμενων γενεών.

Αγορά Εργασίας

Η ελληνική αγορά εργασίας έχει σημειώσει σημαντική αποκλιμάκωση της χαλαρότητας την περίοδο 2009-2024, παρά τα υψηλά επίπεδα που κατέγραψε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τη Eurobank στο δελτίο 7 Ημέρες Οικονομία, η ανεργία αυξήθηκε από 7,8% το 2008 σε 27,5% το 2013 και κατόπιν μειώθηκε σταδιακά στο 10,1% το 2024, χάρη στην οικονομική ανάπτυξη και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας.

Η Eurostat ορίζει ως «χαλαρή» μια αγορά εργασίας όταν υπάρχουν ανεκπλήρωτες ανάγκες για απασχόληση, περιλαμβάνοντας:

Άνεργους

Υποαπασχολούμενους μερικής απασχόλησης που επιθυμούν περισσότερες ώρες

Άτομα διαθέσιμα για εργασία αλλά που δεν αναζητούν εργασία

Άτομα που αναζητούν εργασία αλλά δεν είναι άμεσα διαθέσιμα

Η χαλαρότητα υπολογίζεται ως ποσοστό του «εκτεταμένου εργατικού δυναμικού», που περιλαμβάνει τόσο το εργατικό δυναμικό όσο και τις δύο τελευταίες κατηγορίες.

Βασικά ευρήματα 2009-2024

Το μέσο ποσοστό χαλαρότητας στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 24,7%, δεύτερο υψηλότερο στην ΕΕ-27 μετά την Ισπανία (27,2%).

Η κορύφωση σημειώθηκε το 2013 με 34,3%, ενώ μέχρι το 2024 η χαλαρότητα υποχώρησε στο 14,4%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ-27 (-19,9 π.μ.).

Η αποκλιμάκωση ήταν πιο έντονη την περίοδο 2017-2019 και την τριετία 2021-2023.

Από το 2023, η χαλαρότητα στην Ελλάδα είναι πλέον χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (17,1%) και της ΕΕ-27 (15,9%).

Ανάλυση συνιστωσών

Ανεργία: η μεγαλύτερη συνεισφορά στη χαλαρότητα (-16,9 π.μ. την περίοδο 2013-2024).

Υποαπασχόληση μερικής απασχόλησης: μέσο ποσοστό 3,7%, με σταδιακή αποκλιμάκωση μετά το 2016. Στις γυναίκες διαχρονικά υψηλότερο (4,8% vs 2,8% στους άνδρες).

Άτομα διαθέσιμα αλλά μη αναζητούν εργασία: παρουσίασαν άνοδο 2012-2019, ενισχύθηκαν προσωρινά κατά την υγειονομική κρίση (2020-2021) και επανήλθαν στα επίπεδα του 2009 (84 χιλ. άτομα το 2024). Το ποσοστό των γυναικών ήταν υπερδιπλάσιο των ανδρών (4,0% vs 1,8%).

Άτομα που αναζητούν εργασία αλλά δεν είναι άμεσα διαθέσιμα: πολύ χαμηλά επίπεδα (0,5% κατά μέσο όρο), με τις γυναίκες να υπερτερούν (0,6% vs 0,3%).

Συμπεράσματα

Παρά τη σημαντική αποκλιμάκωση, η Ελλάδα παραμένει έκτη υψηλότερη στην ΕΕ-27 σε χαλαρότητα το 2024. Η επίμονη διαφορά οφείλεται κυρίως σε:

Αναντιστοιχία προσόντων μεταξύ προσφερόμενης εργασίας και αναγκών εργοδοτών

Χαμηλή συμμετοχή γυναικών και νέων στην αγορά εργασίας

Η περαιτέρω βελτίωση της αποτελεσματικότητας και μείωσης της χαλαρότητας απαιτεί:

Μεταρρυθμίσεις για αύξηση της συμμετοχής γυναικών και νέων

Εκπαίδευση και επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού, ειδικά των μακροχρόνια ανέργων

Τέτοιες πολιτικές θα συμβάλουν στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης και θα μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού και του επενδυτικού κενού.