00:01 - 14/10/25

Προβληματισμός

Η συνεχής αύξηση των τιμών επιβαρύνει όλο και περισσότερο τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς στην Ελλάδα, καλλιεργώντας έντονη οικονομική ανασφάλεια για εκατομμύρια νοικοκυριά.

Τα στοιχεία του Σεπτεμβρίου

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΙΟΒΕ (Σεπτέμβριος 2025):

Το 65% των καταναλωτών δηλώνει ότι «μόλις τα βγάζει πέρα», έναντι 59% τον Ιούλιο.

Το 61% προβλέπει νέα άνοδο τιμών τους επόμενους μήνες, ενώ μόλις το 14% αναμένει σταθερότητα.

Το 83% των νοικοκυριών θεωρεί αδύνατη την αποταμίευση στο επόμενο 12μηνο.

Το 53% σχεδιάζει περιορισμό δαπανών, κυρίως σε ψυχαγωγία και ένδυση, ενώ μόλις το 4% προβλέπει αύξηση.

Το 66% εκτιμά ότι η οικονομική του κατάσταση έχει ήδη επιδεινωθεί· μόνο το 3% βλέπει βελτίωση.

Για τους επόμενους μήνες, το 54% αναμένει περαιτέρω επιδείνωση.

Το 35% εκτιμά ότι η ανεργία θα αυξηθεί, έναντι 15% που προβλέπει μείωση.

Το 58,1% θεωρεί δύσκολη την πρόβλεψη για την προσωπική του οικονομική κατάσταση.

Οι πιο απαισιόδοξοι στην Ευρώπη

Οι Έλληνες καταναλωτές παραμένουν οι πιο απαισιόδοξοι σε ολόκληρη την ΕΕ, ξεπερνώντας ακόμη και χώρες με ισχυρές πιέσεις στα εισοδήματα όπως η Εσθονία και η Ουγγαρία. Η εικόνα αυτή αντανακλά όχι μόνο τις αυξήσεις σε βασικά αγαθά, όπως τα τρόφιμα, η ενέργεια και η στέγαση, αλλά και τη γενικότερη ανησυχία για την οικονομική σταθερότητα.

Δείκτης απαισιοδοξίας

Αν και ο δείκτης απαισιοδοξίας στην Ελλάδα βελτιώθηκε οριακά στις -46,3 μονάδες από -46,9 τον Ιούλιο, παραμένει πολύ πιο αρνητικός από τον μέσο όρο της ΕΕ (-28,8) και της Ευρωζώνης (-30,6). Το 64% των νοικοκυριών προβλέπει περαιτέρω επιδείνωση, ενώ μόλις το 19% αναμένει σταθερότητα.

Καθημερινότητα χωρίς «ανάσα»

Η ακρίβεια παραμένει ο κυρίαρχος παράγοντας που διαβρώνει το διαθέσιμο εισόδημα. Οι συνεχείς ανατιμήσεις σε τρόφιμα, βασικά είδη και στέγαση, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος δανεισμού, περιορίζουν την κατανάλωση και αφήνουν ελάχιστο περιθώριο για αποταμίευση ή μελλοντικό σχεδιασμό.

Η ανάγκη για μέτρα στήριξης

Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι αυτή μιας καθημερινότητας όπου οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί ασφυκτιούν και οι δυνατότητες βελτίωσης μοιάζουν περιορισμένες. Η πραγματικότητα αυτή υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένα μέτρα στήριξης που θα ενισχύσουν το διαθέσιμο εισόδημα, θα στηρίξουν την κατανάλωση και θα αποκαταστήσουν σταδιακά την εμπιστοσύνη των πολιτών στην οικονομία.

Ελληνικό πλούτος

«Κολλημένοι» με τις καταθέσεις είναι οι Έλληνες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της UBS που δείχνουν ότι το μερίδιο του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών που διατηρείται σε καταθέσεις και μετρητά είναι υψηλότερο ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης.

Σύμφωνα με την UBS, ο χρηματοοικονομικός πλούτος των ελληνικών νοικοκυριών υπολογίζεται στα 329 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 174 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα σε καταθέσεις και μετρητά.

Πρόκειται για ποσοστό 53% που είναι το υψηλότερο στην Ευρωζώνη και απέχει σημαντικά από τον μέσο όρο του 32%, μαρτυρώντας την επιφυλακτικότητα των Ελλήνων απέναντι στις επενδύσεις, ως απόρροια και των επιπτώσεων της κρίσης χρέους.

Συγκεκριμένα, τα στοιχεία της UBS δείχνουν ότι το 36% του συνολικού χρηματοοικονομικού πλούτου των Ελλήνων είναι τοποθετημένο σε μετοχές και επενδυτικά κεφάλαια, ενώ πολύ χαμηλό, στο 6%, είναι το μερίδιο των ασφαλιστικών προϊόντων και των συνταξιοδοτικών επενδυτικών προγραμμάτων.

Δημογραφικό & Διευρυμένο συνταξιοδοτικό κενό

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής: τη δημογραφική κρίση και το διευρυνόμενο συνταξιοδοτικό κενό. Καθώς ο πληθυσμός γηράσκει και το εργατικό δυναμικό δεν αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό, η επάρκεια του εισοδήματος μετά τη συνταξιοδότηση εξελίσσεται σε κρίσιμο ζήτημα για τα επόμενα χρόνια.

Το ελληνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εξακολουθεί να στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον πρώτο πυλώνα, δηλαδή στο δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα, γεγονός που το καθιστά ευάλωτο σε δημογραφικές και οικονομικές πιέσεις. Αυτή τη στιγμή, η χώρα αριθμεί 2,51 εκατομμύρια συνταξιούχους, περίπου 20.000 περισσότερους σε σχέση με το προηγούμενο έτος — χωρίς όμως να σημειώνεται αντίστοιχη αύξηση στο εργατικό δυναμικό.

Παρά τις μεταρρυθμίσεις της μεταμνημονιακής περιόδου, που έθεσαν το σύστημα σε πιο σταθερή βάση, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ελληνικού συνταξιοδοτικού εξακολουθεί να απειλείται από τις δημογραφικές εξελίξεις. Όπως επισημαίνει η έκθεση “Global Pension Report” της Allianz, η βιωσιμότητα του ελληνικού συστήματος αξιολογείται με 2,9/3,5. Ωστόσο, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων – δηλαδή ο λόγος των ατόμων άνω των 65 ετών προς τον ενεργό πληθυσμό – αναμένεται να αυξηθεί από 38% σήμερα σε 65% μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.

Η εξέλιξη αυτή κατατάσσει την Ελλάδα ανάμεσα στις χώρες με τις υψηλότερες αναλογίες εξάρτησης στην Ευρώπη. Για σύγκριση, στην Ιαπωνία – χώρα με επίσης έντονο πρόβλημα γήρανσης – περίπου 35% των ανδρών άνω των 65 ετών εξακολουθούν να εργάζονται, ενώ στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει μόλις στο 7%.

Χαμηλή αποταμίευση και περιορισμένη ασφαλιστική συνείδηση

Η κατάσταση επιβαρύνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι οι Έλληνες αποταμιεύουν ελάχιστα και δεν επενδύουν σε ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Τα ελληνικά νοικοκυριά παρουσιάζουν αρνητικό ποσοστό αποταμίευσης, ξοδεύοντας συστηματικά περισσότερα από τα εισοδήματά τους.

Σύμφωνα με την Eurostat, το πρώτο τρίμηνο του 2025 η αποταμιευτική ικανότητα των ελληνικών νοικοκυριών μειώθηκε κατά -3,6%, τη μεγαλύτερη πτώση σε ολόκληρη την ΕΕ. Αντίστοιχα, για το 2024 η Ελλάδα κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό αποταμίευσης στην Ευρώπη, στοιχείο που επιβεβαιώνει και η Τράπεζα της Ελλάδος, καθώς η αρνητική αποταμίευση έφτασε το -1,9% του ΑΕΠ, έναντι -0,9% το 2023.

Η εικόνα του συνταξιοδοτικού κενού αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στα στοιχεία της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ):

Ο μέσος 65χρονος Δανός διαθέτει αποταμιεύσεις που καλύπτουν 28 μήνες μετά τη συνταξιοδότησή του.

Ο μέσος πολίτης του ΟΟΣΑ έχει αποταμιεύσεις 8 μηνών.

Ο Έλληνας συνταξιούχος, ο οποίος βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο κράτος, έχει αποταμιεύσεις που αντιστοιχούν μόλις σε 5 ημέρες.

Οι νέοι απομακρύνονται από τα συνταξιοδοτικά προγράμματα

Ένα ακόμη ανησυχητικό στοιχείο αφορά τη γενιά των νέων εργαζομένων, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό δεν δείχνουν ενδιαφέρον για τη συνταξιοδοτική αποταμίευση. Η ασφαλιστική συνείδηση παραμένει περιορισμένη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ιδίως στις νεότερες ηλικίες.

Σύμφωνα με την έρευνα της Insurance Europe, περίπου το 40% των νέων 18–35 ετών δεν αποταμιεύει για τη σύνταξή του, ενώ μόλις το 65% θεωρεί σημαντικό τον σχεδιασμό της συνταξιοδότησης — από τους οποίους πάνω από τους μισούς (54%) δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη να αποταμιεύουν.

Οι κυριότεροι λόγοι που επικαλούνται οι νέοι για τη μη συμμετοχή τους σε ιδιωτικά προγράμματα σύνταξης είναι:

Έλλειψη χρημάτων (41%)

Η αίσθηση ότι είναι πολύ νωρίς για να ασχοληθούν (37%)

Έλλειψη ενημέρωσης ή ενδιαφέροντος (22%)

Η εικόνα αυτή δείχνει πως χωρίς ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης και καλλιέργεια μιας νέας κουλτούρας αποταμίευσης, η Ελλάδα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει σοβαρό συνταξιοδοτικό έλλειμμα στο μέλλον, επιβαρύνοντας περαιτέρω ένα ήδη πιεσμένο δημόσιο σύστημα.